Versioni i datës 14 dhjetor 2020 19:08 redakto Gauschewaln (diskuto \| kontribute) 57 edits vNo edit summary ← Redaktim më i vjetër		Versioni i datës 11 janar 2022 23:00 redakto zhbëje Qendrimi15 (diskuto \| kontribute) Përdorues automatikisht të kontrolluar, Redaktorët, Kontrolluesit 5.314 edits No edit summary Ndryshimi më pas →
Rreshti 1: {{Infobox settlement ~~{{Coord\|42.5\|1.5\|display=title}}~~ \| name = Andorra la Vella ~~{\| style="margin: 0 0 1em 1em; width:300px; float:right;" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"~~ \| settlement_type = [[Kryeqyteti\|Kryeqytet]] ~~\|+ <big>'''Andorra la Vella'''</big> <br />~~ \| image_skyline = {{Photomontage\|position=center \|- \|photo1a =Andorra la Vella - view2.jpg ~~\| align="center" colspan="2"\|[[Skeda:Andorra-Andorra la Vella.png\|Harta e Andorrës tregon njësinë Andorra la Vella]]~~ \|photo2a =Casa de la Vall 4.JPG \|- \|photo2b =Andorra la Vieja (1) 06.jpg ~~\|Popullsia:~~ \|photo3a =רחוב מרי טקסל.jpg ~~\|22,035~~ \|photo3b =Església de Sant Esteve (Andorra la Vella) - 23.JPG \|- \|photo3c =315 Casa Massip-Dolsa, av. Meritxell (Andorra la Vella).JPG ~~\|Sipërfaqja (km<sup>2</sup>):~~ \|photo4a =Andorra - panoramio (3).jpg ~~\|59~~ \|photo4b =Андорра-Ла-Велья. Горная река Валира (Valira). - panoramio.jpg \|- \|size = 270 ~~\|Qendra:~~ \|spacing = 1 ~~\|Andorra la Vella~~ \|color = #FFFFFF \|- \|border = 1 ~~\|Kodi postal:~~ }} ~~\|AD500~~ \| image_seal = Emblem of Andorra la Vella.svg \|- \| image_map = Andorra la Vella in Andorra.svg ~~\|align="center" colspan="2"\|~~ \| pushpin_map = Andorra#Iberia \|} \| pushpin_map_caption = Location within the Iberian peninsula##Location within Europe '''Andorra la Vella''' (<small> log. [[2004]]</small> 22 035 banorë) është kryeqytet i [[Principatë]]s së [[Andorra\|Andorrës]] dhe ndodhet në lindje të [[Pirinei]]t në mes të [[Franca\|Francës]] dhe [[Spanja\|Spanjës]]. Po ashtu është edhe emri i njësisë administrative ([[gjuha katalane\|katalansht]]:Parròquia) e cila e rrethon qytetin. Kordinantat gjeografike të saj janë: 42°30' veri, 1°30' lindje (42.5, 1.5). [https://web.archive.org/web/20120504031911/http://earth-info.nga.mil/gns/html/cntry_files.html]. \| pushpin_relief = 1 \| map_caption = Vendodhja brenda Andorrës \| subdivision_type = Shteti \| subdivision_name = [[Andorra]] \| subdivision_type1 = [[Famullitë e Andorrës\|Famullitëë]] \| subdivision_name1 = Andorra la Vella \| subdivision_type2 = Fshatrat \| subdivision_name2 = [[La Margineda]], [[Santa Coloma d'Andorra\|Santa Coloma]] \| leader_title = Kryetari \| leader_name = [[Conxita Marsol Riart\|Conxita Marsol]] \| area_total_km2 = 12 \| population_as_of = 2011 \| population_total = 22,256<ref>{{Cite web \|url=http://www.geohive.com/cntry/andorra.aspx \|title=Andorra \|access-date=2015-02-16 \|archive-url=https://web.archive.org/web/20150216192650/http://www.geohive.com/cntry/andorra.aspx \|archive-date=2015-02-16 \|language=en \|url-status=dead }}</ref> \| population_demonyms = Andorran <br/> ''andorrà'', ''andorrana'' ([[Gjuha katalane\|ca]]) \| coordinates = {{coord\|42\|30\|N\|01\|30\|E\|region:AD\|display=inline}} \| elevation_m = 1023 \| postal_code = AD500 \| website = [http://www.andorralavella.ad/ Official site] \| image_flag = Flag of Andorra la Vella.svg \| flag_size = 100px }} '''Andorra la Vella''' është kryeqyteti i [[Andorra\|Principatës së Andorrës]] dhe ndodhet në lindje të [[Pirenetë\|Pireneit]] në mes të [[Franca\|Francës]] dhe [[Spanja\|Spanjës]]. Gjithashtu është edhe emri i njësisë administrative. Që nga viti 2015, qyteti ka një popullsi prej 22,886 banorësh, dhe zona urbane, e cila përfshin [[Escaldes-Engordany]] plus fshatrat satelitore, ka mbi 40,000 banorë. Përbërja nacionale e popullsisë së Andorrës është e lloj-llojshme: 43% [[Spanjoll]]ë, 33% [[Andoranë]], 11% [[Portugez]]ë dhe të tjerë 6% ([[1998]]). [[Gjuha katalane\|Katalonishtja]] është [[gjuha zyrtare\|gjuhë zyrtare]] ndërsa fliten edhe [[gjuha spanjolle\|spanishtja]] ([[Gjuha Kastiliane\|kastilanishtja]]) dhe [[gjuha frënge\|frengjishta]]. Shumica e popullsisë janë [[Kisha Katolike Romake\|Katolik]] të [[ritit romak]]. Ekonomina e Principatës është e varet mbi te gjitha nga turizmi. Prodhime vendore janë orendit e drurt dhe Brandy. Industria kryesore është turizmi, megjithëse vendi fiton gjithashtu të ardhura të huaja nga të qenit një parajsë fiskale. Mobiljet dhe rakia janë prodhime vendase. Duke qenë në një lartësi prej 1,023 m, ai është kryeqyteti më i lartë në Evropë dhe një vendpushim popullor skish. == Emri == ''Andorra la Vella'' do të thotë "Andorra qyteti", për ta dalluar atë nga Principata e Andorrës në tërësi.<ref>{{Cite web\|url=https://www.enciclopedia.cat/EC-GEC-0003871.xml\|title=Andorra la Vella {{!}} enciclopèdia.cat\|website=www.enciclopedia.cat\|language=ca\|access-date=2018-09-23\|quote="El sobrenom ''la Vella'', és a dir, ''la vila'', li fou afegit posteriorment per tal de distingir la vila del conjunt del territori homònim i potser també per a subratllar-ne la capitalitat" English: "The nickname ''La Vella'', that is, ''the town'', was later added to distinguish the town from the whole of the territory [of Andorra] and perhaps also to emphasize its role as the capital.}}</ref> Edhe pse në katalanisht fjala ''vella'' (si frëngjisht ''vieille'') rrjedh nga fjala latine ''vetula'' që do të thotë "i vjetër", ''Vella'' këtu (si frëngjisht ''ville'' dhe katalanisht ''vila'') rrjedh nga fjala latine villa dhe do të thotë "qytet".<ref>{{Cite book\|url=https://archive.org/details/andorra0000carr\|url-access=registration\|title=Andorra\|last=Carrick\|first=Noel\|date=1988\|publisher=Chelsea House Publishers\|isbn=9780791000991\|language=en\|quote=The word ''vella'' has been translated into both English and Spanish as meaning 'old'. In fact, ''vella'' is a corruption of the Latin word ''villa'', meaning 'city'. Thus ''Andorra la Vella'' merely means 'the city of Andorra'}}</ref> == Historia == [[Skeda:San Andreu.jpg\|parapamje\|majtas\|Kisha e Shën Andreu]] Qyteti '''Andorra la Vella''' apo '''Andora e lashtë''' është i njohur që para kohës së krishtit dhe ka qenë si qytet principatë që nga viti [[1278]]. Nga viti [[1993]] ka krijuar parlamentin, me të drejtat ekzekutive, legjistative dhe juridike. Vendi i Andorra la Vella është vendosur që para [[Anno Domini\|epokës së krishterë]] - veçanërisht nga fisi [[Andosin]] nga [[Neoliti\|neoliti]] i vonë. Shteti është një nga ''[[Marca Hispanica]]'' e krijuar dhe mbrojtur nga [[Karli i Madh]] në shekullin e tetë si një tampon nga kolonët maure në [[Gadishulli Iberik\|Gadishullin Iberik]]. Vendbanimi i Andorra la Vella ka qenë qyteti kryesor i Andorrës që nga viti 1278 kur bashkë-princat francezë dhe episkopalët ranë dakord për një sundim të përbashkët. Qyteti i vjetër i Andorra la Vella - ''[[Barri Antic]]'' - përfshin rrugë dhe ndërtesa që datojnë nga kjo kohë. Ndërtesa e saj më e shquar është [[Casa de la Vall]] - e ndërtuar në fillim të shekullit të gjashtëmbëdhjetë - e cila ka qenë shtëpia parlamentare e shtetit që nga viti 1702. Andorra la Vella ishte, gjatë kësaj periudhe, kryeqyteti i një shteti kryesisht të izoluar dhe feudal, i cili ruajti pavarësia për shkak të këtij parimi të bashkësovranitetit. Deri në shekullin e njëzetë, zona përreth Andorra la Vella mbeti kryesisht e harruar. Pas trazirave politike në vitet 1930 dhe një përpjekje për grusht shteti nga [[Boris Skossyreff]], u zhvillua një demokraci joformale. Në vitin 1993, kushtetuta e parë e vendit zyrtarizoi këtë demokraci parlamentare me degë ekzekutive, legjislative dhe gjyqësore të vendosura në Andorra la Vella. Gjatë kësaj periudhe, Andorra u zhvillua gjithashtu si një parajsë fiskale, duke rezultuar në ndërtimin e zyrave moderne bankare në Andorra La Vella. Qyteti zhvilloi gjithashtu objektet e tij të skijimit, në atë masë që Andorra la Vella ishte qyteti aplikues i Andorrës për Lojërat Olimpike Dimërore XXI, [[Lojërat olimpike dimërore 2010\|Lojërat Olimpike Dimërore 2010]]. Megjithatë, Andorra la Vella nuk u përzgjodh nga KOK si qytet kandidat, pas raportit të vlerësimit të një komisioni të [[Komiteti Olimpik Ndërkombëtar\|KOK]]. Ajo gjithashtu priti lojërat e 1991 dhe 2005 të Shteteve të Vogla të Evropës. == Gjeografia == Andorra la Vella ndodhet në jugperëndim të Andorrës, në bashkimin e dy përrenjve malorë, Valira del Nord (Valira Veriore) dhe Valira de l'Orient (Valira Lindore), të cilat bashkohen për të formuar [[Gran Valira]]. Ngjitet me zonën urbane të [[Escaldes-Engordany]]. Qyteti është 1,023 metra mbi nivelin e detit. === Klima === Andorra la Vella ka një [[Klima oqeanike\|klimë oqeanike]] ([[Klasifikimi i klimës Köppen\|Köppen]]: ''Cfb''), me ditë të ngrohta dhe netë të freskëta në verë, dhe dimër të ftohtë dhe me borë. == Kultura == Qyteti është qendra kulturore e vendit, me Sallën e Ekspozitave Qeveritare që vepron si teatër dhe muze kryesor. Sheshi jashtë ndërtesës së parlamentit është gjithashtu vendndodhja e një sërë ngjarjesh dhe qyteti pret një festival muzikor çdo dimër. === Gjuhët === Gjuha zyrtare është [[Gjuha katalane\|katalanishtja]], megjithëse fliten gjithashtu [[Gjuha spanjolle\|spanjisht]], [[Gjuha portugeze\|portugalisht]] dhe [[Gjuha frënge\|frëngjisht]]. Shumica e banorëve janë [[Kisha katolike\|katolikë romak]], me një jetëgjatësi të lartë mbi 80 vjet.<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/andorra/ CIA - The World Factbook - Andorra<!-- Bot generated title -->]</ref> == Binjakëzimet == * {{flagicon\|FRA}} [[Foix]], [[Francë]] * {{flagicon\|Peru}} [[Lima]], [[Peru]] * {{flagicon\|Colombia}} [[Bogotá]], [[Kolumbia]]. * {{flagicon\|ESP}} [[San Pol de Mar]] [[Spanjë]] * {{flagicon\|ESP}} [[Valls]], [[Spanjë]].<ref>{{cite web \|url=http://www.vilaweb.cat/www/noticia?p_idcmp=1746416 \|title=VilaWeb - Valls i Andorra la Vella estrenyen lligams amb una escudellada popular <!--Generado por Muro Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantilla--> \|language=ca}}</ref> == Referimet == {{reflist}} Andorra la Vella përveq tjerash, në botë është bërë e njohur gjatë konkurimit të saj për Lojrat Olipike Dimërore të XXI, [[Olipada Dimërore 2010]]. Por fatëkeqësisht ajo nuk shtë zgjedhur si organizatore e Olipiadës. == Lidhje të jashtme == {{commonsart\|Andorra la Vella\|Andorra la Vella}} {{Komunat dhe fshatrat e Andorrës}} {{Kryeqytetet e Evropës}} ~~{{commonsart\|Andorra la Vella\|Andorra la Vella}}~~ [[Kategoria:Qytete në Andorrë]]

Andorra la Vella: Dallime mes rishikimesh