[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
No edit summary
Rreshti 1:
'''Pinguinët''' (rendi Sphenisciformes, familja Spheniscidae) janë një grup ujor, zogj jofluturues që jetojnë pothuajse ekskluzivisht në hemisferën jugore, veçanërisht në Antarktidë[[Antarktiku|Antarktikë]]. Me përshtatshmeri të lartë për jetën në ujë, pinguinët kanë nuance te errët dhe pendë të bardha, dhe krahët e tyre janë bërë pende notimi. Shumica e pinguinëve ushqehen me peshk, kallamar, dhe forma të tjera të jetës në det që kapen ndërsa notojnë nën ujë. Ata shpenzojnë rreth gjysmën e jetës së tyre në tokë e gjysmën në oqeane.
 
Edhe pse të gjitha llojet e pinguinëve kanë prejardhjen nga hemisfera jugore, ata nuk janë gjetur vetëm në klimat e ftohta, të tilla si Antarktida. Në fakt, vetëm disa lloje të pinguinevepinguinëve jetojnë deri tani ne jug. Disa specie janë gjetur në zonën e butë, dhe një specie, Penguinpinguini Galapagos, jeton pranë ekuatorit.
 
Lloji më i madh i specieve qe jetojnejetojnë është Penguinpinguini Perandori (Aptenodytes forsteri) : të rriturit janejanë mesatarisht rreth 1,1 m te gjatë dhe peshojnepeshojnë 35 kg ose më shumë. Lloji më i vogël i pinguinevepinguinëve është Little Blue Penguin (Eudyptula minor), i njohur gjithashtu si Penguinpinguin zanash, i cili është rreth 40 cm i gjatë dhe peshon 1 kg. Midis pinguinevepinguinëve ekzistues, me shumeshumë pinguine banojnë ne rajonet e ftohta, ndërsa me pak janë gjetur në përgjithësi në vende me klime te butë madje edhe ne klimat tropikale (shihet gjithashtu ne Rregulla Bergmann's). Disa lloje prehistorike arrijnearrijnë madhësi të mëdha, duke u bërë te gjatë apo te rëndë si një i rritur i njeriut (shih më poshtë për më shumë). Këta nuk ishin të kufizuar në rajonin e Antarktides, por në të kundërt, rajonet “subantarctic” (pas arktikut) zoterojnezotërojnë diversitet të lartë, dhe të paktën një pinguin gjigandgjigant ndodhet në një rajon jo me larg se 2.000 km në jug të ekuatorit 35 mya, në një klimë më te ngrohtë se c’eshteç’është sot.
 
== Etimologjia ==
Pinguin mund të vije nga pinguis latinisht, "yndyra". Kjo mbështetet nga fakti që fjalët përkatëse në shume gjuhë të tjera (p.sh., ''pingouin'' frëngjisht, ''Pinguin'' gjermanisht) kanë -i në vend të -e si zanore te parë. Lind pyetja çfarë mund të jetë një Pinguin Mbret, por sigurisht është një anëtar i Spheniscidae qe paraqitet në një hartë te [[1599]] në ngushticën e Magelanit me titullin "Pinguyn". PermbajtjetPërmbajtjet e harteshartës janë të etiketuara në latinisht, të tilla si Fretum Magellanicum ("ngushtica e Magelanit"). Përveç kësaj, ka fakte të bollshme se termi latin anser magellanicus ("Goose e Magellan" ose "Magellanic Goose") ishte i zakonshemzakonshëm për pinguinetpinguinëtliteraturenliteraturën shkollore te asaj kohekohë. Si një shënim ne anë, fjala franceze ''pingouin'' në fakt përkthehet si AUK në anglisht, se pinguinetpinguinët quheshin ''manchot'' në frëngjisht.
 
Fjala pinguin është menduar nga disa si e nxjerre nga fjala e gjuhesgjuhës se Uellsit pen (kokë) dhe gwyn (e bardhë), aplikuar ne AUK i Madh, i cili kishte njolla të bardha para syve të tij (edhe pse koka e tij ishte e zeze), ose nga ishulli Newfoundland si Pengwyn, për shkak të një pjesepjesë të madhe të bardhë (në rastin e fundit, emri mund të ketë ardhur nga Breton). Kjo teori e çuditshme është shumë e papelqyerpapëlqyer, sepse në fakt pinguinetpinguinët nuk kanë koka te bardha, dhe nuk ka shembuj të tjerë nga një fjalë e Uellsit qe te bëhet bazë e fjalëve në të gjithë gjuhët e EuropësEvropës. Gjuha e Uellsit nuk eshteështë folur madje edhe në Angli, prandaj eshteështë lenelënë e vetme jashtejashtë Evropës. Për më tepër pinguinetpinguinët nuk kanë asnjë lidhje të veçantë me gjuhengjuhën e Uellsit që mund te çojë në një fjalë të huaj te marremarrë nga gjuha e Uellsit. Nje -i e Uellsit është shpesh tingull i zhvendosur në -e ne gjuhën angleze.
Pinguin mund të vije nga pinguis latinisht, "yndyra". Kjo mbështetet nga fakti që fjalët përkatëse në shume gjuhë të tjera (p.sh., pingouin frëngjisht, Pinguin gjermanisht) kanë -i në vend të -e si zanore te parë. Lind pyetja çfarë mund të jetë një Pinguin Mbret, por sigurisht është një anëtar i Spheniscidae qe paraqitet në një hartë te 1599 në ngushticën e Magelanit me titullin "Pinguyn". Permbajtjet e hartes janë të etiketuara në latinisht, të tilla si Fretum Magellanicum ("ngushtica e Magelanit"). Përveç kësaj, ka fakte të bollshme se termi latin anser magellanicus ("Goose e Magellan" ose "Magellanic Goose") ishte i zakonshem për pinguinet në literaturen shkollore te asaj kohe. Si një shënim ne anë, fjala franceze pingouin në fakt përkthehet si AUK në anglisht, se pinguinet quheshin manchot në frëngjisht.
 
Një tjetër teori thekson se fjala është një nderthurjendërthurje e "pen-wing", në lidhje me të dy krahët rudimentare te te dyjave Auks I Madh dhe pinguinetpinguinët, por nuk ka prova për të mbështetur këtë.
Fjala pinguin është menduar nga disa si e nxjerre nga fjala e gjuhes se Uellsit pen (kokë) dhe gwyn (e bardhë), aplikuar ne AUK i Madh, i cili kishte njolla të bardha para syve të tij (edhe pse koka e tij ishte e zeze), ose nga ishulli Newfoundland si Pengwyn, për shkak të një pjese të madhe të bardhë (në rastin e fundit, emri mund të ketë ardhur nga Breton). Kjo teori e çuditshme është shumë e papelqyer, sepse në fakt pinguinet nuk kanë koka te bardha, dhe nuk ka shembuj të tjerë nga një fjalë e Uellsit qe te bëhet bazë e fjalëve në të gjithë gjuhët e Europës. Gjuha e Uellsit nuk eshte folur madje edhe në Angli, prandaj eshte lene e vetme jashte Evropës. Për më tepër pinguinet nuk kanë asnjë lidhje të veçantë me gjuhen e Uellsit që mund te çojë në një fjalë të huaj te marre nga gjuha e Uellsit. Nje -i e Uellsit është shpesh tingull i zhvendosur në -e ne gjuhën angleze.
 
Në një kthesë përfundimtare për ngjarjen, termi "Magellanic Goose" (sot zakonisht "Magellan Goose") në kohën tonë ka ardhur për të treguar një lloj zogu aktual, te emertuaremërtuar si Chloephaga sheldgoose.
Një tjetër teori thekson se fjala është një nderthurje e "pen-wing", në lidhje me të dy krahët rudimentare te te dyjave Auks I Madh dhe pinguinet, por nuk ka prova për të mbështetur këtë.
 
Në një kthesë përfundimtare për ngjarjen, termi "Magellanic Goose" (sot zakonisht "Magellan Goose") në kohën tonë ka ardhur për të treguar një lloj zogu aktual, te emertuar si Chloephaga sheldgoose.
 
== Evolucioni ==
Historia e evolucionit e pinguinëve është e hulumtuar dhe përfaqëson një vitrinë te biografisebiografisë evolucionare ; edhe sikur kockat e pinguinevepinguinëve te ndonjendonjë specieje të ndryshojnë shumë në madhësi dhe disa mostra të mira janë të njohura, taksonomia alfa e shumë formave prehistorike ende lë shumë për të dëshiruar. Disa artikuj te farës rreth parahistorisë te pinguinevepinguinëve janë botuar që nga viti [[2005]], evolimievoluimi i përgjithshempërgjithshëm i jetesës mund të konsiderohet i zgjidhur deri tani.
 
Pinguinët basal qe kanekanë jetuar në kohën e ngjarjes te zhdukjes Kretak-terciar diku në zonën e përgjithshme tek Zelanda e Re (ne jug) dhe ne Byrd Land, ne Antarktide. Për shkak të pllakave tektonike, këto zona ishin në atë kohë më pak se 1.500 kilometra ne krahasim me vendin e 4.000 kilometrave te sotme. Paraardhësit më të fundit të zakonshemzakonshëm të pinguinëve dhe motrës se tyre clade mund të jenë diktuar afërsisht në kufijtekufijtë e Campanian-Maastrichtian, rreth 70-68 Mya. Ajo qe mund të thuhet me siguri që është e mundur në mungesë të deshmivedëshmive te drejtpërdrejta (dmthd.m.th., fosileve) është se deri në fund të kretakut, prejardhja e pinguinevepinguinëve duhet të ketë qenë veçanërisht duke evoluar, ndonëse shumë më pak morfologjikisht, është mjaft e mundshme që ata nuk kanë qenë krejtësisht jofluturues ende në atë kohë, si zogjtë jofluturues qe kanë përgjithësisht elasticitet të ulët ne ndarjen në trophic webs që pason fazenfazën fillestare te zhdukjes te masesmasës për shkak të aftësive të tyre nën mesatare te shpërndarjes.
Historia e evolucionit e pinguinëve është e hulumtuar dhe përfaqëson një vitrinë te biografise evolucionare; edhe sikur kockat e pinguineve te ndonje specieje të ndryshojnë shumë në madhësi dhe disa mostra të mira janë të njohura, taksonomia alfa e shumë formave prehistorike ende lë shumë për të dëshiruar. Disa artikuj te farës rreth parahistorisë te pinguineve janë botuar që nga viti 2005, evolimi i përgjithshem i jetesës mund të konsiderohet i zgjidhur deri tani.
 
Pinguinët basal qe kane jetuar në kohën e ngjarjes te zhdukjes Kretak-terciar diku në zonën e përgjithshme tek Zelanda e Re(ne jug)dhe ne Byrd Land, ne Antarktide. Për shkak të pllakave tektonike, këto zona ishin në atë kohë më pak se 1.500 kilometra ne krahasim me vendin e 4.000 kilometrave te sotme. Paraardhësit më të fundit të zakonshem të pinguinëve dhe motrës se tyre clade mund të jenë diktuar afërsisht në kufijte e Campanian-Maastrichtian, rreth 70-68 Mya. Ajo qe mund të thuhet me siguri që është e mundur në mungesë të deshmive te drejtpërdrejta (dmth., fosileve) është se deri në fund të kretakut, prejardhja e pinguineve duhet të ketë qenë veçanërisht duke evoluar, ndonëse shumë më pak morfologjikisht, është mjaft e mundshme që ata nuk kanë qenë krejtësisht jofluturues ende në atë kohë, si zogjtë jofluturues qe kanë përgjithësisht elasticitet të ulët ne ndarjen në trophic webs që pason fazen fillestare te zhdukjes te mases për shkak të aftësive të tyre nën mesatare te shpërndarjes.
 
== Fosilet bazale ==