Tarsusi

Tarsusi
Tarsusi
Rreth
	Xhamia e Madhe në Tarsus
Vendi	Turqia
Provinca	Mersin
Qeveria
• Kryetari	Haluk Bozdoğan (CHP)
• Kajmekami	Yüksel Ünal
Popullsia (2020)
• Rrethi	346.715
Kodi postar	333xx
Prefiksi	0324
Targa e autmjetit	33
Faqja zyrtare	www.tarsus.bel.tr

Tarsi ose Tarsusi (hititisht: Tarşa) është një qytet historik në Turqinë jug-qendrore, 20 km në brendësi të Mesdheut. Është pjesë e zonës metropolitane Adana-Mersin, zona e katërt më e madhe metropolitane në Turqi me një popullsi prej 3 milionë banorësh. Tarsus formon një qark administrativ në pjesën lindore të Provincës Mersin dhe shtrihet në thelbin e rajonit të Çukurovës.

Me një histori që shkon prapa mbi 6000 vjet, Tarsusi ka qenë prej kohësh një ndalesë e rëndësishme për tregtarët dhe një pikë qendrore e shumë qytetërimeve. Gjatë Perandorisë Romake, Tarsusi ishte kryeqyteti i provincës së Kilikisë. Ishte skena e takimit të parë midis Mark Antonit dhe Kleopatrës, dhe vendlindja e Pali i Tarsusit.

Gjeografia

I vendosur në grykëderdhjen e lumit Berdan (Cydnus në antikitet), i cili derdhet në Mesdhe, Tarsusi është një pikë kryqëzimi i rrugëve tokësore dhe detare që lidhin fushën e Kilikisë (sot quhet Çukurova), Anadollin qendror dhe detin Mesdhe. Klima është tipike për rajonin mesdhetar, me verë shumë të nxehtë dhe dimër të ftohtë e të lagësht.

Tarsusi ka një histori të gjatë tregtie dhe është ende një qendër tregtare sot, që tregton prodhimet e fushës pjellore të Çukurovës; gjithashtu Tarsusi është një qendër industriale e lulëzuar e rafinimit dhe përpunimit që prodhon disa për eksport. Industritë përfshijnë makineri bujqësore, pjesë këmbimi, tekstile, përpunimin e frutave, prodhimin e tullave dhe qeramikën.

Bujqësia është një burim i rëndësishëm të ardhurash: gjysma e sipërfaqes së tokës në rreth është tokë bujqësore (1050 km2 [410 mi katror]) dhe pjesa më e madhe e mbetur është pyje dhe pemëtore. Toka bujqësore është kryesisht e ujitur mirë, e plehëruar dhe e menaxhuar me pajisje të përditësuara.

Tarsusi ka gjithashtu një nga shkollat e mesme më të famshme dhe më të rëndësishme të Turqisë që është Kolegji Amerikan Tarsus.

Historia

Periudha romake

Tempulli i madh i Tarsusit, një nga më të mëdhenjtë dhe më të rëndësishmit në antikitet

Rruga e lashtë romake në Tarsus

Në vitin 67 p.e.s., Pompei, pasi shtypi piratët kilianë, ia nënshtroi Romës Tarsusin dhe u bë kryeqyteti i provincës romake të Kilikisë. Për të lajkatur Jul Çezarin, për një kohë mori emrin Juliopolis. Ishte gjithashtu vendi ku Cassius Longinus planifikoi ta vriste që në vitin 47 p.e.s.. Ishte gjithashtu vendi ku Kleopatra dhe Mark Antoni u takuan dhe ishte skena e festave të festuara që ata dhanë gjatë ndërtimit të flotës së tyre (41 p.e.s.). Në dramën e William Shakespeare të vitit 1606 Antoni dhe Kleopatra (Akti 5, Skena 2), pas vdekjes së Antonit, Kleopatra thotë se do të shkojë në Cydnus për të takuar Antonin, d.m.th., ajo do të bëjë vetëvrasje për ta takuar atë në jetën e përtejme; "Shko merr / Veshjet e mia më të mira: Unë jam përsëri për Cydnus, / Për të takuar Mark Antonin"

Porta e Kleopatrës në Tarsus

Në periudhën romake, qyteti ishte gjithashtu një qendër e rëndësishme intelektuale, me akademinë e vet. Një nga dishepujt kryesorë të saj, filozofi Athenodorus Kananites, ishte mësuesi i perandorit të parë romak, Augusti, një fakt që siguroi patronazh të vazhdueshëm perandorak për qytetin.

Kur provinca e Kilikisë u nda, Tarsusi mbeti metropol civil dhe fetar i Cilicia Prima, dhe ishte një qytet madhështor me pallate, tregje, rrugë dhe ura, banja, burime dhe ujësjellës, një gjimnaz në brigjet e Cydnus, dhe një stadiumi. Tarsusi u eklipsua më vonë nga Adana e afërt, por mbeti i rëndësishëm si port dhe kantier detar. Këtu u varrosën disa perandorë romakë: Mark Klaudi Takitusi, Maksimin II, dhe Julian Apostati, i cili planifikoi ta zhvendoste kryeqytetin e tij këtu nga Antiokia nëse kthehej nga ekspedita e tij persiane.

Periudha osmane dhe moderne

Nën sundimin osman, fillimisht ishte pjesë e Ejaletit të Aleppos. Pas pushtimit osman të Qipros në vitin 1571, ai u bë selia e një sanxhaku (nënkrahinë) brenda Ejaletit të Qipros, përpara se të transferohej më 1608 në sanxhakun e Adanas si kaza (rreth).

Pavarësisht mbrojtjes së tij të shkëlqyer, Tarsusi u pushtua nga osmanët në 1832 nga mamlukët e Ibrahim Pashë Egjiptit, djali i Muhamed Aliut, dhe për 8 vjet mbeti në duart e egjiptianëve, të cilët filluan të kultivonin pambuk në fushën përreth. Me kthimin e osmanëve, ky pambuk nxiti një rritje të konsiderueshme në ekonominë e zonës, për shkak të rritjes së kërkesës botërore për të korrat gjatë mungesave të shkaktuara nga Lufta Civile Amerikane. Një rrugë e re u ndërtua për në port në Mersin dhe qyteti i Tarsusit u rrit dhe lulëzoi. Ende sot shumë shtëpi të mëdha në qytet qëndrojnë si kujtues të pasurisë së krijuar gjatë kësaj periudhe. Megjithatë, pasi ishte një port për 3000 vjet, nga fundi i shekullit të 19-të, neglizhenca rezultoi që Tarsusi të mos kishte më dalje në det dhe delta u shndërrua në një moçal. Në këtë pikë Tarsusi ishte një qytet tipik osman me komunitete të turqve myslimanë, grekëve të krishterë dhe armenëve. Në themelimin e Republikës Turke në vitet 1920, këneta u tha dhe lumi Berdan u mbyll për të ndërtuar hidrocentralin e parë të Turqisë. Ujitja, punimet rrugore dhe hekurudha e rikthyen në jetë ekonominë e Tarsusit, me fabrika të reja, veçanërisht për prodhimin e tekstileve.

Kuzhina

Kuzhina lokale përfshin: pulë të pjekur në skarë; hummus; shallgam (rrepë turshi); tantuni (një sanduiç me mish të pjekur në skarë); picat e vogla (lahmacun) të quajtura "fındık lahmacun"; dhe cezerye (një ëmbëlsirë e bërë nga karota).

Ekonomia

Që nga viti 1920, Tarsusi prodhonte pambuk dhe kishte dy mullinj tjerrëse pambuku me mbi 26,000 boshte.

Sporti

Stadiumi i Qytetit të Tarsusit

Tarsusi ka dy stadiume futbolli, Stadiumi i Qytetit të Tarsusit dhe Stadiumi Burhanettin Kocamaz, dhe një arenë, Tarsus Arena. Klubi lokal i futbollit është Tarsus İdman Yurdu.