Alkanet
'Alkanetjane të njohura gjithashtu si vajra, janë komponimet kimike që përbëhen vetëm prej elementeve të karbonit C dhe hidrogjenit H ( p.sh., hidrokarburet) , ku këto atome janë të lidhur së bashku ekskluzivisht me vetem një lidhje kovalente (do të thotë, ato janë komponime të ngopura) aciklike çdo strukturë (do të thotë. unazore) .
Çdo atom i karbonit duhet të ketë 4 lidhje qoftë C-H ( do të thotë, të lidhet me atome të hidrogjenit ) apo lidhje C-C ( do të thotë,lidhje me atome tjera siç është karboni, pra te jete i lidhur me kater atome te tjera) , dhe çdo atom i hidrogjenit duhet të jetë i lidhur ( bashkuar) për të një atom të karbonit .
Një varg i atomeve të karbonit është i njohur si strukturë karbonike. Në përgjithësi, numri i atomeve të karbonit përdoren shpesh për të përcaktuar përmasat e alkanëve ( p.sh., C2 - alkane ).
Hidrokarburet e ngopura kanë formulë të përgjithshme CnH₂n+₂ kurse për radikalët CnH₂n+₁ku atomet të karbonit janë bashkuar në një strukturë. Hidrokarburet e ngopura janë të ndarë në alkane dhe cikloalkane , ata nuk kanë struktura të ngjajshme dhe në kuptim të gjerë cikloalkanet nuk janë alkane. Megjithatë , ndonjëherë cikloalkanet janë quajtur alkane ciklike , i cili mund të jetë konfuze sepse në të vërtetë alkanet quhen alkane aciklike .
Perfaqesuesi kryesor i alkaneve, eshte metani me formule molekulare CH4. Nuk ka asnjë kufizim për numrin e atomeve të karbonit që mund të jenë të lidhura së bashku , i vetmi kufizim: eshte molekule ciklike, e ngopur dhe është një hidrokarbur . Hidrokarburet e ngopura dhe vajrat më të rënde janë shembuj të alkaneve ku numri i atomeve të karbonit mund të jetë më i madh se 10 . Alkanët nuk janë shumë reaktive dhe kanë pak aktivitet biologjik.
IzomeriaRedakto
Izomeria e Alkaneve dhe hidrokarburëve në përgjithësi ka të bëjë me strukturë dhe veti (kimike, fizike) të ndryshme në krahasim me alkanin përkatës. Alkanet me një numur karbonesh më të madh se tre mund të organizohen dhe renditen ne mënyra të ndryshme duke dënë kështu izomere strukturorë. Izomeri më i thjeshtë për Alkanet është ai në të cilin te gjitha atomet e karbonit vendosen në një varg të vetëm pa degëzime. Keta izomerë quhen 'normal'(n-pentan, n-eptan) sipas sistemit IUPAC. Numri i izomerëve rritet ne mënyrë të shpejte me rritjen e numrit te atomeve te karbonit.
| | |
| Figura : Ndryshimi i strukturës së butanit. |
Emërtimi-NomenklaturaRedakto
Emërtimi bëhet në bazë të numrave greko-latin duke u shtuar prapashtesën AN për alkanet dhe IL për alkanët Radikal.
| Nr | Emri greko-latin | Alkanët | n = | Formula CnH2n + 2 | Radikalët e Alkanëve | n = | Formula CnH2n + 1 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Meta | Metan | n = 1 | CH4 | Metil - Radikal | n = 1 | CH3 |
| 2 | Eta | Etan | n = 2 | C2H6 | Etil - Radikal | n = 2 | C2H5 |
| 3 | Propa | Propan | n = 3 | C3H8 | Propil - Radikal | n = 3 | C3H7 |
| 4 | Buta | Butan | n = 4 | C4H10 | Butil - Radikal | n = 4 | C4H9 |
| 4 | Penta | Pentan | n = 5 | C5H12 | Pentil - Radikal | n = 5 | C5H11 |
| 6 | Heksa | Heksan | n = 6 | C6H14 | Heksil - Radikal | n = 6 | C6H13 |
| 7 | Hepta | Heptan | n = 7 | C7H16 | Heptil - Radikal | n = 7 | C7H15 |
| 8 | Okta | Oktan | n = 8 | C8H18 | Oktil - Radikal | n = 8 | C8H17 |
| 9 | Nona | Nonan | n = 9 | C9H20 | Nonil - Radikal | n = 9 | C9H19 |
| 10 | Deka | Dekan | n = 10 | C10H22 | Dekil - Radikal | n = 10 | C10H21 |
Emërtimi trivialRedakto
Shpresoj se jeni ndar të kënaqur
Ju Faleminderit
Dukuritë të alkanëveRedakto
Dukuritë në universRedakto
Dukuritë në tokëRedakto
Dukuritë biologjikeRedakto
Dukuritë ekologjikeRedakto
ProduktetRedakto
PërdorimiRedakto
Alaknet kane perdorim te gjere ne jeten e perditshme.Përdoren si lende te djegshme, për ndriqim dhe si lende te para për industrin kimike, farmaceutik, kozmetike, te masave plastike, si tretes etj
Vetitë fizikeRedakto
Alkanet dhe cikloalkanet janë gaze dhe lëngje, me rritjen e masës molekulare të tyre temperatura e vlimit rriten. Hidrokarburet e ngopura nuk kanë grup funksionor, pra skanë ato apo grupime atomike të cilat do ti përcaktojnë vetit fizike e kimike të tyre. Ato janë substanca pak aktive, dhe për këtë arsye janë quajtur në fillim parafina, e cila është marrë nga fjala latinisht parum affinis që do të thotë pak të afta.
| EMRI | Formula | B.P./oC | M.P./oC | Dendësia/g cm −3(20oC) |
| Metan | CH4 | -162 | -183 | gas |
| Etan | C2H6 | -89 | -172 | gas |
| Propan | C3H8 | -42 | -188 | gas |
| Butan | C4H10 | -0.5 | -135 | gas |
| Pentan | C5H12 | 36 | -130 | 0.626 |
| Heksan | C6H14 | 69 | -95 | 0.659 |
| Heptan | C7H16 | 98 | -91 | 0.684 |
| Octan | C8H18 | 126 | -57 | 0.703 |
| Nonan | C9H20 | 151 | -54 | 0.718 |
| Decan | C10H22 | 174 | -30 | 0.730 |
| Undecane | C11H24 | 196 | -26 | 0.740 |
| Dodecane | C12H26 | 216 | -10 | 0.749 |
| Triacontane | C30H62 | 343 | 37 | solid |
Vetitë kimikeRedakto
Alkanet japin disa lloje reaksione si :
1- Reaksionë zëvendësimi, nga bashkëveprimi i halogjenëve aktiv sic janë bromi apo klori me alkanet në prani të dritës sjell zëvendësimin e hidrogjenit me halogjen, psh:
CH3-CH2-CH3 + Br2 → CH3-CH2-CH2-Br2 + HBr
2-Reaksionë oksidimi, i kontrolluar i alkaneve con në formimin e një sërë komponimesh si psh:
CH4 → CH3OH (metanol) CH4 → CH2O (metanal)