Fërkuesja dhëmbore e pazëshme
Fërkuesja jo-sibilant dhëmbore e pazëshme është një lloj tingulli bashkëtingëllor i përdorur në disa gjuhë të folura . Në gjuhën shqipe ky tingull shkruhet si 'th' në them. Ndonëse mjaft e rrallë si fonemë ndër gjuhët e botës, ajo haset në disa nga ato më të përhapurat dhe më me ndikim. Simboli në alfabetin fonetik ndërkombëtar është ⟨θ⟩, dhe simboli ekuivalent X-SAMPA është T Simboli IPA është shkronja greke theta, e cila përdoret për këtë tingull në greqishten pas-klasike, dhe kështu tingulli shpesh quhet " theta ".
| Voiceless dental fricative | |
|---|---|
| θ | |
| IPA Number | 130 |
| Encoding | |
| Entity (decimal) | θ |
| Unicode (hex) | U+03B8 |
| X-SAMPA | T |
| Braille |   |
| Audio sample | |
Ky tingull dhe homologu i tij i zëshëm janë fonema të rralla, që ndodhin në 4% të gjuhëve në një analizë fonologjike të 2155 gjuhëve. [1] Midis më shumë se 60 gjuhëve me mbi 10 milionë folës, vetëm anglishtja, varietetet veriore të gjuhës berbere të Afrikës së Veriut, spanjishtja standarde e gadishullit, dialektet e ndryshme të arabishtes, suahili dhe greqishtja e kanë tingullin e shprehur nga shkronja <th>. Folësit e gjuhëve dhe dialekteve pa këtë tingull ndonjëherë kanë vështirësi në prodhimin ose dallimin e tij prej tingujve të ngjashëm, veçanërisht nëse nuk kanë pasur mundësi ta përvetësojnë atë në fëmijëri dhe zakonisht e zëvendësojnë atë me fërkuesen hojëzore të pazëshme ( /s/ ) (si në indonezisht ), ndalesën dhëmbore të pazëshme ( /t/ ), ose një fërkuese buzodhëmbore të pazëshme ( /f/ ); i njohur përkatësisht si hojëzimi i th-së, ndalesa e th-së, [2] dhe ballëzimi i th-së . [3]
Tingulli është zhdukur nga një sërë gjuhësh, p.sh. nga shumica e gjuhëve ose dialekteve gjermanike, ku ruhet vetëm në skocisht, anglisht dhe islandisht, por në të fundit është alveolare . [4] [5] Ndër gjuhët indo-evropiane jogjermanike në tërësi, tingulli ishte gjithashtu dikur shumë më i përhapur, por sot ruhet në disa gjuhë duke përfshirë shqipen, gjuhët britonike, spanjishten gadishullore, galicishten, veneciane, toskanishten, disa dialekte oksitane dhe greqishten. . Gjithashtu është zhdukur nga shumë gjuhë semite, si hebraishtja (përjashtuar hebraishten jemenase ) dhe shumë varietete moderne të arabishtes (duke përjashtuar arabishten tuniziane, mesopotamike dhe dialekte të ndryshme në Gadishullin Arabik, si dhe Arabishtën Standarde Moderne ).
- ^ Phoible.org. (2018). PHOIBLE Online - Segments. [online] Available at: http://phoible.org/parameters.
- ^ Wells (1982)
- ^ Wells (1982)
- ^ Pétursson (1971), cited in Ladefoged & Maddieson (1996)
- ^ Ladefoged & Maddieson (1996)