Gjuha sorbiane

Sorbianishtja apo (Serbšcina, gjermanisht: Sorbisch) është një gjuhë që i përket grupit të gjuhëve sllave të veriperëndimit gjithashtu është në grupin e gjuhëve indo-evropiane. Kjo është gjuhë e vjetër sllave e Elbës e cila flitet ende sot në Lausitz, krahinë historike e Länderit të Saksonisë dhe Brandenburgut. Kjo gjuhë flitet nga 45,000 folës.

Sorbian
Rajoni	Lausitz
Familje gjuhësore	Default Gjuha sorbiane
Statusi zyrtar
Gjuhë zyrtare në	Lausitz
Rregulluar nga	Domowina
Kodet gjuhësore
ISO 639-1	wen
ISO 639-2	wen
ISO 639-3	–

Ekzistojnë dy gjuhë të shkruara, secila me dialekt tjetër:

• Gjuha Sorbiane e Epërme (Hornjoserbsce) në Lausitz të epërm 30 000 lexues.
• Gjuha Sorbiane e Poshtme (Dolnoserbski) në Lausitz të poshtëm, e kërcënuar për zhdukje 10 000 lexues.

Gjithashtu, 5000 sorbianë flasin një dialekt të kaluarës mes sorbianishtes të epërme dhe të poshtme, zakonisht e njohur si sorbiane e mesme.

Sorbianishtja si gjuhë renditet mes gjuhës çeke dhe polonishtes, shkruhet me karaktere latine e kompletuar me disa shenja diakritike. sorbianishtja e epërme është fonetikisht afër gjuhës çeke, por ka një leksik të lidhur polak. Ndërsa sorbianishtja e poshtme në të kundërtën është fonetikisht afër polonishtes dhe ka një leksik të lidhur çek dhe gjerman.

Është një gjuhë regjionale e Gjermanisë e njohur nga karta evropiane për gjuhët rajonale ose të pakicave. Kjo gjuhë është e përdorur në shenjat rrugore në qytetin e Lausitzit. Minoriteti Sorbianë është i izoluar dhe i ndarë në dy bashkësi fetare që vazhdojnë të jenë edhe sot, njëra katolike dhe tjetra ungjillore, gjuha sorbiane ndryshon nga fshati në fshat.

Vendodhja e Lausitzit në hartë

Shenjë dy gjuhëshe në Bautzen

Shenja komunikacioni dy gjuhëshe në gjuhën gjermane dhe sorbiane në qytetin Cottbus

Aktualisht

Sorbianishtja e epërme

Sorbianishtja e epërme ende ka shumë dialekte të ndryshme. Aktualisht, ka tri media të shkruara, që përhapin gjuhën dhe kulturën Sorbiane,e para është gazeta Serbske Nowiny, gazetë e laicizuar, e dyta Katolski Posol, e cila është gazetë e komunitetit katolik dhe e fundit Pomhaj Bóh,e bërë nga komuniteti ungjillor. Në TV dhe radio ka emisoione në gjuhën sorbiane të epërme. Sorbianishtja e epërme pritet të mbetet më shumë kohë në familjen e gjuhëve evropiane të gjalla. Së pari për shkak se ajo flitet ende në institucionet në Domowina (që përfaqëson interesat e popullatës Sorbiane), Macica Serbska ZT (Shoqata e shkencave Sorbiane) ose Instituti i Sorabianik i Lajpcigut, por edhe përmes transmetimit të gjuhës në fëmijët.

Sorbianishtja e poshtme

Sorbianishtja e poshtme flitet nga rreth 10,000 folës (si gjuhë amtare) dhe nga disa të rinjë. Nowy Casnik është një gazetë në pjesën ku flitet sorbianishtja e poshtme.

Veçoritë gramatikore

Kjo gjuhë ka shtatë rasa :

1. emërore
2. gjinore
3. dhanore
4. kallëzore
5. instrumentale
6. vendore
7. thirrore

Ka gjithashtu tri forma foljore, domethënë njëjës, të dyfishtë dhe shumës :

• ruka: dora (njëjës)
• ruce: dy duar (dyfishtë)
• ruki: më shumë se dy duar (shumës)

Një formë e vjetër folje ( sintetike), u zhduk në gjuhët e tjera të grupit sllav perëndimorë ndërsa është ruajtur në sorbianishten e epërme, por është zhdukur pothuajse e tëra në sorbianishten e poshtme megjithatë ata ruajtën rrënjën e foljes. Gjithashtu ata ruajnë karakteristika të formave foljore të vjetra të gjuhës si ajo e dyfishtë. Përkthimi i Biblës dhe krijimi i një literature të pasur i lejon sorbianishtës së epërme të vazhdonte qëndrueshmërinë në skenën evropiane.

Aktualisht janë futur projekte në parashkollore në qytetin e Lausitzit për të ruajtur këtë gjuhë. Lausitzi është i ndarë në një rajon të quajtura Zupas por këto rajone nuk kanë vlerë administrative ose politike. Ato ekzistojnë vetëm në Bashkimin e Shoqatave Sorbiane në Domowina.

Shiko edhe

• Gjuhësia
• Lista e gjuhëve
• Gjuhët sllave
• Gjuhët indo-evropiane

Lidhje të jashtme

• Sorbianët në gjermani