Gruaja shqiptare

Gruaja Shqiptare ishte një organizatë e grave në Shqipëri, aktive midis viteve 1928 dhe 1939. Ishte një organizatë e mbështetur nga shteti për të drejtat e grave me detyrën e promovimit të politikës së qeverisë për të drejtat e grave.

Historia

Përpara organizatës kombëtare Gruaja Shqiptare, kishte ekzistuar një sërë organizatash lokale për të drejtat e grave me të njëjtin emër. Lëvizja për të drejtat e gruas shqiptare kishte filluar mes disa grave intelektuale urbane nën udhëheqjen e Sevasti Qiriazit dhe Parashqevi Qiriazit, por ajo ishte ndërprerë nga Lufta e Parë Botërore. Kur Shqipëria fitoi pavarësinë e saj pas luftës, lëvizja e grave rifilloi. Marie Çoba nga Shkodra themeloi një organizatë lokale të grave të quajtur Gruaja Shqiptare në vitin 1920 dhe disa organizata të pavarura lokale me të njëjtin emër u themeluan në Korçë, Vlorë dhe Tiranë. Ndërsa këto organizata kishin të njëjtin emër, ato ishin të ndara nga njëra-tjetra dhe funksiononin të pavarura.

Kur Mbreti Zog I i Shqipërisë mori kontrollin mbi Shqipërinë, të gjitha organizatat politike u shpërbë, duke përfshirë edhe organizatat lokale të grave Gruaja Shqiptare. Në tetor 1928 u themelua një organizatë kombëtare e grave që përfshinte të gjitha organizatat lokale, dhe iu dha emri Gruaja Shqiptare, një emër që kishte qenë tashmë i popullarizuar në mesin e organizatave të mëparshme. Ishte një organizatë kombëtare, e cila përfshinte të gjitha organizatat e dikurshme të shpërbëra si dhe themelimin e degëve të reja. Ndërsa organizata kishte për detyrë të zbatonte thjesht politikën e Mbretit Zog I të Shqipërisë, kjo politikë ishte në fakt, një feminizëm shtetëror radikal dhe progresiv, pasi Kodi Civil i vitit 1928 i siguronte grave të drejtën për trashëgimi të barabartë, divorc, arsim dhe e drejta për punë, si dhe ndalimi i martesave të rregulluara, haremeve dhe mbulesës. Ishte nën mbrojtjen e mbretëreshës Sadije Toptani dhe kryetare e saj ishte princesha Senije Zogu.

Detyra e kësaj organizate shtetërore të gruas ishte të mbështeste politikën zyrtare në kuadër të të drejtave të grave dhe jo të vepronte në mënyrë të pavarur, dhe të bënte fushatë dhe të zbatonte reformat e reja në të drejtat e grave përmes degëve të saj lokale. Politika e qeverisë ishte megjithatë radikale, pasi Kodi Civil i 1928 thoshte se gratë kishin të drejta të barabarta për trashëgimi dhe divorc, hoqi martesat e rregulluara dhe të detyruara dhe poligaminë dhe u jepte grave të drejtën për arsimim dhe një jetë profesionale. Lëvizja e grave shqiptare u mbështet nga gra të arsimuara të elitës urbane të frymëzuara nga feminizmi shtetëror i Turqisë nën Qemal Ataturkun; regjimi i Zogut ishte i gatshëm t'u jepte grave të gjitha të drejtat, përveç të drejtave politike, si p.sh. e drejta e votës për gratë, të cilat ai i konsideronte si të panevojshme dhe të frymëzuara nga Evropa Perëndimore. Ndër reformat e shumta që u zbatuan nga shoqata e grave nëpërmjet degëve të saj lokale ishin heqja e mbulesës, e cila duhej të zbatohej me bindje dhe fushatë dhe jo në mënyrë agresive, dhe motrave të mbretit iu dha detyra të vepronin si modele duke u shfaqur, zbuluar në publik.

Nën princeshën Sanije, Gruaja Shqiptare themeloi degë lokale në 20 qytete, botoi gazetën e saj dhe mbështeti projekte të shumta në mbështetje të politikës së regjimit për gratë, veçanërisht në lidhje me arsimin. Megjithatë, në realitet, puna nuk arriti të arrinte shumë sukses jashtë elitës kozmopolite të qyteteve dhe në praktikë ishte kryesisht në dobi të klasës së lartë. Në Shqipërinë Komuniste të Pasluftës, ajo u zëvendësua nga Bashkimi i Grave Shqiptare.

Shih edhe

• Feminizmi cigan
• Barazia gjinore
• Të drejtat e grave

Literatura

• de Haan, Franciska; Krasimira Daskalova; Anna Loutfi (2006). Biographical dictionary of women's movements and feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe: 19th and 20th centuries. G - Reference,Information and Interdisciplinary Subjects Series. Central European University Press. fq. 475–77. ISBN 963-7326-39-1. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Iljaz Gogaj, Urani Rumbo punëtore e shquar e shkollës shqiptare, Tirana, Maison d'édition Tartari, 2008
• Toska, Teuta. Parashqevi Qiriazi dhe viti i saj 1919. Tirana: ISSHP, 2020, ISBN 978-9928-4519-7-2 (winner of the Academy of Sciences of Albania's 2022 "Aleks Buda" prize).
• Musaj, Fatmira; Nicholson, Beryl (janar 2011). "Women Activists in Albania Following Independence and World War I". Women's Movements and Female Activists, 1918-1923: 179–196. doi:10.1163/ej.9789004191723.i-432.49. ISBN 9789004182769. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Mosko, Valentina (1977). Urani Rumbo: Mësuese e popullit. 8 nëntori. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Kyrias-Dako, Sevasti. My Life: The autobiography of the pioneer of female education in Albania. Tiranë: IAPS, 2022, ISBN 978-1-946244-43-7.