Jup Kazazi
Jup Kazazi (Shkodër, 17 gusht 1905 - 17 Shtator 1946) ishte llogaritar, nëpunës, ministër i Partisë Fashiste në qeverinë e Mustafa Krujës, udhëheqës ushtarak i Ballit Kombëtar dhe organizator i Luftës së Reçit.
Jup Kazazi | |
|---|---|
| Ministër i Partisë Fashiste | |
| Në detyrë 3 dhjetor, 1941 – 7 maj, 1942 | |
| Paraprirë nga | Tefik Mborja |
| Pasuar nga | Kolë Bibë Mirakaj |
| Të dhëna vetjake | |
| U lind më | 17 gusht, 1905 Shkodër, Perandoria Osmane |
| Vdiq më | 17 shtator, 1946 Shkodër, Republika Popullore e Shqipërisë |
| Nënshtetësia | Shqiptar |
| Partia politike | Partia Fashiste Shqiptare |
| Bashkëshortja/et | Nasibe Bekteshi |
| Arsimimi | Fakulteti i Ekonomisë, Torino |
| Punësimi | nëpunës, ministër |
Biografia
RedaktoLindi në Shkodër më 1905,[1] i biri i Muharrem agë Kazazit dhe Hamide Shuti Koplikut.[2] Familja Kazazi që në Shkodër u vendos me ardhjen e Hamz agë Kazazit gjysmën e parë të 1800s, sipas gojëdhënës janë nga fshati Beltojë pranë qytetit me origjinë Kastrati i Malësisë së Madhe.[3] Me bëmat e Hamz Kazazit gjatë revoltave të Tanzimatit zuri një vend të nderuar mes qytetarisë shkodrane.
Shkollimi fillor dhe atë të mesëm e kryen në vendlindje, të mesmin pranë Gjimnazit të Shkodrës. Më 1926 me vendimet e dhënjes së bankës grupeve aksionere italiane, ngrihet në protestë. Megjithëse i ati ishte nderuar nga Zogu me titullin "Kapidan nderi" për kontributin e tij në Luftën e Koplikut, të bijtë e Muharrem agës nuk ishin monarkistë.[4] Më 1921-1922 ndoqi medresen, më 1922-1925 ndoqi tri klasë në Gjimnazin e Shkodrës, më 1925-1926 ndoqi medresenë e Shkupit. Më 1926-1930 vijoi studimet në liceun e Beogradit.[1]
I ngashëruar nga politikat anti-shqiptare të Monarkisë Serbo-Kroato-Sllovene, pas 1929-Jugosllave del hapur kundra. Dëbohet nga Jugosllavia, vijoi studimet në Torino pranë vëllezërve[4] me bursë shtetërore.[1] Qytet ku u njoh bashkëshorten e tij, Nasibe Bekteshin.[5]
Përkthen nga serbo-kroatishtja librin e politikanit social-demokrat Tuçeviç, Serbët dhe shqiptarët, ku kritikohet politika e ashpër e Beogradit kundrejt shqiptarëve. Nuk i dihet fati këtij shqipërimi.
Kryen shkollën me rezultate të mira, kthehet në Shqipni si ekonomist dhe njohës i mirë i serbo-kroatishtes, italishtes, frangjishtes dhe anglishtes. E zgjedhin kryetar të grupit "Djelmënia" në Shkodër.[4] Në shtator-tetor 1935 ndihmësnëpunës i gjërave me vlerë në Ministrinë e Financave. Nga tetori i 1935 e deri në qershori i 1939 llogaritar në Drejtorinë e Pensioneve në po këtë ministri.[1]
Me hyrjen e italianëve në Shqipëri, anëtarësohet me Ballin Kombëtar.[5][6] Nga 6 qershori i 1939 e deri në janar të 1940 shërben si sekretar federal në Vlorë.[1] Me këmbënguljen e Xhevat Kortshës si ish-profesor në Gjimnazin e Shkodrës, ftohet të bëhet ministër i Partisë Fashiste në Qeverinë Kruja, ku si anti-italian bëhet mburojë për hapsirat e veprimeve kombëtare të kësaj qeverie. Më vonë prej postit do japin dorëheqjen mbas disa muajve bashkë me kolegun në qeveri dhe tek Balli, Hasan Dosti.[5] Mbështeti frymën e arrirë me Marrëveshjen e Mukjes. Më 18 gusht të vitit 1943 i lindi vajza, emrin e së voglës e zgjodhi Jupi, e pagëzoi Liri. Pa u bërë dy javë nga lindja e vajzës, ai organizoi dhe komandoi Luftën e Reçit.
Lufta e Reçit
RedaktoOrganizon Luftën e Reçit në Malcinë e Madhe në gusht të 1943 bashkë me të vëllanë major Zenel Kazazin, ku mbledhë rreth vehtes rreth 890 luftëtarë, edhe ushtarë të rregullt nga Ulqini me në krye kolonel Fuat bej Dibrën dhe major Dilaver Dinen iu bashkuan. Një çetë legaliste e udhëhequr nga Shaqir Meta, dhe forcat e Xhemal e Enver Bushatit. "Besë–Lidhja e Malësisë së Madhe, Rranxave dhe Postribës" udhëhiqeshin nga kapiten Llesh Marashi, që mbyllën shtegun e tërheqjes. Ku korrë një fitore që do përvetësohej nga historiografia komuniste, ndërkohë që batalioni "Perlat Rexhepi" përfaqësohej vetëm nga 30 vetë.[7]
Kapitullimi i Italisë dhe Kryengritja e Postrribës
RedaktoPas kapitullimit të Italisë, ai ndenji pak kohë në Shkodër e pas ardhjes së gjermanëve del përsëri në mal. Atje ishte bashkë me misionin anglez për veriun, kolonelin Neel (Nil) e kapitenin Hebberdine të R.A.F. Për këtë periudhë, koloneli Neel më 19/10/1991, i ka shkruar vajzës së Jupit, Lirisë, se Jup Kazazi ka qenë një hero e se ai e kapiteni kishin mbetur gjallë në atë kohë dhe kishin shpëtuar nga gjermanët në sajë të tij. Këto dy emra ia kishte lënë Jupi Nasibes, pas nëntorit të vitit 1944, që po t'i ndodhte ndonjë gjë nga komunizmi, të kërkonte ndihmë internacionale, për të e fëmijët. Ditari i tij nisën më 25 nëntor dhe shkruan se erdhi në shtëpi Salvator Kurti e lajmëron që Jupi me të katër vëllëzërit janë denuar me vdekje nga partia komuniste. Kështu për herë të tretë u detyruan të dalin në mal, por këtë herë ishte ndryshe, ata merrnin pushkën në krah e iknin nga ”vllaznit” shqiptare.
I rrethuar nga komunistët, pas kryengritjes së parë antikomuniste të Postribës, Jup Kazazi vret veten më 17 shtator 1946[5] që mos të binte i gjallë në dorë të komunistëve.[6]
Përndjekja e familjes Kazazi dhe e të afërmve
RedaktoTre nga vëllezërit u pushkatuan dhe burgosën, i katërti Saiti vrau veten për mos me ra në duart e komunistëve. Ishte plagosur duke luftuar kundër çetnikëve në Kosovë në formacionin e batalionit “Besnik Çano” ku ishte komandant. I veshur si partizan arrin në Shkodër ku strehohet tek shtëpia e kushuririt, Ixhlalit, ku kreu aktin e vetflijimit. Haliti, më i madhi ndër vëllezër bujti në një katund të Shkodrës, ku e pritën e i shtruan për ta çarmatosur kur ishte në gjumë. E dorëzuan tek autoritetet, dhe këta e pushkatuan. Vëllai i tretë, major Zeneli u gjet i plagosur me dy plumba në trup, u dënua me pushkatim, mandej me 25 vjet burg prej të cilëve 18 në Burgun e Burrelit. I vogli, Hamidi sa kishte përfunduar gjimnazin bëri 10 vjet burg në Burrel e në kampe si Maliqi e më pas u dënua 23 vjet në internim. Kushuriri Nuh Kazazi u pushkatua në Degën e Mbrendshme të Shkodrës nga Zoi Themeli. Xhaxhai Abdullah Kazazi, daja Rifat Kopliku u pushkatuan. Rasim Kazazi, djali i xhaxhait, i vdekur në qeli pas torturave, Osmani kushëriri i tyre, i pushkatuar. Sabriu, djali i xhaxhait, i dënuar me 20 vjet burg. Daja tjetër Shyqyri Kopliku, i dënuar me 10 vjet burg. Kushërinjtë Bektesh e Bexhet Kazazi, 5 vjet burg. Po kështu edhe fisi i bashkëshortes së Jupit, Nasibes, u persekutua. Adem Boletini, djali i heroit Isa Boletini, u tha se u vra “gabimisht” duke i bërë atentat komandantit të xhandarmërisë, ndërkohë që thuhet se atentati ndaj tij u bë me urdhër të Vasil Shantos. Asim Shpuza, djali i tezes së Nasibes, intelektual, farmacist pushkatohet. Asimi u akuzua si agjent, motra e Nasibes, Adile Boletini (Bekteshi) pasi i pushkatuan të shoqin, e dënuan pesë vjet burg, si bashkëpunëtore e Jup Kazazit.[8]
Referime
Redakto- ^ a b c d e Dervishi, Kastriot (2012). Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet. Tiranë: 55. fq. 150. ISBN 9789994356225.
- ^ Fatbardha Saraçi (Mulleti) (2013). Kalvari i grave në burgjet e komunizmit. Tiranë: Instituti i Studimit të Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit. fq. 22–23. ISBN 9789928168146.
- ^ Bushati, Hamdi (1998). Shkodra dhe motet v. I. Shkodër: Idromeno. fq. 498–499. OCLC 645720493.
- ^ a b c Shkupi, Skënder (2 shtator 2000). Jup Kazazi, ikona që mbajti gjallë antikomunizmin shkodran: biografia e vërtetë dhe nevoja e rishikimit të historisë e rivlerësimit të figurës së atdhetarit. Panorama. - p. 2130. fq. 20–21.
- ^ a b c d Kazazi, Hamza (15 tetor 2008). Kur u vra baba, Hysni Kapo vodhi dhomën e gjumit: historia e vërtetë e pinjollit të familjes shkodrane. Intervistuar nga Rezarta Delisula. Tiranë: Gazeta shqiptare. - p. 4372. fq. 10–11.
- ^ a b Delisula, Rezarta (14 tetor 2008). Kryengritja e Postribës: Si u vetëvra në ‘46 Jup Kazazi. Gazeta shqiptare. - Nr. 4371. fq. 12–13.
- ^ Shkupi S., Jup Kazazi dhe lufta antifashiste e Reçit, Koha e Jonë
- ^ Dushi, Anila (12 prill 2010). Kazazët, familja që u shkatërrua nga komunizmi. Shekulli. - Nr. 2934. fq. 16–17.