Komuna e Parisit (ngjarje historike)

Komuna e Parisit ( frëngjisht: Commune de Paris ) ishte një qeveri revolucionare franceze që mori pushtetin në Paris nga 18 marsi deri më 28 maj 1871. Gjatë Luftës Franko-Prusiane të 1870–71, Garda Kombëtare Franceze kishte mbrojtur Parisin dhe radikalizmi i klasës punëtore u rrit në mesin e ushtarëve të saj. Pas krijimit të Republikës së Tretë në shtator 1870 (nën shefin ekzekutiv francez Adolphe Thiers nga shkurti 1871) dhe humbjes së plotë të ushtrisë franceze ndaj gjermanëve në mars 1871, ushtarët e Gardës Kombëtare morën kontrollin e qytetit më 18 mars. Ata vranë dy gjeneralë të ushtrisë franceze dhe refuzuan të pranonin autoritetin e Republikës së Tretë, në vend të kësaj u përpoqën të krijonin një qeveri të pavarur.

Komuna e Parisit
Pjesë e pasim i Rrethimit të Parisit në Luftën Franko-Prusiane
Një barrikadë e shpërthyer nga Garda Kombëtare Komunare më 18 Mars 1871
Data 18 Mars – 28 Maj 1871 (2 muaj, 1 javë dhe 3 ditë) Vendodhja Paris,Francë Pasoja Shtypja e revoltës Çorganizimi i Gardës së Dytë Kombëtare nga Qeveria Franceze
Palët pjesëmarrëse
Republika Franceze Ushtria Franceze	Komunarët Garda Kombëtare
Komandantët dhe udhëheqësit
Patrice de MacMahon	Louis C. Delescluze † Jarosław Dąbrowski †
Fuqia ushtarake
170,000	25,000–50,000
Viktimat dhe humbjet
877 të vrarë, 6,454 të plagosur, dhe 183 të humbur	6,667 të konfirmuar të vrarë dhe të varrosur; vlerësime të pakonfirmuara nga 10 deri në 15,000 deri në 20,000 të vrarë. 43,000 u morën rob, dhe 6,500 deri në 7,500 vajtën në ekzil jashtë.

Komuna qeverisi Parisin për dy muaj, duke vendosur politika që prireshin drejt një sistemi progresiv, antifetar të socializmit të tyre të vetshpallur, i cili ishte një përzierje e shumëllojshme (eklektike) e shumë shkollave të shekullit të 19-të. Këto politika përfshinin ndarjen e kishës nga shteti, vetëpolicimin, heqjen e qirasë, heqjen e punës së fëmijëve dhe të drejtën e punonjësve për të marrë përsipër një ndërmarrje të braktisur nga pronari i saj. Të gjitha kishat dhe shkollat katolike u mbyllën. Demokracia sociale feministe, komuniste, e stilit të vjetër (një përzierje e reformizmit dhe revolucionarizmit) dhe rrymat anarkiste, midis llojeve të tjera socialiste, luajtën role të rëndësishme në Komunë.

Komunarët e ndryshëm kishin pak më shumë se dy muaj për të arritur qëllimet e tyre përkatëse përpara se Ushtria Kombëtare Franceze të shtypte Komunën në fund të majit gjatë La semaine sanglante ("Java e Përgjakshme") duke filluar më 21 maj 1871. Forcat kombëtare ende besnike ndaj qeverisë ose vranë në betejë ose ekzekutuan rreth 10,000 deri në 15,000 komunarë, megjithëse një vlerësim i pakonfirmuar nga viti 1876 e shpie numrin deri në 20,000. Në ditët e fundit të saj, Komuna ekzekutoi Kryepeshkopin e Parisit, Georges Darboy, dhe rreth njëqind pengje, kryesisht xhandarë dhe priftërinj.

43,522 komunarë u kapën robër, duke përfshirë 1,054 gra . Më shumë se gjysma e të burgosurve u liruan menjëherë. Rreth 15,000 u gjykuan, 13,500 prej të cilëve u gjetën fajtorë, 95 u dënuan me vdekje, 251 me punë të detyruar dhe 1,169 me dëbim (kryesisht në Kaledoninë e Re ). Mijëra anëtarë të tjerë të Komunës, duke përfshirë disa nga udhëheqësit, u larguan jashtë vendit, kryesisht në Angli, Belgjikë dhe Zvicër. Të gjithë të burgosurit dhe të internuarit e mbijetuar përfituan falje në 1880 dhe mund të ktheheshin në shtëpi, ku disa rifilluan karrierën politike.

Debatet mbi politikat dhe rezultatin e Komunës patën ndikim të rëndësishëm mbi idetë e Karl Marksit dhe Frederik Engelsit, të cilët e përshkruan atë si shembullin e parë të diktaturës së proletariatit . Engels shkroi: "Kohët e fundit, filistini social-demokrat është mbushur edhe një herë me terror të shëndetshëm me fjalët: Diktatura e Proletariatit . Mirë dhe mirë, zotërinj, a doni të dini se si duket kjo diktaturë? Shikoni Parisin! Kjo ishte diktatura e Proletariatit”.