Wikipedia

Kaledonia e Re

Kaledonia e Re[1] (frëngjisht: zyrtarisht: Nouvelle-Calédonie; bisedore: (la) Calédonie; nofka të përhapura: (la) Kanaky, (le) Caillou) është "bashkësi sui generis" (në praktikë një trevë e jashtme e Francës), e përbërë nga një ujdhesë kryesore, Grande Terre, Ishujt e Besnikërisë dhe disa ishuj të vegjël. Ndodhet në rajonin e Melanezisë në jugperëndim të Paqësorit. Me sipërfaqe sa gjysma e Tajvanit, Kaledonia e Re përbëhet prej 18.575,5 kilometra katrorë. Sipas vlerësimeve zyrtare, popullsia në janar 2008 numëronte 244,600 banorë. Kryeqyteti dhe qendra më e madhe e trevës është Nouméa. Valuta është Franku Paqësor (CFP).

Kaledonia e Re
Emblema - Kaledonia e Re
Flamuri rajonal Logoja rajonale
Vendndodhja - Kaledonia e Re
Vendndodhja - Kaledonia e Re
Të dhëna tabelare
Gjuha zyrtare Frëngjishtja
Kryeqyteti Nouméa
Kreu i Shtetit Louis Mapou
Sipërfaqja
  - ujore 		18,575 km²  - ( ?-ta )
 ? %  - ( ?-ta )
Popullsia
 Dendësia 		271,407 (1999)  - ([[Lista e shteteve sipas numrit të banorëve|]] -ta)
  b. / km²  
Monedha Franga Paqësore
redaktoni
Shkëmbinjtë koralorë të Kaledonisë së Re nga ISS, 9 shtator 2020

Kaledonia e Re ka një sipërfaqe prej 18,575 km2 e ndarë në tre krahina . Provincat Veriore dhe Jugore janë në mëmëdheun e Kaledonisë së Re, ndërsa Provinca e Ishujve të Besnikërisë është një seri prej tre ishujsh në brigjet lindore të kontinentit. Popullsia e Kaledonisë së Re prej 271,407 banorësh (regjistrimi i tetorit 2019) [2] është me origjinë të ndryshme dhe ndryshon sipas gjeografisë; në provincat e veriut dhe të ishujve të Besnikërisë, popullsia indigjene e Kanakëve mbizotëron, ndërsa provinca e pasur Jugore përmban popullsi të konsiderueshme me origjinë evropiane ( Caldoches dhe metropolitanë francezë ), kanakë dhe polinezianë (kryesisht Wallisian ), si dhe grupe më të vogla të Azisë Juglindore . Pied-Noir dhe trashëgimia e Afrikës së Veriut . Kryeqyteti i Kaledonisë së Re është Nouméa . [3]

Klima

Redakto

Klima është tropikale, me një sezon të nxehtë dhe të lagësht nga nëntori deri në mars me temperatura midis 27 and 30 °C (81 and 86 °F), [4] dhe një sezon më i freskët dhe i thatë nga qershori në gusht me temperatura midis 20 and 23 °C (68 dhe 73 °F), [4] të lidhura nga dy interstiksione të shkurtra. [5] Klima tropikale është e moderuar fuqishëm nga ndikimi oqeanik dhe erërat tregtare që zbutin lagështinë, e cila mund të jetë afër 80%. [4] Temperatura mesatare vjetore është 23 gradë °C, me ekstremet historike 2.3 and 39.1 °C (36.1 dhe 102.4 °F) . [5]

Grupet etnike

Redakto

Në regjistrimin e vitit 2019, 41.2% e popullsisë raportoi se i përkiste komunitetit Kanak (nga 39.1% në regjistrimin e vitit 2014 [6] ) dhe 24.1% në komunitetin evropian ( Caldoche dhe Zoreille ) (në rënie nga 27.2% në regjistrimi i vitit 2014). Një tjetër 7.5% e popullsisë ose u vetëidentifikua si "kaledone" ose refuzoi të deklaronte një grup etnik (në rënie nga 9.9% në regjistrimin e vitit 2014). Shumica e njerëzve që vetë-identifikohen si "kaledonas" ose refuzojnë të deklarojnë një grup etnik mendohet se janë etnikisht evropianë. [7]

Komunitetet e tjera të vetë-raportuara ishin Wallisianët dhe Futunianët (8.3% e popullsisë së përgjithshme, nga 8.2% në regjistrimin e 2014), indonezianë që janë nga grupi etnik Javanez (1.4% e popullsisë totale, njësoj si në 2014), [8] Tahitianët (2,0% e popullsisë totale, nga 2,1% në regjistrimin e 2014), Ni-Vanuatu (0,9%, nga 1,0% në regjistrimin e 2014), Vietnamezët (0,8%, nga 0,9% në regjistrimi i vitit 2014), dhe aziatikë të tjerë (kryesisht kinezë etnikë ; 0.4% e popullsisë së përgjithshme, njësoj si në 2014).

Populli Kanak, pjesë e grupit etnik melanezian, është autokton në Kaledoninë e Re. [9] Organizimi i tyre shoqëror tradicionalisht bazohet në klane, të cilat identifikohen si klane "tokësore" ose "detare", në varësi të vendndodhjes së tyre origjinale dhe profesionit të paraardhësve të tyre. [9] Sipas regjistrimit të vitit 2019, Kanak përbën 95% të popullsisë në Provincën e Ishujve të Besnikërisë, 72% në Provincën Veriore dhe 29% në Provincën Jugore. [9] Kanakët priren të jenë me status më të ulët socio-ekonomik se sa evropianët dhe kolonët e tjerë. [9]

Evropianët u vendosën për herë të parë në Kaledoninë e Re kur Franca krijoi një koloni penale në arkipelag. [9] Pasi të burgosurit kishin përfunduar dënimet e tyre, atyre iu dha tokë për t'u vendosur. [9] Sipas regjistrimit të vitit 2014, nga 73,199 evropianë në Kaledoninë e Re, 30,484 kanë lindur aty, 36,975 kanë lindur në Francën Metropolitane, 488 kanë lindur në Polinezinë Franceze, 86 kanë lindur në Wallis dhe Futuna dhe 5,166 kanë lindur jashtë vendit. [10] Evropianët janë të ndarë në disa grupe. Kaldokët zakonisht përkufizohen si ata të lindur në Kaledoninë e Re, të cilët kanë lidhje stërgjyshore që shtrihen që nga kolonët e hershëm francezë. [11] Ata shpesh vendoseshin në zonat rurale të bregut perëndimor të Grande Terre, ku shumë vazhdojnë të kenë prona të mëdha bagëtish. [11]

Ekonomia

Redakto

Kaledonia e Re ka një nga ekonomitë më të mëdha në Paqësorin Jugor, me një PBB prej 9.44 miliardë dollarë amerikanë në 2019. GDP nominale për frymë ishte 34,780 dollarë amerikanë (me kursin e këmbimit të tregut) në 2019. Është më e ulët se PBB nominal për frymë i Hawaiit, Australisë, Zelandës së Re dhe Guamit, por më e lartë se të gjitha vendet dhe territoret e tjera të pavarura dhe jo sovrane në Oqeani, megjithëse ka pabarazi të konsiderueshme në shpërndarjen e të ardhurave, [12] dhe gjatë. Mosbalancime strukturore të qëndrueshme midis Provincës Jugore dominuese ekonomikisht dhe Provincës Veriore më pak të zhvilluar dhe Ishujve Besnik. [13] Monedha në përdorim në Kaledoninë e Re është franga CFP, që nga maji 2020, e lidhur me euron me një normë prej 119,3 CFP në 1,00 euro. [14] Lëshohet nga Institut d'Émission d'Outre-Mer. [15]

Mbështetja financiare nga Franca është e konsiderueshme, duke përfaqësuar më shumë se 15% të PBB-së dhe kontribuon në shëndetin e ekonomisë. [16] Turizmi është i pazhvilluar, me 100,000 vizitorë në vit, krahasuar me 400,000 në Ishujt Kuk dhe 200,000 në Vanuatu . [17] Pjesa më e madhe e tokës është e papërshtatshme për bujqësi dhe ushqimi përbën rreth 20% të importeve. [16] Sipas FAOSTAT, Kaledonia e Re është një prodhues i rëndësishëm i: jamit (e 33-ta); taros (e 44-ta); dellit (të 50-ta); kokosit (52). [18] Zona ekskluzive ekonomike e Kaledonisë së Re mbulon 1,4 milionë km2 . [19] Sektori i ndërtimit përbën afërsisht 12% të PBB-së, duke punësuar 9.9% të popullsisë me rrogë në vitin 2010. [20] Prodhimi kufizohet kryesisht në aktivitete në shkallë të vogël si transformimi i produkteve ushqimore, tekstileve dhe plastikës. [20]

PBB (nominale) për frymë në 2019 (US$)

 $0 – $5,000   $5,000 – $10,000   $10,000 – $20,000   $20,000 – $30,000   $30,000 – $45,000   $45,000 – $60,000   $60,000 – $90,000 
34,780
 
Araucaria columnaris në Ishullin e Pishave
Grupet etnike në Kaledoninë e Re (2019 Census)[21]
Grupet Etnike percent
Kanakë
 
 41.2%
Europianë
 
 24.1%
"Kaledonianë" ose pa përgjigje
 
 7.5%
Të përzier
 
 11.3%
Wallisianë/Futunianë
 
 8.3%
Tahitianë
 
 2.0%
Xhavanezë
 
 1.4%
Ni-Vanuatu
 
 0.9%
Vietnamezë
 
 0.8%
Aziatikë të tjerë
 
 0.4%
Të tjerë
 
 2.1%

Referime

Redakto
  1. ^ Njihej më parë zyrtarisht si "Treva i Kaledonisë së Re dhe Vartësive" (frëngjisht: Territoire de la Nouvelle-Calédonie et dépendances), pastaj thjesht si "Treva e Kaledonisë së Re" (frëngjisht: Territoire de la Nouvelle-Calédonie), emri i plotë zyrtar në frëngjisht tani është vetëm Nouvelle-Calédonie (Ligji Organik i 19 marsit 1999, neni 222 IV — shih burimin zyrtar Arkivuar 14 qershor 2007 tek Wayback Machine). Duhet vënë re se gjykatat franceze shpesh vazhdojnë ta përdorin emrin Territoire de la Nouvelle-Calédonie.
  2. ^ "268 767 habitants en 2014". Institute of Statistics and Economic Studies (ISEE-NC). Arkivuar nga origjinali më 13 nëntor 2014. Marrë më 2014-11-16. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ "Présentation". Nouvelle-caledonie.gouv.fr (në frëngjisht). Arkivuar nga origjinali më 30 tetor 2012. Marrë më 2013-01-30.
  4. ^ a b c "Données Géographiques". Nouvelle-caledonie.gouv.fr (në frëngjisht). Arkivuar nga origjinali më 30 tetor 2012. Marrë më 2013-01-30.
  5. ^ a b "Rapport annuel 2010" (PDF). IEOM Nouvelle-Calédonie. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 10 mars 2021. Marrë më 2013-01-30. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ "Communauté d'appartenance – INSEE – ISEE / Recensement de la population de 2009 en Nouvelle-Calédonie" (XLS). Institute of Statistics and Economic Studies (ISEE-NC). Marrë më 2015-08-24. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)[lidhje e vdekur]
  7. ^ Leanne Logan; Geert Cole (2001). New Caledonia. Lonely Planet. fq. 39. ISBN 978-1-86450-202-2. Arkivuar nga origjinali më 13 prill 2016. Marrë më 18 tetor 2015. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ "New Caledonian Javanese, in New Caledonia". joshuaproject.net. Joshua Project. Arkivuar nga origjinali më 5 dhjetor 2020. Marrë më 14 dhjetor 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ a b c d e f Anaya 2011.
  10. ^ "DONNEES DE CADRAGE". Institute of Statistics and Economic Studies (ISEE-NC). Arkivuar nga origjinali (XLS) më 30 tetor 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ a b Leanne Logan; Geert Cole (2001). New Caledonia. Lonely Planet. fq. 39. ISBN 978-1-86450-202-2. Arkivuar nga origjinali më 13 prill 2016. Marrë më 18 tetor 2015. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ "New Caledonia – Information Paper". NZ Ministry of Foreign Affairs and Trade. Arkivuar nga origjinali më 28 janar 2013. Marrë më 2013-01-30. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ "Concluding session, Special Committee on Decolonization approves two texts on New Caledonia, Tokelau; hears appeals to heed criticism of its work". United Nations. Arkivuar nga origjinali më 23 tetor 2013. Marrë më 2013-01-30. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ "XE: Convert EUR/XPF. Euro Member Countries to Comptoirs Français du Pacifique (CFP) Franc". xe.com. Arkivuar nga origjinali më 25 janar 2021. Marrë më 16 maj 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ "Vie pratique – L'Outre-Mer". Outre-mer.gouv.fr. Arkivuar nga origjinali më 30 mars 2012. Marrë më 2013-01-30. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ a b "New Caledonia". The World Factbook. Central Intelligence Agency. Arkivuar nga origjinali më 7 prill 2022. Marrë më 25 janar 2021. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ Bolis, Angela (2011-08-26). "Nouvelle-Calédonie: où en est le processus d'indépendance?". Le Monde.fr (në frëngjisht). Arkivuar nga origjinali më 19 nëntor 2011. Marrë më 2013-01-30.
  18. ^ "FAOSTAT 2008 by Production". Faostat.fao.org. Arkivuar nga origjinali më 13 korrik 2011. Marrë më 6 qershor 2008. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  19. ^ "Présentation – L'Outre-Mer". Outre-mer.gouv.fr. Arkivuar nga origjinali më 9 nëntor 2017. Marrë më 2013-01-30. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ a b "New Caledonia – Information Paper". NZ Ministry of Foreign Affairs and Trade. Arkivuar nga origjinali më 28 janar 2013. Marrë më 2013-01-30. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  21. ^ "Population Structure of Communities". Nouméa: Institute of Statistics and Economic Studies (ISEE-NC). Arkivuar nga origjinali më 13 nëntor 2019. Marrë më 29 tetor 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Shiko dhe

Redakto



  Ky artikull me tematikë në lidhje me gjeografinë e Australisë është një faqe cung. Ju mund të ndihmoni Wikipedia-n duke e përmirësuar atë.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Kaledonia_e_Re&oldid=2676942"