Millosh Kopiliqi

Millosh Obiliqi (alfabeti qirilik: Милош Обилић Miloš Obilić) i njohur në këngët epike shqipe si Millush Kopiliqi (1350 - 1389, sipas gojëthënave: Malush Kopiliqi) ka qenë një kalorës legjendar serb që pandehet të ketë qenë në shërbim të Llazarit të Serbisë gjatë pushtimit osman të Serbisë në fund të shekullit të 14. Emri i tij nuk dokumentohet ndër burimet e kohës, por pasqyrohet dendur ndër burimet e mëvonshme të Betejës së Kosovës si vrasës i Sulltan Muratit.

Millosh Obiliqi në kishen Serbe

Millosh Kopiliqi, Punuar nga Vladislav Titelbah, 1900

Është Nipi i Vukanit dhe stërnipi i Stefan Nemanjës. Motra e Milloshit, Milica ishte e martuar me Lazër Robelin (1329-1389) nga Përlepnica, qe kishin 8 Fëmijë. Ndër ta ishin, Stefani, Elena, Mara, Olivera dhe emrat tjerë nuk dihen. (Ketu mund të ceket se mbi Fshatin Përlepnicë, Komuna e Gjilanit Serbët kan vendosur nji Pllakë përkujtimore ku shkruan se „këtu ka lindur CAR LAZARI, pra është fjala për Pricin Lazër Robeli - Robelli*)

Martesat e Fëmijëve të Milicës dhe Lazrit

• Stefani ishte i martuar me Helenen, Vajza e Francesco II. Gatillusio (pa pasardhës)

• Elena ishte e martuar me Gjergj Balshën II, pasardhës Balsha III

• Mara ishte e martuar me Vuk Brankoviqin apo Gergurin

• Elena ishte e martuar me Sulltan Bejazitin II

Burimet më të hershme

Burimet më të hershme të Betejës së Kosovës, të cilat përgjithësisht favorizojnë kultin e Princit Llazar, nuk përmendin Miloshin apo vrasjen e tij ndaj sulltanit. Vetë atentati është regjistruar për herë të parë nga Deacon Ignjatije më 9 korrik 1389, vetëm 12 ditë pas betejës. Vrasja e sulltan Muradit dhe një prej djemve të tij u përmend gjithashtu në udhëzimet nga Senati Venedikas lëshuar për Andrea Bembo më 23 korrik 1389, megjithëse venecianët ishin të pasigurt nëse lajmet për atentat ishin të vërteta. Më 1 gusht 1389 Mbreti Tvrtko I i Bosnjës (r. 1353-1391) i shkroi një letër Trogir për të informuar qytetarët e saj për disfatën osmane. Fitorja ndaj turqve (latinisht: ob victoriam de Turcis) u raportua gjithashtu nga Coluccio Salutati (vdiq më 1406), Kancelar i Firences, në letrën e tij drejtuar Mbretit Tvrtko, të datës 20 Tetor 1389, në emër të Senatit Firenze. Vrasësi nuk quhet me emër, por ai përshkruhet si një nga dymbëdhjetë fisnikët e krishterë që arritën të thyejnë radhët osmane:

"Me fat, më me fat janë ato duar të dymbëdhjetë zotërve besnikë të cilët, pasi hapën rrugën e tyre me shpatë dhe pasi kishin depërtuar në vijat e armikut dhe rrethin e deveve të lidhur me zinxhirë, arritën heroikisht në çadrën e vetë Amuratit [Muradi]. Fatmirësisht mbi të gjitha është ai që vrau me forcë një vojvodë kaq të fortë duke e goditur me shpatë në fyt dhe bark. Dhe lum ata që dhanë jetën dhe gjakun e tyre përmes mënyrës së lavdishme të martirizimit si viktima të udhëheqësit të vdekur mbi kufomën e tij të shëmtuar. "

Një llogari tjetër italiane, vepra e Mignanelli në vitin 1416, pohoi se ishte Llazari ai që vrau sulltanin osman.

Paraqitja e parë e atentatorit në burimet serbe është në biografinë e Stefan Lazareviqit, birit të Llazarit, nga Konstandin Filozofi, shkruar në vitet 1440. Heroi, ende anonim, përshkruhet si një njeri me lindje fisnike të cilin gjuhët ziliqare kishin kërkuar ta shpifin përpara princit. Për të provuar besnikërinë dhe guximin e tij, ai u largua nga vija e frontit me pretekstin e të qenit një dezertor, shfrytëzoi rastin për të goditur me thikë sulltanin për vdekje dhe u vra vetë pak më vonë. Faza fillestare e ndrojtjes dhe shpengimi i saj nga një komplot i guximshëm për të vrarë sulltanin janë përbërës tregues të cilët do të bëhen thelbësorë për legjendën serbe pasi evoluoi në kohërat e mëvonshme.

Sipas historiografisë shqiptare

Sipas historiografisë shqiptare, Marash Nikolla Kopili, ishte princi kosovar nga fshati Kopiliq i Drenicës. Ishte trim, luftëtar dhe prijës i njohur, si dhe pasanik që posedonte prona te shumta në Kopiliq të Drenicës heroike. Ishte i martuar me vajzën e car Lazarit dhe kur osmanët u versulën këtej Dardaneleve, u lidh me koalicionin e krishterë anti-osman. Ai mori pjesë në betejën e Kosovës, e cila u zhvillua në rrethinë të Prishtinës në vitin 1389. Në javën e dytë të muajit qershor 1389, Marash Nikolla Kopili, arriti të hyjë në tendën e Sulltan Muratit I dhe ta vrasë atë në Betejën e Kosovës

Qe nga ardhja e dyndjeve sllave në trojet Ilire, filloi falsifikimi dhe mashtrimi ndaj historisë shqiptare. E njëjta gjë haset edhe tek heroi Millosh Kopiliqi ku serbët mundohen ta bëjnë hero të tyrin,p.sh, mbiemri origjinal është ”Kopiliqi” kurse serbët e ndryshuan në “Obiliçi”. Nuk ekziston asnjë provë që M.Kopiliqi ishte serb. Edhe historiani serb Dragutin Kostic në publikimin francez ”Revue Internationale des etudes balkaniques” 1935 pranon që emri Millosh është me prejardhje iliro-shqiptare sepse te serbët nuk haset në asnjë dokument ky emër para shekullit 13, pas shekullit 13 emri Millosh bëhet më prezent tek serbët sepse është huazuar nga gjuha shqipe. Edhe në këngët Arbëreshe është kënga me titull” moj kopile” që tregon se “Kopil” është origjinë shqiptare. Kurse në fshatin Kopiliq ende janë objekte të cilat vërtetojnë se ky hero ishte shqiptar si “pusi i Milloshit”, “kulla e Milloshit”.