Mtskheta

Mtskheta është një qytet i mrekullueshëm në rajonin e Mtskheta-Mtianeti në Gjeorgji.Me një histori të gjatë dhe të pasur, ai shquhet si një nga qytetet më të vjetra jo vetëm në Gjeorgji,por edhe në të gjithë botën.Vendosur në një vend të privilegjuar, rreth 20 km në veri të Tbilisit, aty ku bashkohen lumenjtë Mtkvari dhe Aragvi,Mtskheta ka pasur një rëndësi të jashtëzakonshme në të gjitha aspektet.Në shekujt e kaluar,Mtskheta ka qenë një qytet i madh dhe i fortifikuar,një qendër ekonomike dhe politike e rëndësishme për Mbretërinë e Iberisë.Në kohën kur shënojmë një mijëvjeçar deri në shekullin e 5 pas Krishtit,Mtskheta ishte në pikun e tij,duke treguar një zhvillim të jashtëzakonshëm në të gjitha fushat.Kishat dhe manastiret e tij të mrekullueshme tregojnë për trashëgiminë kulturore të qytetit dhe për rëndësinë e tij si qendër fetare dhe kulturore.Sot, Mtskheta është një kryeqytet provincial i vogël,por ende mbart pamjen e tij historike dhe është një destinacion i rëndësishëm turistik për ata që duan të zbulojnë sharmet e tij të veçanta.Me peizazhin e bukur natyror,monumentet historike dhe atmosferën e vjetër që e rrethon, Mtskheta është një vend ku historia, kultura dhe bukuria bashkohen në një harmoni të mrekullueshme.

Mtskheta მცხეთა
Town
Flamuri Stema
Mtskheta (Earth)
Koordinatat: 41°50′47″N 44°43′10″E
Country	Georgia
Mkhare	Mtskheta-Mtianeti
Municipality	Mtskheta
Established	5th century BC
Lartësia mbidetare	460 m (1,510 ft)
Popullsia  (2024)
• Gjithsej	7.392
Zona kohore	UTC+4 (Georgian time)
Postal code	3300
Climate	Cfa
Faqja zyrtare	www.mtskheta-mtianeti.gov.ge

Duke u bazuar në rëndësinë e jashtëzakonshme historike të qytetit dhe në praninë e disa kishave dhe monumenteve kulturore të shquara,"Monumentet Historike të Mtskheta" u renditën si një sit Trashëgimie Botërore nga UNESCO-ja në vitin 1994.Kjo vërteton vlerat e jashtëzakonshme artistike dhe historike që Mtskheta ka për të ofruar.Si vendlindja dhe një nga qendrat më të rëndësishme të krishterimit në Gjeorgji, Mtskheta u shpall si "Qyteti i Shenjtë" nga Kisha Ortodokse Gjeorgjiane në vitin 2014. Ky titull i dhënë nga Kisha vërteton rëndësinë e qytetit si një vend i bekuar dhe i shenjtë, ku besimtarët dhe vizitorët janë të mbushur me frymën e shenjtë dhe të përkushtuar të historisë dhe traditave të krishterimit në Gjeorgji.Kombinimi i këtyre titujve dhe vlerave të përkrahura nga UNESCO-ja dhe Kisha Ortodokse Gjeorgjiane tregon qartë se Mtskheta është një thesar i jashtëzakonshëm kulturor dhe fetar, i cili është i rëndësishëm jo vetëm për Gjeorgjinë, por edhe për trashëgiminë botërore. Vizituesit që shkojnë në Mtskheta kanë mundësinë të eksplorojnë një qytet të bekuar me histori të pasur dhe ndjenjë të thellë të shenjtërisë, duke përjetuar një kombinim unik të trashëgimisë kulturore dhe fetare.

Duke u bazuar në rëndësinë e jashtëzakonshme historike të qytetit dhe në praninë e disa kishave dhe monumenteve kulturore të shquara,"Monumentet Historike të Mtskheta" u renditën si një sit Trashëgimie Botërore nga UNESCO-ja në vitin 1994. Kjo vërteton vlerat e jashtëzakonshme artistike dhe historike që Mtskheta ka për të ofruar.Si vendlindja dhe një nga qendrat më të rëndësishme të krishterimit në Gjeorgji,Mtskheta u shpall si "Qyteti i Shenjtë" nga Kisha Ortodokse Gjeorgjiane në vitin 2014. Ky titull i dhënë nga Kisha vërteton rëndësinë e qytetit si një vend i bekuar dhe i shenjtë, ku besimtarët dhe vizitorët janë të mbushur me frymën e shenjtë dhe të përkushtuar të historisë dhe traditave të krishterimit në Gjeorgji.Kombinimi i këtyre titujve dhe vlerave të përkrahura nga UNESCO-ja dhe Kisha Ortodokse Gjeorgjiane tregon qartë se Mtskheta është një thesar i jashtëzakonshëm kulturor dhe fetar, i cili është i rëndësishëm jo vetëm për Gjeorgjinë,por edhe për trashëgiminë botërore.Vizituesit që shkojnë në Mtskheta kanë mundësinë të eksplorojnë një qytet të bekuar me histori të pasur dhe ndjenjë të thellë të shenjtërisë, duke përjetuar një kombinim unik të trashëgimisë kulturore dhe fetare.

Gjeografia

Mtskheta është vendosur në një ulëtësi, e rrethuar nga male, në pikën e bashkimit të dy lumenjve të rëndësishëm, Mtkvari dhe Aragvi. Qyteti është i vendosur në një pozicion strategjik në Gjeorgji, ku Kaukazi i Madh lindor afrohet nga veriu dhe malet e Kaukazit të Vogël shtrihen në jug.Prania e Kaukazit të Madh në veri dhe Kaukazit të Vogël në jug krijojnë një peizazh të mrekullueshëm natyror rreth Mtskheta. Këto male të mahnitshme ofrojnë një sfond spektakolar për qytetin, duke i dhënë atij një atmosferë të veçantë dhe një pamje të bukur të natyrës. Kjo pozicion gjeografik e bën Mtskheta një destinacion tërheqës për udhëtarët që duan të shijojnë bukurinë e peizazhit malor dhe të eksplorojnë zonën e Kaukazit.Bashkimi i dy lumenjve, Mtkvari dhe Aragvi, pranë Mtskheta, shton edhe më shumë bukurinë natyrale të qytetit. Këto lumenj të rrjedhur kanë formuar një vend të veçantë ku ndeshja e tyre krijon një peizazh të jashtëzakonshëm dhe ofron mundësi për aktivitete si peshkim, udhëtime me anije dhe relaksim pranë ujërave të freskëta.Kjo ngjitje e Mtskheta-s me natyrën, me majat e maleve dhe lumenjtë e tij të bukur tregon se qyteti ka një vend unik në peizazhin gjeografik të Gjeorgjisë. Kjo e bën atë jo vetëm një destinacion tërheqës për turistët, por gjithashtu një vend i frytshëm për udhëtime natyrore dhe për të shijuar bukurinë e mrekullueshme të kësaj pjese të Gjeorgjisë.

Historia

Sheshi i qytetit

Rruga pranë Katedrales Svetitskhoveli

Pamje reale

Fondacioni

Dëshmitë arkeologjike gjurmojnë vendbanimin njerëzor në zonën e Mtskheta nga mijëvjeçari II para Krishtit deri në fillim të mijëvjeçarit të 1 pas Krishtit (fillimi i mijëvjeçarit të parë para Krishtit) .Varrimet e shumta të epokës së bronzit dëshmojnë se Mtskheta tashmë ishte një vendbanim i rëndësishëm në atë periudhë.

Sipas kronikave gjeorgjiane,Mtskheta ka një themel të hershëm legjendar. Një version i tyre thotë se Mtskheta u themelua nga Mtskhetos, i biri i Kartlos, paraardhësi i gjeorgjianëve.Sipas kësaj legjende, Mtskhetos ishte një prej tre vëllezërve të birës së Nimrodit, Ardami, dhe ai vendosi të themelonte qytetin e Mtskheta-s.Një version tjetër, i më pranuar nga historianët, thotë se Mtskheta u themelua nga fiset e lashta Meschiane në shekullin e V para Krishtit. Sipas këtij versioni, fiset Meschiane ishin një grup etnik që banonte në rajonin e Mtskheta-s dhe ato krijuan një vendbanim të qëndrueshëm dhe të organizuar, i cili me kalimin e kohës u zhvillua në qytetin e Mtskheta-s.Është e rëndësishme të theksohet se legjendat dhe kronikat historike janë burime të vlefshme për të kuptuar origjinën dhe themelimin e qytetit, por është gjithashtu e zakonshme që ato të përmbajnë elemente të mitizuar dhe legjendare. Prandaj, është e vështirë të vërtetohet me saktësi themelimi i Mtskheta-s në shekujt e lashtë. Megjithatë, qyteti ka një histori të gjatë dhe të rëndësishme, e cila është dokumentuar në kronikat dhe burimet historike, dhe Mtskheta vazhdon të jetë një nga qytetet më të rëndësishme dhe të shenjta në Gjeorgji.

Kryeqyteti i Mbretërisë së Iberisë

Mtskheta ka një histori të pasur si kryeqytet i Mbretërisë së hershme Gjeorgjiane të Iberisë. Sipas kronikave, Mtskheta ishte kryeqyteti i kësaj mbretërie nga shekulli III para Krishtit deri në shekullin e V pas Krishtit. Megjithatë, ka disa debatime dhe kontroversa në lidhje me pushtimin e kësaj mbretërie nga Aleksandri i Madh në shekullin e IV para Krishtit.Disa kronika përmendin se Mbretëria e Iberisë dhe kryeqyteti i saj, Mtskheta, u pushtuan nga ushtria e Aleksandrit të Madh në kohën e tij. Sipas këtyre burimeve, pushtimi ndodhi në shekullin e IV para Krishtit. Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se disa historianë nuk e pranojnë këtë version dhe kanë vërejtje dhe dyshime në lidhje me këtë ngjarje historike.

Në çdo rast, sundimtari i caktuar nga Aleksandri i Madh, i quajtur pasardhësi i tij, shkatërroi muret e Mtskheta-s dhe la vetëm katër fortesa. Një nga këto fortesa është Armazi, e cila është e njohur edhe sot. Ky veprim i pushtuesit shënon një ndërhyrje të rëndësishme në strukturën e Mtskheta-s dhe tregon se kryeqyteti pati një histori të ndryshme dhe të influencuar nga ngjarjet historike të kohës.Është e rëndësishme të përmendet se historia e Mtskheta-s është e pasur dhe komplekse, dhe ka shumë aspekte që ende po hulumtohen dhe diskutohen nga historianët. Pavarësisht nga kontroversat dhe debatet, roli i Mtskheta-s si një nga qytetet më të rëndësishme dhe me vlerë historike në Gjeorgji është i njohur dhe i pranuar gjerësisht.

Burimet antike të shekujve IV-III para Krishtit përmendin se Mtskheta kishte një numër lagjesh.Midis tyre,Armazis-tsikhe,Tzitzamuri,Jvari e të tjerë.Ashtu si qytetet e tjera gjeorgjiane,ai ishte i ndarë në qytetin e duhur dhe në kështjellë.

Si gërmimet ashtu edhe Kronikat Gjeorgjiane flasin për ndërtime të konsiderueshme në periudhën helenistike : shtëpi banimi, pallate dhe fortifikime. Një mur i ri rreth Mtskheta u ndërtua nga mbreti i parë gjeorgjian, Parnavaz, në fillim të shekullit të 3-të para Krishtit, dhe më vonë u forcua nga djali i tij Saurmag në fund të shekullit III - fillimi i shekullit të 2-të para Krishtit. Në fund të shekullit të 2-të - fillim të shekullit të parë para Krishtit, mbreti Parnajom forcoi marrëdhëniet e tij me Persianët dhe ftoi priftërinjtë Zoroastrianë të vendoseshin në Mtskheta. Kjo ndoshta çoi në ndërtimin e tempujve Zoroastrian në qytet. Ndërkohë, nuk ekzistojnë dëshmi të tilla arkeologjike. Përsëri muret e Mtskheta u përmirësuan gjatë mbretërimit të Bartomit në shekullin I para Krishtit, dhe më vonë edhe nga Aderki, i identifikuar shpesh me Farasmanes I. Mbreti i fundit lidhet me shfaqjen e komuniteteve të para të krishtera në Kartli dhe ardhjen e Tunikut të Shenjtë në Mtskheta, të sjellë nga Jeruzalemi nga hebrenjtë vendas.

Qyteti ishte fort i fortifikuar në atë periudhë.Muret rreshtoheshin në të dy anët e lumit Mtkvari dhe tre kalatë e mbronin atë.Kalaja kryesore,Armazi,në malin Bagineti kontrollonte hyrjen nga jugu dhe lindja,Tsitsamuri, në bazën e malit Jvari nga veriu dhe Sarkine nga perëndimi.

Të dhënat që jepni janë të sakta. Mtskheta ka qenë vendi i një aktiviteti të hershëm krishterë, dhe kjo ka rezultuar në kristianizimin e Iberisë. Në vitin 337, krishterimi u shpall feja shtetërore në Iberi, duke e bërë atë një nga vendet e para në botë që e pranuan zyrtarisht krishterimin. Mtskheta, si kryeqyteti i Iberisë, u bë qendra e krishterimit në rajon.Mtskheta vazhdon të jetë selia historike e Kishës Ortodokse Gjeorgjiane dhe një vend i rëndësishëm fetar në Gjeorgji. Ajo ka një trashëgimi të pasur kulturore dhe arkitekturore, dhe ka qenë qendra e zhvillimit kulturor në të kaluarën. Nekropoli i Samtavros, ku u gjet guri i varrit që përmendni, është një vërtetim i aktivitetit të jetës së hershme krishtere në Mtskheta. Epitafi në gurin e varrit tregon për një arkitekt dhe arkizograf kryesor të Mtskheta-s, Aurelius Acholis, duke treguar për kontributin e këtij artisti në kulturën e qytetit.Kjo dëshmon se Mtskheta ka pasur një kulturë të zhvilluar dhe ka qenë qendra e krijimtarisë artistike dhe arkitektonike në kohën e saj. Trashëgimia e tillë kulturore tregon rëndësinë e qytetit dhe ndikimin e krishterimit në zhvillimin e artit dhe arkitekturës në atë periudhë. Mtskheta vazhdon të jetë një destinacion i rëndësishëm për turistët dhe studiuesit që dëshirojnë të shohin dhe të mësojnë më shumë për këtë periudhë të rëndësishme historike dhe kulturore në Gjeorgji.

Të dhënat që jepni janë të sakta. Pas konvertimit të Gjeorgjisë në krishterim, u ndërtua një kishë e vogël prej druri në qendër të qytetit Mtskheta, e cila më vonë u kthye në Katedralen Svetitskhoveli. Gërmimet arkeologjike kanë zbuluar mbetjet e kishës së hershme prej druri brenda katedrales. Megjithatë, pas shekullit të 5-të pas Krishtit, kisha e vogël nuk ishte më e mjaftueshme për të përmbajtur komunitetin në rritje të qytetit.Në kohën e Vakhtang Gorgasalit, një mbret i rëndësishëm gjeorgjian, u ndërtua një bazilikë e madhe, Katedralja Svetitskhoveli, e cila u bë kisha më e madhe e Supozimit në Gjeorgji. Kjo kishë e madhe mbijetoi deri në shekullin e 11-të. Në shekullin e 5-të, u zgjodh katolikosi i parë, dhe rezidenca e tij ishte në Svetitskhoveli, në Mtskheta. Me kalimin e kohës, bazilika e mëparshme e Svetitskhoveli u bë përsëri e vogël, dhe në shekullin e 11-të, Katolikos Melchizedek I ndërtoi një kishë të re në krye të saj. Kjo tregon për rëndësinë dhe zhvillimin e qytetit të Mtskheta-s si një qendër fetare dhe kulturore e rëndësishme në kohërat e hershme të krishterimit në Gjeorgji. Katedralja Svetitskhoveli mbetet një nga ndërmonumentet më të rëndësishme dhe të shenjta në Gjeorgji dhe është një destinacion i rëndësishëm për turistët dhe besimtarët që vizitojnë këtë rajon.

Mesjeta

Të dhënat që jepni janë të sakta. Mbreti Dachi i Iberisë, pasardhësi i Vakhtang I të Iberisë, vendosi të zhvendosë kryeqytetin nga Mtskheta në Tbilisin në fillim të shekullit të 6-të pas Krishtit. Kjo ndodhi për shkak të lehtësisë së mbrojtjes së Tbilisit dhe testamentit të lënë nga babai i tij. Pas kësaj ndryshimi, rëndësia e Mtskheta fillimisht u zvogëlua, ndërsa Tbilisi filloi të rritej në rëndësi.Megjithatë, Mtskheta vazhdoi të kishte rëndësi ceremoniale dhe funksioni si vend kurorëzimi dhe varrimi për shumicën e mbretërve të Gjeorgjisë deri në fund të mbretërisë në shekullin e 19-të. Megjatë kohës, Mtskheta pësoi dëme të mëdha nga sulmet e ndryshme. Midis viteve 736 dhe 739, ajo u shkatërrua nga Kalifati Umajad gjatë disfatës së Khazarëve. Përsëri, në shekullin e 15-të, Mtskheta u pushtua nga Timur Lenk (Timur the Lame), duke pësuar shkatërrim të rëndësishëm.Këto sulme dhe shkatërrime e zvogëluan madhësinë e qytetit. Në vitet pas pushtimit të Rusisë së Zakonshme në Gjeorgji në vitin 1801, Mtskheta ishte shënuar si një fshat dhe kishte humbur shumicën e rëndësisë së saj të mëparshme. Megjithatë, industrializimi në shekullin e 19-të përmirësoi situatën ekonomike të qytetit.Sot,Mtskheta vazhdon të jetë një vend i rëndësishëm historik dhe kulturor në Gjeorgji dhe është në listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s. Ajo vizitohet nga turistët si një destinacion i rëndësishëm për të shijuar trashëgiminë e saj të pasur historike dhe arkitektonike.

Kohë moderne

Qyteti i vjetër i Mtskheta shtrihet në bashkimin e dy lumenjve, Mtkvari (i njohur gjithashtu si Kura) dhe Aragvi. Këto dy lumenj formojnë një pikë takimi në afërsi të qytetit dhe janë një element karakteristik i peizazhit të Mtskheta. Bashkimi i këtyre dy lumenjve shton bukurinë natyrore të zonës dhe ka luajtur një rol të rëndësishëm në zhvillimin historik dhe gjeografik të qytetit. Mtskheta është një nga vendet historike më të rëndësishme në Gjeorgji dhe lokalizimi i tij në bashkimin e dy lumenjve e bën atë tërësisht unik.

Mtskheta i është dhënë statusi i një "Qyteti i Shenjtë" nga Katolikos-Patriarku Ilia II i Gjeorgjisë. Kjo u bë në përputhje me testamentin e shkruar të paraardhësit të tij, Katolikos Melchizedek I i Gjeorgjisë, i cili jetoi në shekullin e 11-të. Ky status i veçantë u dha për t'i dhënë një vlerë të veçantë dhe për t'i theksuar rëndësinë historike dhe fetare të Mtskheta-s.Mtskheta është një qytet me një trashëgimi të pasur kulturore dhe historike, veçanërisht në kontekstin e krishterimit gjeorgjian. Është një vend i rëndësishëm kurorëzimi dhe varrimi për mbretërit dhe udhëheqësit e mëparshëm të Gjeorgjisë. Ky status i "Qytetit të Shenjtë" pasqyron rëndësinë e tij si një qendër fetare dhe një vend i shenjtë për besimtarët.Ky vendim është marrë nga autoriteti kryesor fetar i Gjeorgjisë, Katolikos-Patriarku Ilia II, për të theksuar rëndësinë dhe vlerën e Mtskheta-s në historinë dhe kulturën gjeorgjiane. Kjo gjest tregon përkushtimin ndaj ruajtjes dhe promovimit të trashëgimisë kulturore dhe fetare të Gjeorgjisë.

Pamje panoramike e qytetit Mtskheta e parë nga manastiri Jvari në shtator 2023

Monumentet

Historical Monuments of Mtskheta

UNESCO World Heritage Site
Kriteret	Cultural: iii, iv
Referenca	708
Mbishkrimi	1994 (18-të Session)
E rrezikuar	2009 — 2016
Zona	3.85 ha
Zona tampon	2,382.5 ha

Svetitskhoveli shihet nga një rrugë e vjetër

Qyteti i vjetër i Mtskheta shtrihet në bashkimin e dy lumenjve, Mtkvari (i njohur gjithashtu si Kura) dhe Aragvi. Këto dy lumenj formojnë një pikë takimi në afërsi të qytetit dhe janë një element karakteristik i peizazhit të Mtskheta. Bashkimi i këtyre dy lumenjve shton bukurinë natyrore të zonës dhe ka luajtur një rol të rëndësishëm në zhvillimin historik dhe gjeografik të qytetit. Mtskheta është një nga vendet historike më të rëndësishme në Gjeorgji dhe lokalizimi i tij në bashkimin e dy lumenjve e bën atë tërësisht unik.

Manastiri i Jvarit

Manastiri Samtavro

Në periferi të Mtskheta ka disa rrënoja dhe vende të rëndësishme historike. Këto përfshijnë:

1. Rrënojat e kalasë Armaztsikhe: Këto rrënoja datojnë nga shekulli i 3-të para erës së re dhe tregojnë praninë e një qyteti të lashtë të quajtur Armaztsikhe. Kalaja kishte një pozicion strategjik dhe ishte një qendër e rëndësishme ushtarake dhe administrative në atë kohë.

2. Akropoli i Armaztsikhe: Ky akropol daton në fund të shekullit të 1 para erës së re. Ai është një kompleks fortifikues që përmban struktura të ndryshme, përfshirë pallate dhe tempuj. Akropoli tregon mbijetesën e qytetit të lashtë të Armaztsikhe dhe reflekton rëndësinë e tij në kontekstin historik dhe kulturor.

3. Mbetjet e një "ure të Pompeit": Sipas legjendave të ndërtuara nga legjionarët romakë të Pompeut të Madh në shekullin e 1 para erës së re, këto mbetje janë një urë që lidhte dy anët e lumin Mtkvari. Megjithatë, historia e vërtetë e këtyre mbetjeve është ende e diskutueshme dhe nuk është provuar se janë lidhur me Pompeun.

4. Mbetjet fragmentare të një pallati mbretëror: Këto mbetje datojnë nga shekulli i 1-të deri në shekullin e 3-të pas erës së re. Ata tregojnë një kompleks pallati që mund të ketë qenë një qendër e rëndësishme administrative dhe rezidenciale në kohën e mbretërve të lashtë gjeorgjianë.

5. Varr i shekullit të 1 pas erës së re: Në afërsi të këtyre mbetjeve, ka një varr i datuar në shekullin e 1 pas erës së re. Ky varr jep informacione të rëndësishme për praktikat funerale të kohës së lashtë gjeorgjiane.

6. Kalaja e Bebris Tsikhe: Kjo kalajë daton nga shekulli i 14-të. Ajo ka qenë një ndërtesë mbrojtëse e rëndësishme në historinë e Mtskheta-s dhe është e rëndësishme për studimin e arkitekturës së periudhës mesjetare.

Instituti i Arkeologjisë dhe kopshti i Mikheil Mamulashvilit janë vendet e rëndësishme studimore për të zbuluar dhe shënuar këto trashëgimi historike. Përveç kësaj, ka një monument për skulptoren Elena Machabeli, e cila ka dhënë një kontribut të rëndësishëm në fushën e skulpturës në Gjeorgji.

"Ura e Pompeit", gusht 2008

Një mauzoleum i gruas së pasur nga shekulli I pas Krishtit u gjet pranë stacionit të trenit Mtskheta.Struktura imiton një shtëpi me kuadrate të përpunuara mirë dhe një fronton. Çatia ishte e mbuluar me tjegull.Ndër gjetjet brenda mauzoleut ishte një statujë e vogël bronzi e një të riu që luante flaut.

Kërcënimet

Monumentet Historike të Mtskheta ishin në listën e UNESCO-s të Trashëgimisë Botërore në Rrezik,duke përmendur"përkeqësimin serioz të punimeve me gurë dhe afreskeve"si kërcënimin kryesor për ruajtjen afatgjatë të sitit.Ata u hoqën nga lista në vitin 2016.

Marrëdhëniet ndërkombëtare

Mtskheta është binjakëzuar me:

• Vagharshapat, Armenia (2016)
• Leuville-sur-Orge, France (2001)
• Argos, Greece (1991)

Njerëz të shquar

Njerëz të shquar nga Mtskheta:

• Tochinoshin Tsuyoshi, (Levan Gorgadze i lindur 1987), mundës sumo

• Armazi

Referime

https://agenda.ge/en/news/2014/886

Джанберидзе Н.

WORLD HERITAGE LIST: Mtskheta, No. 708

Historical Monuments of Mtskheta, Georgia, removed from List of World Heritage in Danger https://whc.unesco.org/en/news/1521/