Wikipedia

Shteti i thellë në Turqi

Në Turqi, shteti i thellë (turqisht: derin devlet) është një grup i supozuar i koalicioneve antidemokratike me ndikim brenda strukturës politike turke, i përbërë nga elementë të nivelit të lartë brenda shërbimeve të inteligjencës (të brendshme dhe të huaja), ushtrisë turke, agjencive të sigurisë, gjyqësorit dhe mafias.[1][2] Axhenda politike e rrjetit të shtetit të thellë supozohet se përfshin një besnikëri ndaj nacionalizmit, korporatizmit dhe interesave shtetërore. Dhuna dhe mjete të tjera presioni janë përdorur historikisht në një mënyrë kryesisht të fshehtë për të manipuluar elitat politike dhe ekonomike, duke siguruar që interesat specifike të përmbushen brenda kornizës në dukje demokratike të peizazhit politik.[3][4] Ish-presidenti Süleyman Demirel thotë se në qendër të pikëpamjes dhe sjelljes së elitave kryesisht ushtarake që përbëjnë shtetin e thellë, është një përpjekje për të mbështetur interesat kombëtare që janë formuar nga një besim i rrënjosur, që daton që nga rënia e Perandorisë Osmane, se vendi është gjithmonë “në prag”.Türköne, Mümtaz'er (2005-04-29). "Derin devlet ve Kuvva-yı Milliye". Zaman (në turqisht). Arkivuar nga origjinali më 2011-07-16. Marrë më 2008-12-22. Bu korkunun arkasında ise Osmanlı Devleti'nin dağılması var. Cumhuriyeti kuranlar ordu mensupları ve Demirel onlarda bu korkunun hakim olduğunu söylüyor. Bu korkuya "hufre-i inkıraz" (uçurumun kenarına gelme korkusu) veya "pençe-i izmihlal" (çöküşün pençesinde olma) deniyormuş. Osmanlı Devleti'nin çöküş hikayesinden hafızalara kazınan bu korku devletteki işlerin önemli faktörlerinden biri. Demirel, adeta bir paranoya halini anlatıyor.</ref>

Ideologjia e supozuar e shtetit të thellë është antisocialiste, ultranacionaliste,[5] laike, antikurde, antidemokratike dhe anti-liberale.[6] Siç theksoi ish-kryeministri Bülent Ecevit, diversiteti i opinioneve pasqyron diversitetin e koalicioneve të ndryshme të shtetit të thellë,[7] pasi shteti i thellë nuk është aq një aleancë, sa disa grupe që punojnë prapa skenave, secili në ndjekje. të axhendës së vet.[8][9][10] Një shpjegim tjetër bie ndesh me reduktimin e shtetit të thellë në një rrjet interesi dhe e përkufizon atë si një lloj dominimi bazuar në nivelin e lartë të autonomisë që gëzon ushtria që i mundëson aparatit të sigurisë të prishë institucionet formale demokratike (në plan të parë) duke përdorur një repertori sui generis i institucioneve informale (në sfond), d.m.th. kërcënimi i puçit, klikat autokratike, mafia, krimi i organizuar dhe korrupsioni.[11] Thashethemet dhe teoritë e konspiracionit për ekzistimin e një shteti të thellë janë përhapur në Turqi që nga mandati i Ecevit si kryeministër në vitet 1970, pas zbulimit të tij të ekzistencës së një homologu turk të Operacionit Gladio të Italisë, "Kundër-Gerilja".[12][13] Shumë qytetarë turq, duke përfshirë politikanë të zgjedhur, dyshojnë se shteti i thellë ekziston dhe mund të mbajë çelësin e ngjarjeve të pashpjegueshme.ref>Turgut, Pelin (2008-01-28). "Turkey Busts Alleged Murder Network". Time (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 31 janar 2008. Marrë më 2008-08-12. Most Turks have long suspected the existence of a covert web of elements within the security forces and bureaucracy who act outside the law to uphold their own political ends. There is even a household name for it: the 'deep state,' referring to a state within the state.</ref>

Prapavija

Redakto

Kundër-Gerilja

Redakto
Artikulli kryesor: Kundër-Gerilja

Pas Luftës së Dytë Botërore, një formë e organizuar dhe e institucionalizuar e shtetit të thellë u krijua me drejtimin amerikan për të kundërshtuar një pushtim të mundshëm sovjetik, nën Departamentin e Luftës Speciale (turqisht: Özel Harp Dairesi, ose ÖHD). ÖHD, e quajtur "Gladio turke" nga disa,[13] u përshkrua nga ish-udhëheqësi i saj Kemal Yamak si një grup rezistence që qëndron prapa.[14]

Duke folur për Derya Sazak të së përditshmes Milliyet, ish-përfaqësuesi i Partisë Republikane Popullore Süleyman Genç tha se ÖHD ushtroi një ndikim të tillë sa pengoi Forcat e Armatosura Turke dhe e identifikoi ÖHD-në si thelbin e shtetit të thellë. Genç bëri presion për një hetim parlamentar mbi fenomenin në vitin 1978. Megjithatë, kryetari i partisë dhe kryeministri Bulent Ecevit këmbënguli që ta hiqte çështjen, pasi bisedoi me shefin e ÖHD, Kemal Yamak, i cili tha se ÖHD nuk do të ndërhynte në çështjet civile dhe se politikanët nuk duhet të hetojnë më tej. Shtëpia e Gençit në rrugën Karyağdı, Ankara u bombardua më pas më 5 janar 1979.[13]

Murat Belge nga İstanbul Bilgi Üniversitesi thotë se shteti i thellë u bë gjithnjë e më aktiv gjatë periudhës shumëpartiake, pasi fraksionet brenda shtetit luftonin për pushtet.[15]

Ujqërit gri

Redakto
Artikulli kryesor: Ujqërit gri

Kendal Nezan i Institutit Kurd të Parisit tha se Abdullah Çatlı, një udhëheqës i Ujqërve Gri që u vra në aksidentin automobilistik në Susurluk, "llogaritet të ketë qenë një nga autorët kryesorë të operacioneve nëntokësore të kryera nga dega turke e organizatës Gladio. dhe kishte luajtur një rol kyç në ngjarjet e përgjakshme të periudhës 1976-1980 që hapi rrugën për grushtin e shtetit ushtarak të shtatorit 1980. Si kreu i ri i milicisë së ekstremit të djathtë Ujqërit gri, ai ishte akuzuar, ndër gjëra të tjera, për vrasjen e shtatë studentëve të krahut të majtë."[16]

Përveç Çatlı, ultra-nacionalistët e përdorur nga agjencitë turke të inteligjencës përfshinin Mehmet Ali Ağca (i cili tentoi të vriste Papën), Haluk Kırcı, İbrahim Çiftçi, Tugay Maraşlı, Yahya Efe, Oral Çelik, Mehmet Şener, Alaattin Çakıcı, Nurullah Tevfik Ağansoy, Ali Yasak, Abuzer Uğurlu, and Bekir Çelenk.[17] Në vitet 1990, këta njerëz, të cilët mbanin kontakte mes forcave të sigurisë, u përfshinë në aktivitete të ndryshme të paligjshme (përfshirë lojërat e fatit, trafikun e drogës dhe pastrimin e parave) të cilat u zbuluan gjatë skandalit Susurluk të vitit 1996.[17]

Referime

Redakto
  1. ^ Freely, Maureen (maj 2007). "Why they killed Hrant Dink". Index on Censorship (në anglisht). 36 (2): 15–29. doi:10.1080/03064220701334477. S2CID 145049618. Arkivuar nga origjinali më 2014-10-06. Marrë më 2008-09-14. The deep state is Turkish shorthand for a faceless clique inside the Turkish state that has, some claim, held the reins of real power throughout the republic's 84-year history. There are some who see it on a continuum with the shady networks that 'took care of business' (including, some believe, the Armenian business) in the last years of the Ottoman Empire. The deep state is held to be based in the army, but closely linked with the National Intelligence Service (MIT), the judiciary, and (since the 1960s) the mafia.
  2. ^ Jones, Gareth (2005-11-20). "Bombing throws spotlight on Turkey". Turkish Daily News (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 2013-01-14. Marrë më 2006-12-21. The 'deep state' consists of elements from the military, security and judicial establishments who, if need be, are ready to block or even oust a government that does not share their vision.
  3. ^ Gorvett, Jon (nëntor 2006). "Bombing Campaign a Response to Ankara's Kurdish Policies, or 'Deep State' Plot?". Washington Report on Middle East Affairs (në anglisht). American Educational Trust: 44–45. Marrë më 2006-12-21. Yet speculation is rife as to who might really be behind the group.
  4. ^ Yavuz, Ercan (2008-01-11). "'Deep state' suspects' release arouses deep suspicions". Today's Zaman (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 26 shkurt 2008. Marrë më 2008-09-15. The police found that Selvi's gang exacted protection money.
  5. ^ Committee to Protect Journalists (19 janar 2007). "Turkish-Armenian editor murdered in Istanbul" (in en). Press release. http://www.cpj.org/news/2007/mideast/turkey19jan07na.html. Retrieved 24 janar 2007. 
  6. ^ Dogan, Yonca Poyraz (2008-03-10). "PKK won't die off as long as deep state is alive". Monday Talk. Today's Zaman (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 2008-04-21. Marrë më 2008-09-15.
  7. ^ Pamir, Balcicek (2005-04-11). "Durup dururken 'derin devlet'". Sabah (në turqisht). Arkivuar nga origjinali më 2011-05-22. Marrë më 2008-10-15. Derin devlet konuşuluyor bugünlerde. Derin devlet yeryüzünde yüzü resmen belli olmayan devlettir. Sayın Demirel, sıkıntı yaşadığı dönemleri sadece derin devlet olarak anlatıyor. Diyor ki 'Derin devlet, devlette zaaf olursa ortaya çıkar.' Buna katılıyorum. Ama bugün öylesine bir zaaf yoktur. Tabii ki sıkıntıları var günümüzdeki hükümetin ama ne iç ne de dış sıkıntılar derin devlet gerektirecek sıkıntılar değildir. Yine de durup dururken derin devleti konuşuyoruz. Herkesin kendisine göre bir derin devlet tanımlaması vardır. Ben derin devlet olayını o olay açıktan devam ederken yaşadım. Derin devlet kontrgerilladır. Ben o zaman da uyarılarda bulundum, cumhurbaşkanı'na kadar durumu ilettim.
  8. ^ Beki, Mehmet Akif (1997-01-17). "Whose gang is this?". Turkish Daily News (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 2009-07-21. Marrë më 2008-11-07.
  9. ^ Jenkins, Gareth (2008-10-03). "The Impact of the Ergenekon Investigation on Turkish Counterterrorism Operations". Terrorism Monitor (në anglisht). Jamestown Foundation. 6 (19). Marrë më 2008-11-14. Although some elements were in contact with each other, the deep state was always more of an umbrella of judicial immunity for disparate - and often virtually autonomous - groups and individuals pursuing a common goal rather than a single tightly structured and centrally controlled organization.
  10. ^ Söylemez, Haşim (2008-12-03). "Ergenekon dünkü çocuk, Öcalan derin devletin adamıdır". Aksiyon (në turqisht). 726. Marrë më 2008-12-03. Derin devletin kendi içinde de çelişkileri vardır. Ergenekon derin devletin bir parçası ama bugün yargılanıyor. Çünkü derin devlet kendisinden olan bir kesimi dışlamak, atmak istiyor. Bunun için deşifre ediyor.
  11. ^ Söyler, Mehtap, "Informal institutions, forms of state and democracy: the Turkish deep state", Democratization, Volume 20, Issue 2, 2013, 310–334.
  12. ^ "Turkey determined to purge its Gladio". Today's Zaman (në anglisht). 2008-01-24. Arkivuar nga origjinali më 26 shkurt 2008. Marrë më 2008-09-15.
  13. ^ a b c Sazak, Derya (2006-01-09). "'Özel Harp', TSK'nın otoritesini de sarstı". Siyaset. Milliyet (në turqisht). Marrë më 2008-09-20.
  14. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura farukmercan
  15. ^ Duzel, Nese (2008-01-28). "2009'da kıyamet gibi kan akacaktı". Taraf (në turqisht). Arkivuar nga origjinali më 2013-01-13. Marrë më 2008-08-14. Derin devlet faaliyetleri yani resmî devlete hâkim olma ihtiyacı, 1950'lerde Türkiye tekillikten çoğulluğa geçtiği zaman başladı.
  16. ^ Nezan, Kendal (1998-07-05). "Turkey's pivotal role in the international drug trade". Le Monde Diplomatique (në anglisht).
  17. ^ a b İnsel, Ahmet. "Rutininde İç Düşman Olan Devlet", Birikim, March 2000, Vol. 131, quoted pp.56-58 of the 1998 Report Arkivuar tetor 3, 2008, tek Wayback Machine nga Fondacioni për të Drejtat e Njeriut të Turqisë
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Shteti_i_thellë_në_Turqi&oldid=2517488"