Forcat e Armatosura Turke
Forcat e Armatosura Turke (Turqisht: Türk Silahlı Kuvvetleri, TSK) janë forcat ushtarake të Republikës së Turqisë. Forcat e Armatosura Turke përbëhen nga Shtabi i Përgjithshëm, Forcat Tokësore, Forcat Detare dhe Forcat Ajrore. Shefi aktual i Shtabit të Përgjithshëm është gjenerali Yaşar Güler. Shefi i Shtabit të Përgjithshëm është Komandanti i Forcave të Armatosura. Në kohë lufte, Shefi i Shtabit të Përgjithshëm vepron si Komandant i Përgjithshëm në emër të Presidentit, i cili përfaqëson Komandën e Lartë Ushtarake të TAF në emër të Asamblesë së Madhe Kombëtare të Turqisë. Koordinimi i marrëdhënieve ushtarake të TAF me shtetet e tjera anëtare të NATO-s dhe shtetet mike është përgjegjësi e Shtabit të Përgjithshëm.
| Forcat e Armatosura Turke Türk Silahlı Kuvvetleri | |
|---|---|
| Themeluar | 3 maj 1920[a] |
| Degët |  Forcat Tokësore Turke Forcat Detare Turke Forcat Ajrore Turke
|
| Qendra e Bazës | Bakanlıklar, Çankaja, Ankara, Turkey |
| Komanda | |
| Komandanti i përgjithshëm |  Presidenti Rexhep Taip Erdoan
|
| Ministri i Mbrojtjes |  Hulusi Akar
|
| Shefi i Shtabit të Përgjithshëm |  Gjenerali Yaşar Güler
|
| Fuqia njerëzore | |
| Ushtria mosha | 21–41[2] |
| Personel aktiv | 355,000[3] |
| Personeli rezervë | 380,000[4] |
| Përqind e GDP-së | 2.8% [5] |
| Industria | |
| Importe vjetore | $1,540 milion(2014)[6] |
| Eksporte vjetore | $2,350 milion (2018)[7] |
| Artikuj të ndyshëm | |
| Historia | |
| Gradat | Gradat ushtarake të Turqisë |
Historia e Forcave të Armatosura Turke filloi me formimin e saj pas rënies së Perandorisë Osmane. Ushtria turke e perceptonte veten si roje të qemalizmit, ideologjisë zyrtare shtetërore, veçanërisht të theksimit të saj te sekularizmi. Pasi u bë anëtare e NATO-s në vitin 1952, Turqia filloi një program gjithëpërfshirës modernizimi për forcat e saj të armatosura. Ushtria turke dërgoi trupa për të luftuar në Luftën Koreane. Nga fundi i viteve 1980, filloi një proces i dytë ristrukturimi. Forcat e Armatosura Turke marrin pjesë në një grup beteje të BE-së nën kontrollin e Këshillit Evropian, grupin e betejës italo-rumune-turke. TAF gjithashtu kontribuon me staf operacional në iniciativën e korpusit shumëkombësh të ushtrisë Eurocorps të BE-së dhe NATO-s.
Forcat e Armatosura Turke janë forca e dytë më e madhe ushtarake në NATO, pas Forcave të Armatosura të SHBA-së, me një forcë të vlerësuar në vitin 2021 prej 895,000 personeli ushtarak dhe paraushtarak.
Turqia është një nga pesë vendet anëtare të NATO-s që janë pjesë e politikës së ndarjes bërthamore të aleancës, së bashku me Belgjikën, Gjermaninë, Italinë dhe Holandën.[8] Gjithsej 90 bomba bërthamore B61 janë pritur në bazën ajrore të Incirlik. 40 prej tyre ndahen për përdorim nga Forcat Ajrore Turke në rast të një konflikti bërthamor, por përdorimi i tyre kërkon miratimin e NATO-s.[9]
Historia
Redakto- Artikulli kryesor: Historia ushtarake e Turqisë
Lufta për Pavarësi
Redakto- Artikulli kryesor: Lufta për Pavarësi Turke
Pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore, pas pushtimit të Anadollit nga Fuqitë e Antantës, shumë personel ushtarak osman u arratisën nga Rumelia në Anadoll për t'u bashkuar me Lëvizjen e re Kombëtare Turke (TNM). Gjatë Luftës së Pavarësisë, më 3 maj 1920, Birinxhi ferik Mustafa Fevzi Pasha (Çakmak) u emërua Ministër i Shefit të Shtabit të Përgjithshëm dhe Mirliva Ismet Pasha (Inony) u emërua Ministër i Shefit të Shtabit të Përgjithshëm të qeverisë së Asamblesë së Madhe Kombëtare (GNA).[10] Por më 3 gusht 1921, GNA shkarkoi Ismet Pashën nga posti i Ministrit të Mbrojtjes Kombëtare për shkak të dështimit të tij në Betejën e Afjonkarahisar–Eskishehir dhe më 5 gusht, pak para Betejës së Sakarjas, emëroi kryetarin e GNA Mustafa pashë Qemalin (Atatürk) si komandant i përgjithshëm i Ushtrisë së GNA. TNM fitoi Luftën e Pavarësisë pasi Izmiri u rikthye në 1922 si rezultat i Luftërave Greko-Turke (1919-1922).
Lufta e Dytë Botërore
Redakto- Artikulli kryesor: Konferenca e Dytë e Kajros
Turqia qëndroi neutrale deri në fazat e fundit të Luftës së Dytë Botërore. Në fazën fillestare të Luftës së Dytë Botërore, Turqia nënshkroi një traktat të ndihmës reciproke me Britaninë e Madhe dhe Francën.[11] Por pas rënies së Francës, qeveria turke u përpoq të ruante një distancë të barabartë me aleatët dhe me Boshtin. Pas pushtimit të Ballkanit nga Gjermania Naziste, mbi të cilën territori i kontrolluar nga Boshti në Traki dhe ishujt lindorë të Detit Egje kufizoheshin me Turqinë, qeveria turke nënshkroi një Traktat Miqësie dhe Mos-Agresioni me Gjermaninë më 18 qershor 1941.
Pas pushtimit gjerman të Bashkimit Sovjetik, qeveria turke dërgoi një delegacion ushtarak vëzhguesish nën gjeneral-lejtnant Ali Fuat Erden në Gjermani dhe Frontin Lindor.[12] Pas tërheqjes gjermane nga Kaukazi, qeveria turke u afrua më pranë aleatëve dhe Winston Churchill u takua fshehurazi me Ismet Inony në Konferencën e Adanas në stacionin e trenit Yenice në Turqinë jugore më 30 janar 1943, me qëllimin për të bindur Turqinë për t'u bashkuar me luftë në anën e aleatëve. Pak ditë para fillimit të Operacionit Zitadelle në korrik 1943, qeveria turke dërgoi një delegacion ushtarak nën gjeneralin Xhemil Xhahit Tojdemir në Rusi dhe vëzhgoi stërvitjet e Batalionit të 503-të të Panzerëve të Rëndë dhe pajisjet e tij.[13] Por pas dështimit të Operacionit Zitadelle, qeveria turke mori pjesë në Konferencën e Dytë të Kajros në dhjetor 1943, ku Franklin D. Roosevelt, Churchill dhe Inony arritën një marrëveshje për çështjet në lidhje me kontributin e mundshëm të Turqisë për aleatët. Më 23 shkurt 1945, Turqia iu bashkua aleatëve duke i shpallur luftë Gjermanisë dhe Japonisë, pasi u njoftua në Konferencën e Jaltës se vetëm shtetet që ishin zyrtarisht në luftë me Gjermaninë dhe Japoninë deri më 1 mars 1945 do të pranoheshin në Kombet e Bashkuara.[14]
Lidhje të jashtme
Redakto- Forcat e Armatosura Turke (Turqisht)
Shiko edhe
RedaktoShënimet
RedaktoReferime
Redakto- ^ "TSK Official History Information" (në anglisht). Turkish Armed Forces. Arkivuar nga origjinali më 29 qershor 2013. Marrë më 2 janar 2014.
- ^ The Military Balance 2020 (në anglisht) (bot. 2020). London: The International Institute for Strategic Studies. fq. 153-156. ISBN 9780367466398.
- ^ https://www.globalfirepower.com/country-military-strength-detail.php?country_id=turkey%7C
- ^ "Dünyanın en güçlü orduları 2020 raporu: TSK 13'üncü sıraya geriledi" (në turqisht). 3 shkurt 2020.
- ^ Tian, Nan; Fleurant, Aude; Kuimova, Alexandra; Wezeman, Pieter D.; Wezeman, Siemon T. (26 prill 2021). "Trends in World Military Expenditure, 2020" (PDF) (në anglisht). Stockholm International Peace Research Institute. Marrë më 30 shtator 2021.
- ^ "Türkiye'nin ihracatı arttı ithalatı azaldı" (në turqisht). TRT News. Arkivuar nga origjinali më 3 dhjetor 2015. Marrë më 30 nëntor 2015.
- ^ [1] Arkivuar 6 janar 2019 tek Wayback Machine Savunma sanayisi ihracat rekorlarıyla eşik atladı
- ^ "Der Spiegel: Foreign Minister Wants US Nukes out of Germany (10 April 2009)". Der Spiegel (në gjermanisht). 30 mars 2009. Arkivuar nga origjinali më 14 shkurt 2012. Marrë më 1 nëntor 2010.
- ^ Hans M. Kristensen. "NRDC: U.S. Nuclear Weapons in Europe" (PDF) (në anglisht). Natural Resources Defense Council, 2005. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 11 dhjetor 2015. Marrë më 1 nëntor 2010.
- ^ Harp Akademileri Komutanlığı, Harp Akademilerinin 120 Yılı, İstanbul, 1968, p. 26, 46.
- ^ Shih Murat Metin Hakki, "Surviving the Pressure of the Superpowers: An Analysis of Turkish Neutrality During the Second World War Arkivuar 3 mars 2016 tek Wayback Machine", Chronicon 3 (1999–2007) 44 – 62, Center for Middle Eastern Studies, Harvard University, ISSN 1393-5259
- ^ Hüseyin Hüsnü Emir Erkilet, Şark cephesinde gördüklerim, Hilmi Kitabevi, 1943.
- ^ Johannes Glasneck, Inge Kircheisen, Türkei und Afghanistan, Dt. V. d. Wissenschaften, 1968, p. 139. Arkivuar 2 maj 2016 tek Wayback Machine
- ^ Mustafa Aydın, SAM, "Turkish Foreign Policy: Framework and Analysis", Center for Strategic Research, 2004, p. 47.