Nafta e papërpunuar: Dallime mes rishikimesh

Për naftën në vendin tonë është folur që nga historianët e lashtë, ata i kanë trajtuar produktet e naftës si zjarre shekullore që janë shfaqur në [[Apolonia|Apoloninë]] e [[Fieri]]t. Por në fakt ato nuk kanë qenë në Apoloni, por është folur për të, sepse në kohën e lashtë Apolonia njihej, në të vërtetë bëhet fjalë për zjarre shekullore të shfaqur diku në [[Mallakastra|Mallakastër]], aty ku edhe më vonë është zbuluar edhe vendburimi i [[Cakrani]]t dhe ai i bitumit të [[Selenica|Selenicës]], pra diku midis Mallakastrës dhe Selenicës. Kur thuhet zjarre shekullore, duhet nënkuptuar shpërthime të fuqishme zjarri në hapësirë, që në atë kohë interpretoheshin si dukuri nga perëndia. Që atëherë njihen shfaqjet e naftës në vendin tonë, por puna shkencore filloi nga disa shkencëtarë të njohur të cilët evidentuan disa shfaqje të naftës dhe të rërave bituminoze në vendin tonë.

Punë e mirëfilltë shkencore është bërë nga viti [[1913]] për të evidentuar këto shenja nafte dhe mundësitë që ka pasur vendi jonë për të pasur naftë dhe [[gazi natural|gaz]]. Nga [[Italia|italianëtitalia]]nët janë regjistruar daljet e naftës në perëndim të [[Kuçova|Kuçovës]], në [[Selenica|Selenicë]], në [[Patosi|Patos]] dhe rreth vitit [[1914]], [[gjeologjia|gjeologët]] e ushtrisë italiane që ishte në [[Sazani|Sazan]] vunë re në det shenja nafte dhe duke i gjurmuar këto shenja, se nga kishin ardhur vunë re se ato vinin nga lumi i [[Shushica|Shushicës]], i cili kalon në [[Drashovica|Drashovicë]]. Natyrisht italianët janë treguar mjaft të interesuar dhe në vitin [[1914]] vendosën të shpojnë pusin e parë, i cili u quajt [[Rexhina Maria]] në nderim të mbretëreshës së Italisë me të njëjtin emër. Pusi i parë është shpuar deri në rreth 200 metra dhe dha naftë shumë të mirë. Pas këtij rezultati italianët filluan të kenë një interes të jashtëzakonshëm dhe nga viti [[1924]], në një kongres ndërkombëtar u bënë të njohura shenjat e naftës në vendin tonë që ishin në Patos, Kuçovë dhe Drashovicë. [[Shqipëria]], që ishte një vend i patrajtuar dhe i panjohur, u bë një vend me interesa shumë të mëdha për shkak të bindjeve për perspektivën e naftës. Në vitin [[1925]] kur ishte qeveria e [[Ahmet Zogu|Zogut]] në fuqi, qeveritë e shumë vendeve ato [[Britania e Madhe|angleze]], [[Italia|italianeitalia]]ne, [[Franca|franceze]], kanë ardhur dhe kanë kërkuar koncesione dhe iu është dhënë një sipërfaqe e konsiderueshme që nga [[Tepelena]], [[Memaliaj]] e deri në [[Shkumbini|Shkumbin]], sipërfaqe në të cilën përfshiheshin edhe daljet sipërfaqësore të [[bitumi|bitumeve]]. Në vitet [[1930]]-[[1932]] italianët morën në dorë të gjitha kërkimet e naftës në Shqipëri dhe deri në [[çlirimi]]n e vendit ata organizuan dhe drejtuan të gjitha kërkimet e naftës dhe hodhën bazat e zbulimeve. Mund të thuhet se punimet e tyre kanë qenë mjaft të suksesshme dhe serioze. Në [[1927]] filluan shpimet e para në Kuçovë, ku ka qenë një gjeolog botërisht i njohur, [[Stanislav Zuber]], [[Polonia|polak]] me origjinë, por ishte i angazhuar nga shoqëria italiane e naftës. Ai ka zbuluar Kuçovën, e cila filloi të prodhojë që nga viti [[1927]] dhe në prag të çlirimit në vitin [[1943]], ky vend realizoi një prodhim maksimal të naftës 200 000 ton, më vonë pas kapitullimit të Italisë prodhimi ra, sepse u shkatërrua kantieri. [[Kuçova]] ishte i pari vendburim dhe nafta që nxirrej çohej në Itali. Në vitin [[1943]] italianët kishin shumë nevojë për naftë dhe u detyruan të ngrinin një uzinë përpunimi në Kuçovë dhe thuhet që plotësonin ato pak nevoja që kishin. Ndërsa para çlirimit kur ikën, italianët hodhën në erë gjithçka.

Rëndësia e Naftës dhe derivateve të saja përpos vlerës shoqërore ka edhe vlerë strategjike. Pas krizës së naftës të shkaktuar nga konflikti i Ligës arabe ne vendet e tjera në vitet 70-80 shumë shtete të botës kanë nxjerr ligje që parashikojnë rezervat shtetërore të naftës. Me këto ligje rregullohet veprimi me rezervat strategjike dhe emergjente të naftës. Në Kosovë për kriza të ndryshme janë përcaktuar ''Rezervat strategjike të derivateve të naftës'' sasi e derivateve të naftës të krijuara, të vendosura dhe të ruajtura në vende të caktuara, të cilat përdoren dhe shfrytëzohen për furnizim për nevoja dhe në rrethana të veçanta të parashikuara me ligj si dhe Rezervat emergjente të derivateve të naftës sasi e derivateve të naftës të dedikuara për përdorim në raste të fatkeqësive të mëdha natyrore, shoqërore dhe katastrofave teknikoteknologjike <ref name=GZIPVQ03> [[Gazeta Zyrtare e Institucioneve të Përkohshme të Vetëqeverisjes në Kosovë|Gazeta Zyrtare IPVQ]] [http://www.ks-gov.net/gazetazyrtare/document/shqip/shqip_03.pdf Viti I Nr. 3/ 1 gusht 2006]</ref>.

Përbërësit kryesorë të naftës janë hidrokarburet. Kryesisht arenet, alkanet dhe cikloalkanet. Në naftë gjenden dhe komponime që pëmbajnë okigjen, azot dhe squfur. Komponimet e azotit dhe squfurit i japin naftës erë jo të këndshme.

Nafta nxirret nga thesllsitë e ndryshme të tokës. Ajo del vetë në sipëfaqe të tokës, në formë curili, nëse është nën shtypje të gazeve. Mirpo presioni i gazeve shpeshë here nuk është i mjaftueshëm, prandaj duhet ushtruar presion artificial nga jashtë.

''Distilim Fraksional'' quhet ndarja e një përzierje komponimesh në thyesa distilimi , që vlojnë në kufij të caktuar të temperaturës.Fjala ''Fraksion'' rtjedh nga latinishtja ("Fractio-Thyesim , ndarje në pjesë") . Nëse nafta nxehet në temperaturë deri në 400&nbsp;°C në kullat për distilim , atëherë ajo shndrrohet në gjende të gaztë.Nëse avujt kondesohen me ftohje , do të përftohen produkte të rëndësishme : të gazta (metani , etani , propani , butani) , të lëngëta (eteri i petrolit , benzina , vajguri , gazoili , vajrat lyesë) dhe të ngurta (parafinat , bitumeni dhe asfallti).

* 3. Përpunimi I thellë I produkteve të përfituara nga distilimi fraksional me proces hidropastrimit, reformimit dhe krekingut.

Është proces që largon përbërjen e sulfurit nga nënproduktet e naftës sepse shkaktkon brejtjen e motorit dhe ndotjen e mjedisit. Largimi i sulfurit bëhet me hidrogjen. Procesi zhvillohet në prani të katalizatorëve.