Esad pashë Toptani: Dallime mes rishikimesh

{{Kutia Politikan

| Figura = Essad Pasha Toptani.jpg

| Madhësia e Figurës = 230px

| Kombësia = Shqiptar

| Profesioni = Ushtarak

 

 

== Biografia ==

 

 

Me mbështetjen e Halil bej Kraja - sipas [[Syrja bej Vlora|Syrja bej Vlorës]]<ref name=":0">{{Cite book|title=[[Kujtime - Nga fundi i sundimit Osman në Luftën e Vlorës|Kujtime: nga fundi i sundimit osman në Luftën e Vlorës]]|last=Vlora|first=Syrja bej|authorlink=Syrja bej Vlora|publisher=Iceberg|year=2013|isbn=9789928414045|location=Tiranë|pages=74}}</ref> - pa patur asnjë përvojë në ushtri, në vitin e 1893 u emërua komandant regjimentit të xhandarmërisë në [[Vilajeti i Janinës|Vilajetin e Janinës]].<ref name=":3">{{Harvnb|Ikonomi|2016|page=16}}.</ref> Me gjasë për të ftohur gjakrat pas kurthit që i pat ngrehur valiu i Shkodrës Gani beut, që e pat mbajtur deri kur mbërriti lajmi telegrafik te Sulltani dhe urdhri i tij për t'u liruar.<ref>Dushi M., ''Tirana dhe rrethinat e saj'', AQSH F. 431, D. 6, fl. 31</ref>

 

Pas vrasjes së Hasan Riza Pashës mbrëmjen e 30 janarit, Esadi si ushtaraku më i pushtetshëm u bë komandant dhe vali i Shkodrës.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2016|page=61}}.</ref> Deri në prill arriti të mbrojë Shkodrën, duke bërë që ky qytet t'i mbetej Shqipërisë.[[Skeda:ESADPASHAMURDERTheMercuryHobart15Ju.jpg|thumb|left|Lajmërimi në media mbi vdekjen e Esat Toptanit]]

 

 

 

I dha rëndësi gjendjes së pushtimit grek në jug të vendit, kërkoi rihartimin e regjistrave kadastralë të qyteteve ku u dogjën nga revolta e Shqipërisë së Mesme. Në dhjetor të 1915, pasi përzuri përfaqësuesit diplomatikë të [[Viena|Vienës]] dhe [[Sofja|Sofies]] nga Durrësi, i shpalli luftë Austro-Hungarisë. E shtriu qeverisjen në një hapësirë më të madhe se qeveria e Vlorës, derisa hyri ushtria austro-hungareze në territorin shqiptar. I detyruar të largohej, e vendosi qeverinë e tij në [[Selaniku|Selanik]] në krahun e [[Antanta|Antantës]].<ref>{{Harvnb|Dervishi|2012|pages=7-8}}.</ref> Atje rreshtohet përkrah francezëve në [[Frontin e Maqedonisë]], ku me taborrin e tij prej 500 vetësh u lejua të zgjerohej aq sa në një pikë duke rekrutuar shqiptarë të trevave të mbetura në Greqi dhe nga zona e Korçës, trupat e tij numronin në 1 mijë e 300 njerëz. Qershorin e 1916 gazetat shpërndanë nga Stambolli lajmin se një gjykatë ushtarake e kishte dënuar me vdekje.

 

===Vrasja ===

 

Mbas një gjyqi të gjatë Avni Rustemi do të lirohej duke u shpallur i pafajshëm nga gjykatat e Shtetit Francez, me një mbrojtje të ngritur prej Anatole de Monzie mbi tezën e krimit të pasionit dhe "me paramendimin e një populli të tërë".<ref name=":1" /> Sipas burimeve të përdorura nga historiani [[Kastriot Dervishi]], atentati që çoi në vrasjen e Toptanit ishte i shtyrë nga kushëriri i tij [[Aqif pashë Elbasani|Aqif Pasha]], si rival politik i atyre kohëve - dhe paratë për ta financuar u nxorrën nga fondet e [[Këshilli i Naltë i Regjencës|Këshillit të Naltë]].<ref>{{cite book|url=https://books.google.al/books/about/Plumba_politik%C3%ABs.html?id=2HgtAQAAIAAJ&redir_esc=y|title=Plumba politikës|author=Kastriot Dervishi|date=2010|publisher="55"|isbn=978-99943-56-43-0|page=46}}</ref>

=== Nderime ===

Për kontributin e tij në Luftën Osmano-Greke [[Porta e Lartë]] e shërbleu me urdhërin Osmanije të Klasit të Dytë dhe pak më vonë ai u bë gjeneral-brigade.<ref name=":3" /> Esad pashë Toptani për shërbimin e tij në Frontin e Lindjes si aleat i Antantës, u dekorua me titullin Oficer i Legjionit të Nderit, dhe me Kryqin francez të Luftës.

 

=== Historike ===

 

{{reflist|2}}