Fatimitët: Dallime mes rishikimesh

| HISTORIA_M2 = [[Pushtimi fatimid i Egjiptit]] dhe themelimi i Kajros[[Kajro]]s

| HISTORIA_M3 = Rënia nga [[Salahudini]]

'''KalifatiHilafeti Fatimid''' ([[Gjuha arabe|Arabisht]]: الخلافة الفاطمية, ''al-Ḫilāfa al-Fātimiyya'') ishte një [[KalifatiHilafeti|kalifat]] [[Islami Shi'i|shiit]] [[Ismailizmi|ismailit]] që përfshinte një zonë të madhe të [[Afrika veriore|Afrikës së Veriut]], nga [[Deti i Kuq]] në lindje deri në [[Oqeani Atlantik|Oqeanin Atlantik]] në perëndim. Fatimidët, një dinasti me origjinë [[Arabët|arabe]],<ref>{{cite book|last= Ilahiane|first= Hsain|author-link= Hsain Ilahiane|title= Ethnicities, Community Making, and Agrarian Change: The Political Ecology of a Moroccan Oasis|url= https://books.google.com/books?id=UgQMX0kELGAC&pg=PA43|year= 2004|publisher= University Press of America|language= en|isbn= 978-0-7618-2876-1|page= 43}}</ref> e gjurmojnë prejardhjen e tyre tek vajza e [[Muhamedi]]t, [[FatimahFatimeja|Fatime]] dhe burri i saj [[Aliu|Ali ibn Ebi Talib]], [[Imameti (doktrina Shiite)|imami]] i parë shiit. Fatimidët u pranuan si imamët e ligjshëm nga komunitete të ndryshme [[Ismailizmi|ismaili]], por edhe në shumë vende të tjera [[Myslimanët|myslimane]], duke përfshirë [[Persia|Persinë]] dhe rajonet ngjitur.<ref>Daftary, 1990, pp. 144-273, 615-59; Canard, “Fatimids,” pp. 850-62</ref> <ref>[https://books.google.co.uk/books/content?id=h8BmAAAAMAAJ&pg=PA67&img=1&pgis=1&dq=Kabylia&sig=ACfU3U31Ek2O3b4jr03AK900eC_mlN2CfA&edge=0 Ibn Khaldun: The Birth of History and the Past of the Third World: Pg 67]</ref> Me origjinë gjatë [[Kalifati Abasid|Kalifatit Abasid]], Fatimidët pushtuan [[Tunizia|Tunizinë]] dhe themeluan qytetin "[[Mahdia|el-Mahdije]]" (arabisht: المهدية‎). Dinastia shiite sundoi territoret përgjatë bregut të Mesdheut të Afrikës dhe përfundimisht e bëri Egjiptin[[Egjipti]]n qendrën e kalifatit. Në kulmin e tij, kalifati përfshinte – përveç Egjiptit – zona të ndryshme të [[Magrebi]]t, [[Sudani]]t, [[Siçilia|Siçilisë]], [[Levanti]]t dhe [[Hixhazi]]t.

Fatimidët pretendonin prejardhjen nga Fatimeja, vajza e [[Pejgamberët në Islam|profetit islam]] [[Muhamedi|Muhamed]]. Dinastia u themelua në vitin 909 të erës sonë nga kalifi [[Abdallah alel-Mahdi Billah]], i cili e legjitimoi pretendimin e tij nëpërmjet prejardhjes nga Muhamedi me anë të vajzës së tij dhe burrit të saj [[Aliu]]t, [[Imameti (doktrina Shiite)|imamit]] të parë shiit, prandaj emri arabisht: فاطمي‎, romanizuar: ''fāṭyy'' , ndezur. 'mbiemër relativ i "Fāṭima"'. Midis 902 dhe 909 themelimi i shtetit Fatimid ishte realizuar nga [[Berberët]] [[Kutama]], pushtimi i të cilëve i [[IfriqiyaIfrikija]] rezultoi në themelimin e Kalifatit.<ref>{{Cite book|last=Nanjira|first=Daniel Don|url=https://books.google.com/books?id=LZuxGsXVPoMC&pg=PA92|title=African Foreign Policy and Diplomacy from Antiquity to the 21st Century|date=2010|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-37982-6|pages=92|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last=Fage|first=J. D.|url=https://books.google.com/books?id=MN4EAQAAIAAJ&q=%22the+kutama+berbers+from+little+kabylia,+conquered+ifriqiya%22|title=An Atlas of African History|date=1958|publisher=E. Arnold|pages=11|language=en}}</ref> Pas pushtimit të Ifriqiya, mbretëria e Rustamidëve ishte pushtuar gjithashtu në rrugën për në SijilmasaSixhilmasa, ku Abdallāh alel-Mahdi Billa, i cili në atë kohë ishte i burgosur, u lirua dhe më pas u pranua si Imam i lëvizjes, duke u bërë kalifi i parë dhe themeluesi i dinastia sunduese. Në vitin 921, qyteti [[Mahdia|el Mehdije]] u krijua si kryeqytet. Në vitin 948, ata e zhvendosën kryeqytetin e tyre në [[Mansour, Tunizi|el-Mansurije]], afër Kairouan. Në vitin 969, ata pushtuan Egjiptin dhe në 973 vendosën [[Kajro]]n si kryeqytetin e kalifatit të tyre. Egjipti u bë qendra politike, kulturore dhe fetare e perandorisë së tyre, e cila zhvilloi një kulturë të re dhe "indigjene arabe".

Kalifët Fatimidë i përkisnin degës ismaili të Islamit Shi'it, ashtu si edhe udhëheqësit e dinastisë. Ekzistenca e kalifatit shënoi të vetmen herë kur pasardhësit e Aliut dhe Fatimes u bashkuan në çfarëdo shkalle (përveç periudhës së fundit të [[KalifatiHilafeti Rashidun|Kalifatit Rashidun]] nën vetë Aliun nga viti 656 deri në vitin 661). Emri "fatimid" i referohet Fatimes dhe autorët orientalistë ndonjëherë përdorin termin e veçantë Fatimi (ose "Fatimite") për t'iu referuar subjekteve të kalifatit.

Pas pushtimeve të tij fillestare, kalifati shpesh lejoi një shkallë të tolerancës fetare ndaj sekteve joshiite të Islamit[[Islami]]t, si dhe ndaj [[Jehudët|jehudëve]] dhe [[Krishterët|krishterëve]]. Megjithatë, udhëheqësit e saj bënë pak përparim në bindjen e popullsisë egjiptiane për të adoptuar besimet e saj fetare.

Gjatë fundit të shekullit të njëmbëdhjetë dhe të dymbëdhjetë, kalifati Fatimid ra me shpejtësi dhe në vitin 1171, [[SaladiniSeladini]] pushtoi territorin e tij. Ai themeloi [[Dinastia Ejubide|dinastinë Ejubid]] dhe inkorporoi shtetin Fatimid në sferën nominale të autoritetit të Kalifatit [[Kalifati AbasidAbasitët|Kalifatit Abasid]].

* [[AbasidëtRashidun]]