Niko Stillo: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
Dan (diskuto | kontribute) |
No edit summary |
||
Rreshti 1:
Niko Stilos (lindi më 1946 në Aidonta, [[Preveza|Prevezë]]) aktivist, autodidakt, autor
Prindërit e tij flisnin në gjuhën shqipe në familje. Gjuhën greke Niko e mësoi në një moshë pak të rritur, gjatë kohës që filloi të ndiqte shkollën fillore, shkollën e letrave, siç i thoshin shqiptarët e Greqisë, gjuhës zyrtare greke vite të shkuara.
Në krahinën e tij, njëri fshat dallonte nga fshati tjetër në gjuhë. Diku flitej shqip, diku greqisht edhe me tutje vllahisht.
Me idenë e një gjuhe të përbashkët, fanatikët të udhëhequr nga mësuesit e shkollave, gjetën terren për realizimin e qëllimeve të tyre. Mësuesit grekë numëronin fjalët e dëgjuara nga fëmijët që vinin nga familjet me origjinë shqiptare në gjuhën shqipe dhe i qëllonin me shkop në duar. Me gjithë kërkesat dhe metodat e rrepta për të mos folur gjuhën e prindërve, moshatarët e Niko Stilos e mësuan gjuhën e prindërve, shqipen dhe e flasim ende edhe sot. Sot fshati është prishur, jo në kuptimin e shkatërrimit, por është pothuajse i braktisur
Fshati sot quhet Aidonta, por më përpara quhej Ftin. [[Hahn]]i dhe [[Kristoforidhi]] për fjalën Ftin thonë që ka kuptimin e ngushticës. Dhe vërtetë fshati është me rrugë të ngushta. Në fshat gjen rreth 50-60 pleq të cilët kuvendojnë në gjuhën shqipe. Ndërsa të rinjtë nuk flasin shqip... Kur ishte në gjimnaz e mundonte pyetja se, ç’janë këta shqiptarët, këta arvanitasit. Me vite, njëra-tjetra, librat, ambienti i ndryshëm nga ai familjar dhe shkollor etj, dhanë një përgjigje. Gjeti shkrime 500, 800 vite para Krishtit. Mësoi se ajo gjuha e vjetër është shqipja. Duke lexuar gramatikat më të lashta greke të mbijetuara, i bëri përshtypje që në 12 vjetët e shkollës nuk kishte dëgjuar qoftë edhe një fjalë për to
Duke u angazhuar gjithnjë e më tepër me temën e [[arvanitas]]ve (shqiptarëve), gjeti fjalorin më të vjetër të gjuhës shqipe të [[Frang Bardhi]]t “[[Dictionarium Latino-Epiroticum]]”. Arriti në përfundimin se librat me të cilat ishte informuar në shkollë, jo vetëm nuk shkruanin të vërtetën, por përpiqeshin edhe ta mbulonin atë. U njoh me epigrame të palexuara të pellgut Mesdhetar të shkruara me alfabetin grek, prej atyre që perëndimorët i quajnë etruske, e vetëm një pakicë studiuesish i konsiderojnë ato se bëhet fjalë për gjuhën e shqiptarëve.
Në shtator të vitit 2004 mori pjesë në Simpoziumin shkencor për arvanitasit si dhe për të botuar librin e tij të parë në gjuhën shqipe “[[Historia e shenjtë e arvanitasve]]”. Libri flet për historinë e shqiptarëve në kohën antike. Në veçanti, në libër shkruhet për mumien e Egjiptit që ndodhet në muzeun e Zagrebit. Gjatë vizitës në Kosovë ai u emocionua shumë dhe falënderoi Kosovën që i mblodhi bashkë në një vend arbëreshët, arvanitasit dhe shqiptarët, tri degët e një trungu në një takim, që më shumë ishte një takim mallëngjyes e njohës me realitetin në Kosovë.▼
▲Në shtator të vitit [[2004]] mori pjesë në Simpoziumin shkencor për arvanitasit si dhe për të botuar librin e tij të parë në gjuhën shqipe “[[Historia e shenjtë e arvanitasve]]”. Libri flet për historinë e shqiptarëve në kohën antike. Në veçanti, në libër shkruhet për mumien e Egjiptit që ndodhet në muzeun e Zagrebit
Niko Stillo nuk është më një emër i panjohur për shqiptarët. Pas dy veprave të tij, "Historia e shenjtë e Arvanitëve" dhe "Fjalori i Marko Boçarit", ai pason në llojin e famës, Aristidh Kolën, aq më tepër që mund të konsiderohet dhe si pasardhës i tij. Kur themi "lloji i famës", kemi parasysh se ajo është e përhapur më tepër ndër ata shpirtra të zjarrtë atdhetarë deri dhe me pak doza të tepruara nacionalizmi, që Shqipërinë dhe historinë e saj e vendosin në qendër të botës, ku si yshtës të këtij dëliri shërbejnë vepra të cilat sfidojnë mitin e lashtë grek të parë jo si fenomen në vetvete, por si spekulim mbi të kaluarën e stërlashtë shqiptare."...Fenomeni Niko Stillo me shtie në mendime dhe më thotë që studimin e historisë sonë të mos ia lëmë spontanitetit e të huajve, por shteti shqiptar në mënyrë të organizuar duhet të përgatisë me dhjetëra helenistë, romanistë, sllavistë, osmanistë etj., që të dalë në pah historia jonë e lavdishme". Kështu shkruan dr. Laurant Bica, autori i një libri kushtuar figurës së Niko Stillos dhe, ajo që ia vlen të ndalemi është cilësori "e lavdishme", një lloj definicioni që e komprometon aspektin e akullt të të bërit shkencë (ashtu siç ai me të drejtë dëshiron, kur flet për helenistë, romanistë e osmanistë), për të nxjerrë në shesh të vërtetën, e cila si e tillë e bart vlerën sublime vetëm duke qenë e "vërteta", pa qenë nevoja të shoqërohet me thirrjen emfatike "e lavdishme", ndërkohë që në shkencat filologjike e veçanërisht historike, nuk ekzistojnë standarde që e përcaktojnë si të lavdishme ose jo, historinë e një kombi, ku përfshihen elementë bazë identiteti si: gjuha, kodet zakonore, mënyra e jetesës etj. Por paçka kësaj, Laurant Bica, nuk është nxituar aspak që i ka kushtuar një libër Niko Stillos, duke e quajtur që në titull "Njeriu Akademi". Dhe kjo për disa arsye, ku kryesoja është promovimi dhe të shpëtuarit nga anonimati i një emri, dy veprat e fundit të së cilit, kanë një vlerë të jashtëzakonshme për shkencat albanologjike, në një kohë kur nga mungesa e një tregu të disiplinuar vlerash, autorë të tillë rrezikojnë të mbesin në hije derisa të bëhen të njohur nga ndonjë rastësi. Nga ana tjetër, është e nevojshme që Niko Stillo të bëhet më i afërt për shqiptarët me karakteristikat, tiparet, vlerat e personalitetit të tij dhe fatin jetësor, prej nga ka buruar gjithë ai afsh atdhedashuria, që e ka çuar të realizohet në vetvete si një shkencëtar i mirëfilltë për tema të tilla delikate si ajo e prejardhjes shqiptare etnikisht e gjuhësisht. Jetëshkrimi i Niko Stillos në brendësi të librit të Bicës, është vërtet befasues. I lindur në Prevezë, konkretisht në fshatin Ftinë, i quajtur ndryshe si djali i Ftinës të Çamo fshatrave mbi Prevezë, ai është endur nëpër disa vende evropiane duke iu futur studimeve ekonomike derisa përfundon në Gjermani si mjeshtër i interierëve të brendshëm të restoranteve, që afërmendsh nuk ka pikë lidhje me zellin e tij për shkenca filologjike. Adapt në zanatin e tij, Niko Stillo "devijon", drejt një kauze tjetër duke ndenjur afër Spiro Muselimit, siç përshkruhet, një intelektual i trevës së Epirit, arkiv i gjallë për suljotët e mbarë trevën e Thesprotisë, të cilit i ka ndenjur pas, e ka dashur dhe respektuar për sa kohë qe gjallë...e në rrugët e mërgimit i kushtohet përfundimisht studimit të historisë, gjuhës së popullit të vet, Çamërisë, Shqipërisë dhe lashtësisë së tyre". Së këndejmi, jetëshkrimi i Niko Stillos na bën me dije se ai vetëm si autodidakt, arriti të bëhej një studiues i mirëfilltë, duke kulmuar me veprat "Historia e shenjtë e Arvanitëve" dhe "Fjalori i Marko Boçarit". Në jetëshkrimin për të shkruhet se "ai ecën në gjurmët e Aristidh Kolës, të cilin e ka pasur mik të dashur e shok të ngushtë jo vetëm në fushën e letrave, por dhe të veprimit.▼
Niko Stillo nuk është më një emër i panjohur për shqiptarët. Pas dy veprave të tij, "[[Historia e shenjtë e Arvanitëve]]" dhe "[[Fjalori i Marko Boçarit]]", ai pason në llojin e famës, [[Aristidh Kola|Aristidh Kolën]], aq më tepër që mund të konsiderohet dhe si pasardhës i tij. Kur themi "lloji i famës", kemi parasysh se ajo është e përhapur më tepër ndër ata shpirtra të zjarrtë atdhetarë deri dhe me pak doza të tepruara nacionalizmi, që Shqipërinë dhe historinë e saj e vendosin në qendër të botës, ku si yshtës të këtij dëliri shërbejnë vepra të cilat sfidojnë mitin e lashtë grek të parë jo si fenomen në vetvete, por si spekulim mbi të kaluarën e stërlashtë shqiptare."...
▲
Këtë punë rilindësi që bën Niko nuk mungojnë ta konstatojnë e pohojnë indirekt dhe përfaqësues të pushtetit (në Greqi). Këshilltari i kulturës në Komunën e Prevezës, D. Moraitis nuk mungon t‘i thotë prerë në formë urdhri filologes Aliqi Nasi, pedagoge në gjimnazin e Prevezës, për referencat në një libër të saj ‘Ngjashmëria e shqipes me gjuhën letrare greke tek librat e Aristidh Kolës e Niko Stillos: ca Kolera dhe Stillera t‘i heqësh nga mendja".
Niko Stillo, i cili jeton në Gjermani renditet ndër ata çamë ortodoksë, me koshiencë të fortë kombëtare dhe që shndërrojnë atë në aksion konkret: duke tentuar të sfidojnë mendimin grek në pikëpamje historike e gjuhësore. Dhe në këtë kauzë, truall më të volitshëm se Çamëria nuk ka.
Nga veprat e Niko Stillos jepet e kuptuar se Çamëria dhe veçanërisht nëndialekti çam, janë laboratorë të volitshëm për të shkuar te rrënjët, të cilat e çojnë shqipen dhe prejardhjen shqiptare në "mitrën" e historisë në raport me mitin grek, a më saktë mitologjinë greke, e cila mban çelësat e historisë. "Aty në rreshtat e librit frymon shqiponja, shqipja "Ipja" siç quhet në Çamëri, legjendat, mitologjia shqiptare, folklori çam, epirot, vallet, këngët, veshjet e gjithçka, frymon gjithë historia jonë deri sot. Niko ka meritën që këtë histori të shqiptarëve e çamëve e shtyn deri në fillimet e historisë së ==Tituj të veprave==
* "Historia e shenjtë e Arvanitëve"
* "Fjalori i Marko Boçarit",
| |||