Uji në Prishtinë
Prishtina, kryeqyteti i Kosovës, është një nga komunat me mungesën më të madhe të ujit në vend. [1] Qytetarët e Prishtinës duhet të përballen me frenimin e përditshëm të ujit për shkak të mungesës së reshjeve dhe reshjeve të borës, të cilat e kanë lënë ujësjellësin e qytetit në gjendje të tmerrshme. [1] Resurset aktuale ujore nuk i plotësojnë nevojat e popullatës në rritje të Prishtinës. Furnizimi me ujë vjen nga dy rezervuarët kryesorë të Batllavës dhe Badovcit . [1] Megjithatë, ka shumë probleme me furnizimin me ujë që vjen nga këta dy rezervuarë të cilët furnizojnë 92% të popullsisë në Prishtinë. [2] Si të tilla, autoritetet kanë shtuar përpjekjet e tyre për të korrigjuar situatën dhe për t'u siguruar që kriza të tilla të mos godasin më qytetin. [3]
Burimet natyrore ujore Redakto
Lumenjtë Redakto
Në qytetin e Prishtinës nuk rrjedh asnjë lumë. Kohë më parë lumenjtë e Vellushës dhe Prishtevkës kalonin nëpër Prishtinë. Megjithatë, asnjë nga këta lumenj nuk është më i dukshëm që kur ishin të mbuluar. Kjo u bë për shkak se njerëzit po hidhnin mbeturina në lumë dhe era që dilte nga këto mbeturina ishte aq e keqe, saqë i shtyu autoritetet lokale të mbulonin të dy lumenjtë. [4] Aktualisht, Prishtina e merr ujin e saj nga lumenjtë që ndodhen në zonat e afërta, por jo në vetë Prishtinën.
Ujërat nëntokësore Redakto
Kryetari i Prishtinës, Shpend Ahmeti, është në kërkim aktiv të burimeve alternative të ujit. Ai ka thënë se ka shumë burime të ujërave nëntokësore të cilat mund të shfrytëzohen për të përmirësuar gjendjen e furnizimit me ujë të Prishtinës. Burimet kryesore ujore nëntokësore në Prishtinë janë puset që janë identifikuar në luginën e “Pajtimit”, fshatin “Llukar” dhe parkun “Gërmia” [5]
Puset në Luginën e Pajtimit janë jashtë funksionit për shkak se lugina përdorej si depozitë e mbeturinave të materialit ndërtimor, gjë që ka mbuluar puset. Para se të përdoreshin për këtë qëllim, puset furnizonin me ujë disa lagje. Hidrogjeologët kanë konfirmuar se lugina është e pasur me burime ujore nëntokësore. Sipas hidrogjeologëve, lugina mund të jetë objekt studimi për njohjen dhe shfrytëzimin e burimeve të reja ujore. [5]
Dy puse janë identifikuar në fshatin Llukar; megjithatë, ato kanë qenë jashtë funksionit që nga viti 1983. [5] Resurset ujore nëntokësore ekzistojnë edhe në parkun e Gërmisë. Aktualisht uji që vjen nga burimet derdhet në pishinën e Gërmisë. [6]
Furnizimi dhe shpërndarja e ujit Redakto
Pasqyra dhe historia e furnizimit me ujë Redakto
Prishtina ka filluar të furnizohet me ujë, i cili kryesisht vinte nga burimet (puset) e Gërmisë dhe Kolevicës, në një periudhë shumë të hershme kohore. [7]
Në vitin 1961, Ujësjellësi Rajonal filloi të furnizonte Prishtinën me ujë që vinte nga Liqeni i Graçanicës, i cili furnizonte me ujë një popullsi prej 38.593 banorësh. Në vitin 1979, Prishtina filloi të rritet në aspektin e popullsisë dhe të ndërtimit. Prandaj, nevoja për më shumë ujë u rrit. Si rezultat, Kompania Rajonale e Ujësjellësit filloi të sigurojë sasi më të mëdha uji për t'iu përgjigjur kërkesës në rritje për ujë. Uji kryesisht vinte nga rezervuari i Batllavës dhe burimet nëntokësore të Fushë Kosovës dhe Kastriotit. [7]
Që nga përfundimi i Luftës së Kosovës (1998–99), “Ujësjellësi Rajonal Batllava” pësoi disa ndryshime. Mirëpo, në vitin 2007, ajo u bë një shoqëri aksionare e quajtur “Ujësjellësi Rajonal Prishtinë”. Aktualisht “Ujësjellësi Rajonal Prishtina” ofron furnizim me ujë dhe shërbime të tjera për 40% të popullsisë së Kosovës, duke e bërë atë kompaninë më të madhe të ujit në Kosovë. [7] Aktualisht, ajo furnizon me ujë komunat e Prishtinës, Graçanicës, Fushë Kosovës, Kastriotit, Lipjanit, Shtimes, Gllogocit dhe Podujevës . [7]
Cilësia e ujit Redakto
Instituti Kombëtar i Shëndetit Publik të Kosovës (IKSHP), i cili është në kuadër të Ministrisë së Shëndetësisë, është organi përgjegjës për monitorimin e cilësisë së ujit. [8] Në përgjithësi, Kosova konsiderohet të ketë cilësi të mirë të ujit të rubinetit, gjë që përfshin edhe Prishtinën si një nga qytetet e saj më të zhvilluara. Për më tepër, uji që vjen nga çezmat e kuzhinës është i pijshëm. [9]
| Kompania Rajonale e Ujësjellësit | Numri i komunave të mbuluara me shërbime | Numri i klientëve | Numri i popullsisë së mbuluar | Referenca |
|---|---|---|---|---|
| Prishtinë | 150 | 500,443 | 700,432 | [10] |
Përdorimi i ujit Redakto
- Qëllime industriale
- Qëllimet personale
- Qëllimet e brendshme
- Qëllimet e ujitjes
- Larje makinash
- Kopshtari
- Peshkimi [11] [12]
Ka një cilësi të dobët të të dhënave për burimet ujore në Kosovë, duke përfshirë edhe Prishtinën. Një pjesë e madhe e të dhënave dhe informacionit është jo e besueshme, duke përfshirë të dhënat dhe informacionin mbi rritjen e popullsisë, kërkesën për ujë, përdorimin e ujit, cilësinë e ujit, ndotjen e ujit dhe ndryshimet klimatike . [11]
Rezervuari i Batllavës Redakto
Koordinatat:42°49′12″N 21°18′40″E / 42.820°N 21.311°E
Liqeni i Batllavës është një liqen artificial që gjendet në rajonin që përfshin komunat e Prishtinës, Gjilanit dhe Mitrovicës. Është e mbushur me ujë nga lumi Batllavë i cili është nëndegë e lumit Llap. [13] Pellgu i tij përfshin një sipërfaqe prej 225 km² ndërsa sipërfaqja e përgjithshme e liqenit është 2.25 km². [10]
Rrjedha mesatare në liqenin e Batllavës është 1.06 m³ në sekondë. Vëllimi total i depozitimit të rezervuarit të Batllavës vlerësohet të jetë 30 milion m³ nga të cilat 25.1 milion m³ janë të shfrytëzueshme. Ai ka pesë nënpellgje kryesore, të cilët ndahen më tej në më të vegjël. [10] Aktualisht, 64% e popullsisë së Prishtinës furnizohet me ujë të pijshëm nga rezervuari i Batllavës. Baseni i liqenit të Batllavës është pastruar së fundmi për të pasur ujë të pastër kur pellgu të rimbushet sërish. [14] Ky veprim u zhvillua më 22 shkurt 2014 [15]
Rezervuari i Badocit Redakto
Koordinatat:42°37′23″N 21°14′28″E / 42.623°N 21.241°E
Liqeni i Badocit është një liqen artificial që gjendet në rajonin që përfshin komunat e Prishtinës, Lipjanit dhe Novobërdës. Është e mbushur me ujë nga lumi Graçanica. [13] Pellgu i tij përfshin një sipërfaqe prej 104 km² ndërsa sipërfaqja e përgjithshme e liqenit është 0.89 km². Prurja mesatare në liqenin e Graçanicës është 1.08 m³ në sekondë. Vëllimi i përgjithshëm i depozitimit të rezervuarit të Graçanicës është 26.4 milion m³ nga të cilat 20 milion m³ janë të shfrytëzueshme. [10] Aktualisht, 28% e popullsisë së Prishtinës furnizohet me ujë të pijshëm nga rezervuari i Graçanicës. [16] Liqeni i Badovcit është pastruar edhe në dritën e planeve për bartjen e ujit nga liqenet e tjera. [17] [18]
Probleme me furnizimin me ujë Redakto
Klima Redakto
Kosova ka një klimë kontinentale, e cila karakterizohet me verë të ngrohtë dhe me dimër relativisht të ftohtë dhe me borë. Pasi që Prishtina gjendet në rajonin e “Rrafshit të Kosovës”, klima është shumë e thatë. Klima në Prishtinë karakterizohet nga vera shumë të nxehta me një temperaturë që varion nga 20 gradë °C deri në 37 °C dhe dimra të ftohtë me temperaturë që varion nga -10 °C deri në -26 °C. [19] Në dimrin e vitit 2012, kishte stuhi dhe borë në të gjithë Kosovën, përfshirë Prishtinën. Në dimrin e vitit 2013 pati reshje të dendura shiu dhe përmbytje.
Aktualisht, në dimrin e vitit 2014, Prishtina po përballet me një thatësirë. [20] Ky është dimri më i thatë në 20 vitet e fundit. Ka mungesë të madhe si të shiut ashtu edhe të borës. Ky rrymë ka bërë që nivelet e ujit të ulen si në pellgun e Batllavës ashtu edhe në Badovac. Nëse moti vazhdon me të njëjtin model, rezervuarët mund të zbrazen së shpejti. Si rezultat, banorët e Prishtinës dhe zonave përreth rrezikojnë të mbeten pa furnizim me ujë. [21]
Rrjedhjet në sistem Redakto
Rrjedhjet apo humbjet teknike të ujit janë një nga shqetësimet kryesore për rrjetin e ujësjellësit në Prishtinë. Përqindja e ujit që nuk shpërndahet tek konsumatori fundor, por humbet përmes rrjetit të shpërndarjes është e lartë, kryesisht për shkak të infrastrukturës së vjetër dhe mungesës së investimeve. Megjithatë, sasia e saktë e ujit që rrjedh në të gjithë sistemin e shpërndarjes nuk mund të matet; në vend të kësaj, mund të përafrohet përmes ujit pa të ardhura . Ana negative e përdorimit të kësaj metode matjeje për përafrimin e humbjeve teknike të ujit qëndron në faktin se uji pa të ardhura, përveç rrjedhjeve që ndodhin në të gjithë sistemin, merr parasysh edhe lidhjet e paligjshme në sistem që paraqesin humbje komerciale. Sasia e ujit pa të ardhura në Prishtinë ka rënë lehtë nga viti 2011 deri në vitin 2012. Megjithatë, ajo mbetet ende e lartë. Kjo diferencë ndërmjet ujit të prodhuar dhe sasisë së ujit të faturuar në Prishtinë në vitin 2011 ishte pak më shumë se 25 milionë m³, ndërsa në vitin 2012 është ulur në rreth 24 milionë m³. [2]
Lidhje të paligjshme në sistemin e ujit Redakto
Në vitin 2012, Këshilli për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut e konsideroi mungesën e ujit në emër të Ujësjellësit Rajonal Prishtinë si keqpërdorim ndaj të drejtave të njeriut. Përgjigja e kompanisë për mos furnizimin me ujë të lagjeve të Prishtinës ishte humbjet komerciale (kyçjet ilegale) dhe uji i tepërt i harxhuar për ujitje të shtëpive, lavazhe dhe të tjera në sasi të konsiderueshme. Prandaj, është e pamundur dhe abuzuesit duhet të qortohen. [8]
Planifikimi dhe Menaxhimi Redakto
Ujësjellësi në Shkabaj Redakto
Ndërmarrja Rajonale e Ujësjellësit Prishtinë me mbështetjen e KfW- së gjermane, Bashkimit Evropian dhe donatorëve të tjerë iniciuan projektin "Ujësjellësi në fshatin Shkabaj". Projekti përfshin tre faza. Faza e parë kishte për qëllim ndërtimin e një rezervuari të ri dhe përmirësimin e infrastrukturës së tubacioneve. Ai u përfundua në maj 2012 me një kosto prej 8 milionë euro. Faza e dytë synon të vazhdojë përmirësimin e infrastrukturës së tubacioneve për të penguar humbjen e ujit në pesë lagje të Prishtinës. Do të kushtojë rreth 17 milionë euro. Faza e tretë synon ndërtimin e një impianti të ri për trajtimin e ujërave të zeza që do të ketë kapacitet 700 litra në sekondë, me një shtim të mëtejshëm të mundshëm prej 500 litrash në sekondë në mënyrë që të sigurohet furnizimi i sigurt dhe i besueshëm me ujë për 24 orë. Ai do t'i shërbejë tri komunave: Prishtinës, Fushë Kosovës dhe Kastriotit. Një studim që kushton afërsisht 150,000 € u krye fillimisht për të testuar qëndrueshmërinë e kësaj faze. [22]
Projekte të tjera Redakto
Për shkak të krizës së ujit që ka goditur Prishtinën, autoritetet komunale dhe qendrore po bëjnë përpjekje për të përmirësuar situatën. Aktualisht po bëhen përpjekje për bartjen e ujit nga liqeni i Ujmanit në liqenin e Graçanicës. Transferimi i ujit po bëhet përmes kanalit Ibër-Lepenac i cili është duke u pastruar dhe testuar. [17]
Janë duke u bërë përpjekje aktive në gjetjen e burimeve shtesë ujore, kryesisht nga burimet nëntokësore në Prishtinë. Së fundmi në parkun e Gërmisë janë hapur tri puse të reja të cilat pritet të përmirësojnë situatën. [23] Autoritetet lokale kanë njohur edhe nëntë puse në Luginën e Pajtimit të cilët sipas autoriteteve vendore do të funksionalizohen dhe shfrytëzohen së shpejti. Këto puse kanë një kapacitet prej gjashtëdhjetë litrash në sekondë. Komuna e Prishtinës ka planifikuar pastrimin e këtyre puseve në bashkëpunim me ujësjellësin rajonal. [5]
Puset në fshatin Llukar janë duke u funksionalizuar dhe pritet të rrisin nivelin e ujit në liqenin e Batllavës. Këto dy puse mund të prodhojnë deri në pesëdhjetë litra në sekondë secila. Gjithashtu, për të luftuar këtë situatë të mungesës së rëndë të ujit, komunat e rajonit kanë bërë përpjekje për përmirësimin e inspektimit të përdorimit racional të ujit. Këto përpjekje pritet të përmirësojnë situatën në afat të shkurtër. [5] [17]
Shih edhe Redakto
Referime Redakto
- ^ a b c "Winter Drought Threatens Kosovo Capital's Water". Balkan Insight. Marrë më 2 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b "Annual Performance Report of Water Service Providers in Kosovo,IN 2012" (PDF). Water and Waste Regulatory Office. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 6 mars 2014. Marrë më 2 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Zogjani, Nektar (2014-01-08). "Uji Për Prishtinën Në Dorë Të Zotit". Gazeta Jeta në Kosovë. Marrë më 2 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Pristina". Kosovoguide. Arkivuar nga origjinali më 4 mars 2016. Marrë më 28 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c d e "Pusetat në Fushën e Pajtimit do të rifunksionalizohen shumë shpejt". Komuna e Prishtinës. Marrë më 2 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)[lidhje e vdekur] - ^ "Gërmia". Dinaric Arc parks. Marrë më 28 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c d "About Us". Regional Water Company J.S.C. Marrë më 28 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)[lidhje e vdekur] - ^ a b "Annual Performance Report for the Water and Waste Companies in Kosovo 2010" (PDF). Water and Waste Regulatory Office. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 14 mars 2014. Marrë më 1 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Utilities & Services". Be in Kosovo. Arkivuar nga origjinali më 26 gusht 2015. Marrë më 1 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c d Veselaj, Tafë; A.Berisha, M.Mehmeti. "Gjendja e Ujërave në Kosovë" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 2013-11-26. Marrë më 2014-02-23.
{{cite journal}}: Burimi journal ka nevojë për|journal=(Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Mainhardt, Heike; Nezir Sinani. "World Bank Kosovo Power Project Environmental and Social Impact Assessment: Comments on the Kosovo Ibër Lepenc Water System Study" (PDF). The World Bank. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 30 shtator 2013. Marrë më 1 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Water Crisis in Republic of Kosova". Marrë më 1 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b "Waters". State Portal of the Republic of Kosova. Arkivuar nga origjinali më 4 mars 2014. Marrë më 28 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "They clean-up Batlava lake". Kosovapress. Marrë më 28 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Cleaning of Batlava Lake on 22 February 2014, on Saturday". Regional Water Company J.S.C. Marrë më 28 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)[lidhje e vdekur] - ^ Avdullahi, Sabri; Islam Fejza; Ahmet Tmava (2012). "Protecting water resources from pollution in the Lake Gračanica" (PDF). 3 (4): 567–576.
{{cite journal}}: Burimi journal ka nevojë për|journal=(Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c "Interministerial water council of the Office of the Prime Minister holds third meeting". The Republic of Kosovo, The Office of the Prime Minister. Marrë më 28 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Badovci pastrohet edhe nëpër shi". Gazeta Express. Marrë më 2 mars 2014.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)[lidhje e vdekur] - ^ "Climatic Conditions". Independent Commission for Mines and Minerals. Arkivuar nga origjinali më 27 maj 2014. Marrë më 28 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Lack of snow leaves Kosovo with a drought". The Associated Press. Marrë më 23 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Winter Drought Threatens Kosovo Capital's Water". Balkan Investigative Reporting Network. 21 shkurt 2014. Marrë më 23 shkurt 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Karadaku, Linda (2013-07-23). "Kryeqyteti i Kosovës lufton të mbarojë projektin e ujit të pijshëm". Southeast European Times. Marrë më 23 shkurt 2014.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Gjendet tre puse në Gërmi, vazhdojnë kërkimet". telegrafi.com. Arkivuar nga origjinali më 4 mars 2014. Marrë më 2 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)