Wikipedia

Çerkezët

(Përcjellë nga Çerkezë)
This is the stable version, checked on 17 gusht 2023. 1 pending change awaits review.

Çerkezët gjithashtu të njohur me edonimin e tyre Adigje (Çerkezisht: Адыгэхэр, Adıgəxər; Rusisht: Ады́ги, Adyg) janë një grup etnik çerkez veriperëndimor vendas në Çerkezi, shumica e të cilëve u migruan në Turqi dhe Lindjen e Mesme (ku shumica e tyre jetojnë sot) gjatë gjenocidit çerkez, pas Luftës Ruso-Çerkeze.[27]

Çerkezët
Adigjezët
Fëmijët rus me veshje tradicionale çerkeze
Popullsia e përgjithshme
Rreth 5 milionë Increase
Rajone me popullsi të konsiderueshme
Turqia Turqia2,000,000–3,000,000 Steady[1][2][3]
Rusia Rusia718,729 Increase[4]
Jordan Jordania250,000 Steady[5][6]
Siria Siria80,000–120,000 Decrease[6][7][8][9][10]
Egjipti Egjipti50,000 ▼
Gjermania Gjermania40,000 Steady[6][11]
Libia Libia35,000 ▼[12]
Iraku Iraku34,000 Decrease[13]
Shtetet e Bashkuara të Amerikës Shtetet e Bashkuara25,000 Increase[13]
Stampa:Country data Saudi Arabia Arabia Saudite23,000 Decrease
Izraeli Izraeli4,000–5,000 Steady[14][15][16]
Uzbekistani Uzbekistani1,257 ▼[17]
Kosova Kosova1,200 ▼[13]
Ukraina Ukrainë1,001 ▼[18]
Polonia Polonia1,000 ▼[19][20][21]
Holanda Holanda500 Steady[22]
Bjellorusia Bjellorusia116 ▼[23]
Turkmenistani Turkmenistan54 ▼[24]
Gjuhët
Dialektet çerkeze (përfshirë dialektet e Çerkishtes Lindore dhe Çerkishtes Perëndimore) e folur nga 20% të çerkezëve
gjithashtu turqisht, rusisht, anglisht, arabisht, hebraisht
Fetë
Fillimisht Islami
Kisha Ortodokse Lindore[25]
Khabzeism[26]
Grupe etnike të lidhura
Abhazianët
Abazianët
Simbol i familjes Çerkeze

Në të kaluarën, çerkezët kryesisht flisnin gjuhët çerkeze, me dy dialekte kryesore dhe nën-dialekte të shumta, por gjuha çerkeze është harruar kryesisht dhe sot vetëm afërsisht 20-40% e çerkezëve mund të flasin gjuhën e tyre, ndërsa shumica e çerkezëve flasin turqisht, rusisht, anglisht, arabisht dhe hebraisht. Shumica dërrmuese e çerkezëve janë myslimanë.[28]

Historikisht, Çerkezia është ndarë nga administratat sovjetike dhe ruse në republikat e ditëve moderne të Adigjesë, Kabardino-Ballkarisë, Karaçaj-Çerkezisë dhe Krasnodar Krai, si dhe në pjesët jugperëndimore të Stavropol Krai dhe Oblastit Rostov. Në përputhje me rrethanat, çerkezët ose adigjetë janë përcaktuar gjithashtu si më poshtë: Adigjetë në Adigje, Kabardianët në Kabardino-Ballkaria, Cherkess në Karaçaj-Çerkezi dhe Shapsug në Krasnodar Krai, edhe pse të katër janë në thelb të njëjtët njerëz. Sot, rreth 800,000 çerkezë mbeten në Çerkezinë historike ndërsa 4,500,000 jetojnë në mërgim. Organizata e Përfaqësuar e Kombeve dhe Popujve vlerësoi në fillim të viteve 1990 se ka deri në 3.7 milion çerkezë në diasporë (në mbi 50 vende) jashtë republikave titullar çerkeze (që do të thotë se vetëm një në shtatë "çerkezë etnikë" jeton në atdheun e tyre ), dhe se, nga këta 3.7 milion, më shumë se 2 milion jetojnë në Turqi, 300,000 në Levant (kryesisht në Jordaninë e sotme dhe Siri) si dhe Irak. Një shtesë prej 50,000 jeton në Evropën Perëndimore dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Referime

Redakto
  1. ^ Richmond, Walter (2013). The Circassian Genocide. Rutgers University Press. fq. 130. ISBN 978-0813560694. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ Danver, Steven L. (2015). Native Peoples of the World: An Encyclopedia of Groups, Cultures and Contemporary Issues. Routledge. fq. 528. ISBN 978-1317464006. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Zhemukhov, Sufian (2008). "Circassian World Responses to the New Challenges" (PDF). PONARS Eurasia Policy Memo No. 54: 2. Marrë më 8 maj 2016. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ "Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года в отношении демографических и социально-экономических характеристик отдельных национальностей. Приложение 2. Национальный состав населения по субъектам Российской Федерации" (në rusisht). Arkivuar nga origjinali më 9 dhjetor 2021. Marrë më 5 gusht 2019.
  5. ^ "Израйльский сайт ИзРус". Arkivuar nga origjinali më 30 tetor 2013. Marrë më 8 prill 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ a b c Zhemukhov, Sufian (2008). "Circassian World Responses to the New Challenges" (PDF). PONARS Eurasia Policy Memo No. 54: 2. Marrë më 8 maj 2016. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ "Syrian Circassians returning to Russia's Caucasus region". TRTWorld. TRTWorld and agencies. 2015. Arkivuar nga origjinali më 1 qershor 2016. Marrë më 8 maj 2016. Currently, approximately 80,000 ethnic Circassians live in Syria after their ancestors were forced out of the northern Caucasus by Russians between 1863 and 1867. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ "Syria" Arkivuar 11 maj 2011 tek Wayback Machine Library of Congress
  9. ^ "Независимые английские исследования". Arkivuar nga origjinali më 8 maj 2013. Marrë më 8 prill 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ "single | The Jamestown Foundation". Jamestown.org. 7 maj 2013. Marrë më 20 gusht 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Lopes, Tiago André Ferreira. "The Offspring of the Arab Spring" (PDF). Strategic Outlook. Observatory for Human Security (OSH). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 26 korrik 2019. Marrë më 16 qershor 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ "Via Jamestown Foundation". Arkivuar nga origjinali më 10 shtator 2012. Marrë më 8 prill 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ a b c "Adyghe by country". Arkivuar nga origjinali më 21 tetor 2013. Marrë më 8 prill 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Besleney, Zeynel Abidin (2014). The Circassian Diaspora in Turkey: A Political History. Routledge. fq. 96. ISBN 978-1317910046. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ Torstrick, Rebecca L. (2004). Culture and Customs of Israel. Greenwood Publishing Group. fq. 46. ISBN 978-0313320910. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ Louër, Laurence (2007). To be an Arab in Israel. Columbia University Press. fq. 20. ISBN 978-0231140683. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ "Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения по республикам СССР" (në rusisht). Arkivuar nga origjinali më 6 janar 2012. Marrë më 6 gusht 2019.
  18. ^ "The distribution of the population by nationality and mother tongue". 2001.ukrcensus.gov.ua. Marrë më 6 gusht 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  19. ^ "Circassian Princes in Poland: The Five Princes, by Marcin Kruszynski". www.circassianworld.com. Arkivuar nga origjinali më 28 korrik 2020. Marrë më 29 janar 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ "Polish-Circassian Relation in 19th Century, by Radosław Żurawski vel Grajewski". www.circassianworld.com. Arkivuar nga origjinali më 28 korrik 2020. Marrë më 29 janar 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  21. ^ "Polonya'daki Çerkes Prensler: Beş Prens". cherkessia.net. 26 dhjetor 2011. Marrë më 29 janar 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  22. ^ Zhemukhov, Sufian, Circassian World: Responses to the New Challenges, arkivuar nga origjinali më 12 tetor 2009 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  23. ^ "Национальный статистический комитет Республики Беларусь" (PDF) (në bjellorusisht). Statistics of Belarus. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 18 tetor 2013.
  24. ^ "Итоги всеобщей переписи населения Туркменистана по национальному составу в 1995 году" (në rusisht). Arkivuar nga origjinali më 13 mars 2013. Marrë më 6 gusht 2019.
  25. ^ James Stuart Olson, red. (1994). An Ethnohistorical dictionary of the Russian and Soviet empires (në anglisht). Greenwood. fq. 329. ISBN 978-0-313-27497-8. Marrë më 15 tetor 2011.
  26. ^ 2012 Survey Maps Arkivuar 20 mars 2017 tek Wayback Machine. "Ogonek". No 34 (5243), 27 gusht 2012.
  27. ^ "International Circassian Association" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 4 mars 2016. Marrë më 26 prill 2014.
  28. ^ "Главная страница проекта 'Арена' : Некоммерческая Исследовательская Служба СРЕДА" (në rusisht). Sreda.org. 19 tetor 2012. Marrë më 20 gusht 2013.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Çerkezët&oldid=2578286"