Gjenocidi çerkez
Gjenocidi çerkez (adigisht: Адыгэ лъэпкъгъэкӏод, romanizuar: Adıgə tləpqğək'od; kabardianisht: Адыгэ лъэпкъгъэкIуэд, romanizuar: Adıgəцы tlək'pqəzən) i njohur si Cicekun (Цыцэкун, lit. 'masakra') nga çerkezët. Vrasja masive sistematike, spastrimi etnik dhe dëbimi i 800,000–1,500,000 çerkezëve myslimanë (minimumi 80–97% e popullsisë) nga atdheu i tyre, Çerkezia, pas Luftës Ruso-Çerkeze (1763–186).[1][2] Shumica e çerkezëve u vranë ose u internuan, megjithëse një pakicë u vendos në moçale; të tjerët që pranuan rusifikimin mbetën. Është raportuar se gjatë ngjarjeve forcat ruso-kozake kanë përdorur metoda të ndryshme, si shqyerja e barkut të grave shtatzëna. Gjeneralët rusë si Grigori Zas i përshkruanin çerkezët si "ndyrësi nënnjerëzore" dhe justifikuan vrasjen dhe përdorimin e tyre në eksperimente shkencore, duke lejuar ushtarët rusë të përdhunonin fëmijët dhe gratë çerkeze.
| Gjenocidi çerkez | |
|---|---|
| Part of Lufta Russo-Çerkeze Masakra në Rusi | |
 Piktura që përshkruan çerkezët duke u përpjekur të evakuojnë qytetin e tyre për të shmangur agresionin rus | |
 Popullsia çerkeze e mbetur në çerkezi pas gjenocidit. Pas gjenocidit, mbijetuan vetëm ata që u detyruan në mërgim, ata që fshiheshin nëpër këneta dhe shpella dhe, në raste të rralla, ata që mund të bënin marrëveshje me rusët shpëtonin. | |
| Emri | Цыцэкун (Tsıtsəkun) |
| Vendndodhja | Çerkezia dhe Karaçaj-Çerkezia |
| Data | Masakra sistematike filloi nga vitet 1830 Dëbimi mes vitit 1864 dhe 1870 |
| Shënjestra | Çerkezët |
| Lloji i sulmit | Gjenocid, spastrim etnik, vrasje masive, masakër, përdhunim gjenocidal, dëbim, torturë, marsh vdekjeje, konvertim i detyruar, policide |
| Vdekje | Burimet shkencore thonë minimalisht 800,000[1] – 1,500,000 u vranë ose u dëbuan (minimum 80–97% të popullsisë çerkeze) 400,000 (sipas qeverisë ruse) |
| Autorët | Perandoria Ruse |
| Motivi | Imperializmi, Racizmi, Rusifikimi, Lufta Ruso-Çerkeze |
Vetëm një përqindje e vogël që pranoi konvertimin në krishterim, rusifikimin dhe zhvendosjen brenda Perandorisë Ruse u kursye plotësisht. Popullsia e mbetur çerkeze që refuzoi u shpërnda në mënyra të ndryshme, u zhvendos me forcë dhe shumicën e kohës, u torturua dhe/ose u vra në masë.[3] Si rezultat, një pjesë e madhe e popujve indigjenë të rajonit u spastruan etnikisht. Popujt e planifikuar për largim ishin kryesisht çerkezët, ubihët dhe abazinët, por edhe popujt e tjerë myslimanë të Kaukazit u prekën në një farë mase.[2]
Një dëbim masiv filloi kundër popullsisë së mbetur para përfundimit të luftës në 1864 dhe ai u përfundua kryesisht në 1867. Një numër i panjohur i të dëbuarve vdiqën gjatë procesit. Disa vdiqën nga epidemitë mes turmave të të dëbuarve, si në pritje të nisjes ashtu edhe teksa lënguan në portet e tyre osmane të Detit të Zi pas mbërritjes. Të tjerë u vranë kur anijet në lëvizje u fundosën gjatë stuhive. Llogaritjet duke përfshirë ato që marrin parasysh shifrat arkivore të vetë qeverisë ruse kanë vlerësuar një humbje prej 95–97% të kombit çerkez në proces. Njerëzit e shpërngulur u vendosën kryesisht në Perandorinë Osmane.
Burimet thonë se rreth 1.5 milionë çerkezë u detyruan të largoheshin në total, por vetëm gjysma mund të arrinin në tokë. Arkivat osmane tregojnë rreth 1 milion emigrantë që hynë në tokën e tyre nga Kaukazi deri në vitin 1879, me gati gjysma e tyre që vdiqën në brigje si pasojë e sëmundjeve. Nëse arkivat osmane janë të sakta, kjo do ta bënte atë mërgimin më të madh të shekullit të 19-të, dhe në të vërtetë, në mbështetje të arkivave osmane, regjistrimi rus i vitit 1897 regjistron vetëm 150,000 çerkezë, një e dhjeta e numrit fillestar, të mbetur ende në këtë moment. rajon i pushtuar.
Që nga viti 2021, Gjeorgjia ishte i vetmi vend që njohu gjenocidin çerkez. Rusia mohon në mënyrë aktive gjenocidin çerkez dhe i klasifikon ngjarjet si migrim (rusisht: Черкесское мухаджирство, lit. 'Migracioni çerkez'). Nacionalistët rusë në rajonin e Kaukazit vazhdojnë të festojnë ditën kur nisi deportimi çerkez, 21 maj, çdo vit si një "ditë e shenjtë pushtimi". Çirkezët përkujtojnë çdo vit 21 majin si ditë zie në përkujtim të gjenocidit çerkez. Më 21 maj, çerkezët në mbarë botën protestojnë kundër qeverisë ruse, veçanërisht në qytete të mëdha si Stambolli dhe Amani.
Referime
Redakto- ^ a b Richmond, Walter (2013). The Circassian Genocide (në anglisht). Rutgers University Press. back cover. ISBN 978-0-8135-6069-4.
- ^ a b Yemelianova, Galina (prill 2014). "Islam, nationalism and state in the Muslim Caucasus". Caucasus Survey (në anglisht). 1 (2): 3. doi:10.1080/23761199.2014.11417291.
- ^ King, Charles. The Ghost of Freedom: A History of the Caucasus (në anglisht). fq. 95.