August Schleicher
August Schleicher (19 shkurt 1821 – 6 dhjetor 1868) ishte një gjuhëtar gjerman. Vepra e tij e madhe ishte Një Përmbledhje e Gramatikës Krahasuese të Gjuhëve Indo-Europiane, në të cilën ai u përpoq të rindërtonte gjuhën proto-indoevropiane. Për të treguar se si mund të dukej indoevropianishtja, ai krijoi një përrallë të shkurtër, fabulën e Schleicher-it, për të ilustruar fjalorin e rindërtuar dhe aspektet e shoqërisë indo-evropiane të nxjerra prej saj.
August Schleicher | |
|---|---|
 August Schleicher, by Friedrich Kriehuber | |
| Lindi | 19 shkurt 1821 |
| Vdiq | 6 dhjetor 1868 (47 vjeç) |
| Shkollimi | University of Tübingen, University of Bonn |
Jeta
RedaktoSchleicher lindi në Meiningen, në Dukatin e Sakse-Meiningen, në jugperëndim të Weimarit në Pyllin Thuringian. Ai vdiq nga tuberkulozi në moshën 47 vjeçare në Jena, në Dukatin e Sakse-Weimar-Eisenach, në Turinginë e sotme.
Karriera
RedaktoSchleicher u arsimua në Universitetin e Tübingen dhe Bonn dhe dha mësim në Universitetin Charles në Pragë dhe në Universitetin e Jenës. Ai filloi karrierën e tij duke studiuar teologji dhe gjuhë orientale, veçanërisht arabisht, hebraisht, sanskritisht dhe persisht. Duke kombinuar ndikimet nga kampet në dukje të kundërta të materializmit shkencor dhe filozofisë idealiste të Georg Wilhelm Friedrich Hegel, ai formoi teorinë se një gjuhë është një organizëm, me periudha zhvillimi, pjekurie dhe rënieje.[3] Gjuhët fillojnë më të thjeshta se sa do të bëhen. Gjendja e thjeshtësisë primitive pasohet nga një periudhë rritjeje, e cila përfundimisht ngadalësohet dhe ia lë vendin një periudhe kalbjeje (1874:4):
- Siç është zhvilluar njeriu, ashtu është zhvilluar edhe gjuha e tij (...): edhe gjuha më e thjeshtë është produkt i një rritje graduale: të gjitha format më të larta të gjuhës kanë dalë nga ato më të thjeshtat. . . . Gjuha bie si në tingull ashtu edhe në formë. . . . Kalimi nga periudha e parë në atë të dytë është një progres më i ngadaltë.
Në 1850, Schleicher përfundoi një monografi që përshkruan sistematikisht gjuhët evropiane, Die Sprachen Europas in systematischer Uebersicht (Gjuhët e Evropës në Perspektivë Sistematike) . Ai i përfaqësoi në mënyrë eksplicite gjuhët si organizma krejtësisht natyralë që mund të përshkruheshin më së miri duke përdorur terma të nxjerrë nga biologjia - gjini, specie dhe shumëllojshmëri - dhe i renditi gjuhët në një <i id="mwQw">Stammbaum</i> (pemë familjare) . Ai së pari prezantoi një paraqitje grafike të një Stammbaum në një artikull të botuar në 1853 të titulluar Die ersten Spaltungen des indogermanischen Urvolkes . Në kohën e botimit të Deutsche Sprache ( Gjuha gjermane ) (1860) ai kishte filluar të përdorte pemët për të ilustruar prejardhjen e gjuhës. Schleicher njihet zakonisht si gjuhëtari i parë që portretizoi evolucionin e gjuhës duke përdorur figurën e një peme . Kryesisht si reagim, Johannes Schmidt më vonë propozoi 'Teorinë e Valës' si një model alternativ.
Schleicher ishte një përkrahës i poligjenezës së gjuhëve. Ai arsyetoi si vijon (1876:2):
- Të supozohet se një gjuhë origjinale universale është e pamundur; ka mjaft gjuhë origjinale: ky është një rezultat i caktuar i marrë nga trajtimi krahasues i gjuhëve të botës që kanë jetuar deri tani. Meqenëse gjuhët po shuhen vazhdimisht, ndërkohë që praktikisht nuk lindin të reja, fillimisht duhet të ketë pasur shumë më tepër gjuhë sesa tani. Prandaj, numri i gjuhëve origjinale ishte sigurisht shumë më i madh se sa supozohej nga gjuhët ende ekzistuese.
Idetë e Schleicher mbi poligjenezën patën ndikim afatgjatë, si drejtpërdrejt ashtu edhe nëpërmjet adoptimit të tyre nga biologu Ernst Haeckel.[4] Ernst Haeckel ishte një evolucionist dhe zoolog gjerman i njohur për propozimin e hipotezës gastraea.[5]
Në 1866, August Leskien, një pionier i kërkimit mbi ligjet e shëndosha, filloi të studionte gjuhësinë krahasuese nën August Schleicher në Universitetin e Jenës.
Punimet
Redakto- Sprachvergleichende Untersuchungen. / Zur vergleichenden Sprachgeschichte. (2 vols.) Bonn, H. B. Koenig (1848)
- Linguistische Untersuchungen. Part 2: Die Sprachen Europas in systematischer Uebersicht. Bonn, H. B. Koenig (1850); new ed. by Konrad Koerner, Amsterdam, John Benjamins (1982)
- Formenlehre der kirchenslawischen Sprache. (1852)
- Die ersten Spaltungen des indogermanischen Urvolkes. Allgemeine Zeitung fuer Wissenschaft und Literatur (August 1853)
- Handbuch der litauischen Sprache. (1st scientific compendium of Lithuanian language) (2 vols.) Weimar, H. Boehlau (1856/57)
- Litauische Maerchen, Sprichworte, Raetsel und Lieder. Weimar, H. Boehlau (1857)
- Volkstuemliches aus Sonneberg im Meininger Oberlande – Lautlehre der Sonneberger Mundart. Weimar, H. Boehlau (1858)
- Kurzer Abriss der Geschichte der italienischen Sprachen. Rheinisches Museum fuer Philologie 14.329-46. (1859)
- Die Deutsche Sprache. Stuttgart, J. G. Cotta (1860); new ed. by Johannes Schmidt, Stuttgart, J. G. Cotta (1888)
- Compendium der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen. (Kurzer Abriss der indogermanischen Ursprache, des Altindischen, Altiranischen, Altgriechischen, Altitalischen, Altkeltischen, Altslawischen, Litauischen und Altdeutschen.) (2 vols.) Weimar, H. Boehlau (1861/62); reprinted by Minerva GmbH, Wissenschaftlicher Verlag,
- Die Darwinsche Theorie und die Sprachwissenschaft – offenes Sendschreiben an Herrn Dr. Ernst Haeckel. Weimar, H. Boehlau (1863)
- Die Bedeutung der Sprache für die Naturgeschichte des Menschen. Weimar, H. Boehlau (1865)
- Christian Donalitius Litauische Dichtungen (The Lithuanian Poetry of Christian Donelaitis), published by the Russian Academy of Sciences in St. Petersburg (1865)
- Darwinism Tested by the Science of Language. (Transl. by Alexander V. W. Bikkers) London, J. C. Hotten (1869)
- A Compendium of the Comparative Grammar of the Indo-European, Sanskrit, Greek, and Latin Languages, translated from the third German edition by Herbert Bendall. London: Trübner and Co (1874) (Actually an abridgement of the German original.)
- Laut- und Formenlehre der polabischen Sprache. reprinted by Saendig Reprint Verlag H. R. Wohlwend,
- Sprachvergleichende Untersuchungen. reprinted by Minerva GmbH, Wissenschaftlicher Verlag,
- Die Formenlehre der kirchenslavischen Sprache erklaerend und vergleichend dargestellt. Reprint by H. Buske Verlag, Hamburg (1998),
Referime
Redakto- ^ E. F. K. Koerner, Practicing Linguistic Historiography, John Benjamins Publishing Company, 1989, p. 193: "Schleicher historicism ... was in effect radicalized by the Neogrammarians."
- ^ a b Hadumod Bussmann, Routledge Dictionary of Language and Linguistics, Routledge, 1996, p. 85.
- ^ McElvenny, James (1 janar 2018). "August Schleicher and Materialism in 19th-Century Linguistics". Historiographia Linguistica (në anglisht). 45 (1–2): 133–152. doi:10.1075/hl.00018.mce. ISSN 0302-5160.
- ^ Richards, Robert J. (21 janar 2022). 2. The Linguistic Creation of Man: Charles Darwin, August Schleicher, Ernst Haeckel, and the Missing Link in Nineteenth-Century Evolutionary Theory (në anglisht). Stanford University Press. doi:10.1515/9781503619999-004. ISBN 978-1-5036-1999-9.
- ^ "Ernst Haeckel | German embryologist". Encyclopedia Britannica (në anglisht). Marrë më 20 prill 2017.
Referime
Redakto- Bloomfield, Leonard (1984). Language. Chicago and London: University of Chicago Press.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - François, Alexandre (2014), "Trees, Waves and Linkages: Models of Language Diversification" (PDF), përmbledhur nga Bowern, Claire; Evans, Bethwyn (red.), The Routledge Handbook of Historical Linguistics, London: Routledge, fq. 161–189, ISBN 978-0-41552-789-7
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Heggarty, Paul; Maguire, Warren; McMahon, April (2010). "Splits or waves? Trees or webs? How divergence measures and network analysis can unravel language histories". Philosophical Transactions of the Royal Society B. 365 (1559): 3829–3843. doi:10.1098/rstb.2010.0099. PMC 2981917. PMID 21041208.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Lehmann, Winfred P. (1993). Theoretical Bases of Indo-European Linguistics. London: Routledge. ISBN 9780415082013.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Schleicher, August (1874–1877). A Compendium of the Comparative Grammar of the Indo-European, Sanskrit, Greek, and Latin Languages, translated from the third German edition. Përkthyer nga Bendall, Herbert. London: Trübner and Co.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Salomon Lefmann: August Schleicher. Skizze. Leipzig (1870)
- Joachim Dietze: August Schleicher als Slawist. Sein Leben und Werk in der Sicht der Indogermanistik. Berlin, Akademie Verlag (1966)
- Konrad Körner: Linguistics and evolution theory (Three essays by August Schleicher, Ernst Haeckel and Wilhelm Bleek). Amsterdam-Philadelphia, John Benjamins Publishing Company (1983)
- Liba Taub: Evolutionary Ideas and "Empirical" Methods: The Analogy Between Language and Species in the Works of Lyell and Schleicher. British Journal for the History of Science 26, S. 171–193 (1993)
- Theodor Syllaba: August Schleicher und Böhmen. Prague, Karolinum (1995). ISBN 80-7066-942-X
Lidhje të jashtme
Redakto- Winfred P. Lehmann, A Reader in Nineteenth Century Historical Indo-European Linguistics, Kapitulli 8: August Schleicher (Universiteti i Teksasit).
- Robert J. Richards, Krijimi Gjuhësor i Njeriut: Charles Darwin, August Schleicher, Ernst Haeckel dhe Lidhja e Munguar në Teorinë Evolucionare të shekullit të nëntëmbëdhjetë .
- Geoffrey Sampson, Thuaj diçka në proto-indo-evropianisht .
- Asiff Hussein, Sinhala, 6000 vjet më parë Arkivuar 25 janar 2021 tek Wayback Machine .
- August Schleicher