István Schütz

István Schütz ( Arad, 27 mars 1923 – 27 nëntor 2010 [1] ) gazetar, gjuhëtar, përkthyes letrar, albanolog, ballkanist hungarez.

Biografia

Istvan ka lindur më 27 mars 1923 në Arad. Ai u diplomua në shkollën e mesme katolike romake në vendlindjen e tij në vitin 1942. Nga lista e autoriteteve rumune në 1942. më 14 shtator, ai u arratis përtej kufirit në Hungari. Ai filloi arsimin e tij të lartë në 1943 në Fakultetin e Shkencave Humane të Universitetit Péter Pázmány në Budapest . Pas vitit të parë akademik, zhvillimet e Luftës së Dytë Botërore e detyruan të ndërpresë studimet. 1944 ai mori urdhrin e thirrjes më 10 tetor, komiteti i regjistrimit e shpalli të aftë për shërbimin ushtarak më 23 tetor dhe më pas e regjistrua në Ushtrinë Mbretërore Hungareze . Si student i shkollës së armatimit të krijuar në kuadrin e shkollës famëkeqe të trajnimit të oficerëve të trupave Kinizsi Pál Honvéd në Veszprém-Juta, ai mori trajnim për mitraloz, për të cilin babai i tij, Ferdinánd Schütz, një armëpunues dhe gjuetar nga Arad, ishte një i madh. avantazhin dhe edukimin e tij në këtë drejtim.

Ai u largua nga institucioni i stërvitjes si komandant treni dhe pas një udhëtimi të gjatë me tren u dërgua në frontin polak në Grosskirschbaum, Trześniów i sotëm. Ai shërbeu nga tetori 1944 deri në mars 1945 dhe i mbijetoi trazirave të luftës pa u plagosur. Në fillim të vitit 1945, duke përfituar nga një përmbysje e shkaktuar nga bombardimi me qilim gjatë natës, u arratis me tre shokë ushtarë nga Malësia dhe pas katër javësh ecje natën e fshehur ditën, u kap rob nga amerikanët. afër Ambergut, Gjermani. Pasi mbikqyrja e kampit të burgut u mor nga ushtria franceze, falë aftësisë së tij për t'u rikuperuar dhe aftësive të tij vendase në gjuhën hungareze, gjermane, rumune dhe frënge, u theksua se ai u regjistrua si përkthyes, piktor dhe kuzhinier. anëtar shërbimi me kontratë i Divizionit të 3-të të Ushtrisë Franceze.

Pas kësaj, ai u kthye në Budapest, vazhdoi studimet universitare nga viti 1946 dhe mori diplomën e tij në 1948. [2] Krahas studimeve universitare, ai mësoi edhe finlandisht dhe italisht. Në vitin 1948, 150 bursistë shqiptarë erdhën në Hungari për të ndjekur studimet universitare dhe ai u bë mësuesi i tyre i gjuhës hungareze. Më pas, në vitet 1949-1950 kryen detyrën e sekretarit të shtypit të ambasadës së sapohapur shqiptare në Budapest. Në vitin 1951, ai u bë punonjës i Zyrës Telegrafike Hungareze në Shërbimin e Shtypit të Jashtëm. Në vitin 1954, ai u përjashtua nga Partia e Punëtorëve Hungarez si një "socialdemokrat i krahut të djathtë" dhe nuk e ndryshoi kurrë statusin e tij jopartiak. Pavarësisht kësaj, nevojiteshin aftësitë e tij unike gjuhësore, të cilat i siguruan pavarësinë politike dhe intelektuale edhe në periudhat më të vështira. Në tetor të vitit 1955, provimet e avancuara të gjuhës frënge, shqipe dhe rumune i dha për një javë dhe në vitin 1963 kaloi spanjishten. Nga viti 1960 deri në vitin 1966, ai punoi në redaksinë e transmetimeve të huaja të Radios Hungareze . Për dymbëdhjetë vjet nga viti 1967, ai ishte kryeredaktor i Revistës Botërore të Rinisë së Unionit të Rinisë Demokratike me qendër në Budapest, nga 1979 deri në 1982 ai ishte zëvendës kryeredaktor i të përjavshmes së turizmit Magyar Hét botuar në gjashtë. gjuhëve, dhe nga viti 1982 deri në vitin 1990 u botua në katër gjuhë botërore nga KGST Ai ishte kryeredaktor i të përmuajshmes ekonomike Bashkëpunimi Ekonomik . [3] Në vitin 1993, ai u “riaktivizua” nga Magyar Rádió dhe filloi punë në kryeredaktorin e transmetimeve në gjuhë të huaj, ku ishte redaktor dhe prezantues i transmetimit në gjuhën rumune. Magyar Rádió transmetoi rubrikën e tij të rregullt, e cila promovonte pajtimin rumuno-hungarez, nën titullin Împreună în trectu, în în în viitor, d.m.th. Së bashku në të kaluarën, së bashku në të ardhmen, për më shumë se tre vjet.

Paralelisht me karrierën e tij si gazetar dhe redaktor gazete, nga viti 1983 ai ishte asistent kërkimor në Departamentin e Filologjisë Rumune në Universitetin Eötvös Loránd . Pas daljes në pension, ai vazhdoi punën e tij mësimore me titullin profesor i asociuar universitar, duke mbajtur në radhë të parë studimet albanologjike dhe mësimet e gjuhës shqipe . Ndërkohë punoi me zell për fjalorin shqip-hungarez me 80.000 fjalë, të cilin e përfundoi para vdekjes, por që ende nuk është botuar.

Vdiq më 27 nëntor 2010, në moshën tetëdhjetë e shtatë vjeçare. ai u varros në varrezat Üröm më 7 dhjetor. Ai ishte i martuar dhe kishte katër djem dhe dy vajza.

Puna e tij shkencore dhe përkthimore

Certifikatat e provimit të gjuhës së avancuar të gjuhës frënge, shqipe, rumune dhe spanjolle

István Schütz është angazhuar në kërkime gjuhësore që nga vitet 1950. Mori pjesë në punën redaktuese të fjalorit të parë shqip-hungarez (1953), dhe më pas u mor gjerësisht me gjenezën e gjuhëve ballkanike dhe marrëdhëniet gjuhësore të popujve të rajonit. Duke filluar nga vitet 1980, studimet e tij të para gjuhësore mbi paralelet gjuhësore shqiptaro-rumune u botuan në frëngjisht dhe në vitin 1988, me ftesë të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, ai raportoi për kërkimet e tij të mëparshme në Tiranë . Puna e tij në këtë drejtim u kurorëzua në vitin 2002 me vështrimin albanologjiko-ballkanistik të botuar me titullin Fehér foltok a Balkánon . Ai konsiderohet si një nga albanologët më me ndikim hungarez dhe ndërkombëtarë të shekullit të 20-të, si dhe një promovues i palodhur i gjuhës dhe kulturës shqiptare. Për shkak të personalitetit dhe punës së tij, shqiptarët ende e respektojnë shkencëtarin hungarez si mik të tyre.

Si përkthyes letrar ka përkthyer kryesisht vepra të letërsisë finlandeze dhe shqipe për lexuesit hungarez, por edhe përktheu nga rumanishtja, frëngjishtja, portugalishtja dhe gjermanishtja . Nga viti 1962 deri në fillim të viteve 1980, ai përktheu më shumë se shtatë mijë faqe nga finlandishtja në hungarisht. Shumica e romaneve historike të Mika Waltarit u botuan në përkthimin e tij këtu (Armiqtë e njerëzimit; Mikael ; Mikael Hakim; Turms, jeta tokësore e të pavdekshmit në dhjetë libra; Rinia e Johannesz; Johannesz Angelosz). Ai përktheu këngën e parë të Kalevala nga finlandishtja në shqip, e cila u botua në Prishtinë së bashku me një studim. Përveç dymbëdhjetë kolegëve të tij, mendimet e István Schütz-it mbi teorinë, parimet dhe vështirësitë praktike të përkthimit letrar u botuan gjithashtu në vëllimin e botuar në 2008.

Anëtarësimet dhe njohjet

Schütz ishte anëtar korrespondues i Shoqërisë Letrare Finlandeze nga viti 1983, në vitin 1985 iu dha medalja përkujtimore e shoqërisë Kalevala për përkthimet e tij Waltari . [12] Në vitin 2003, ai mori Kryqin e Kalorësit të Urdhrit të Meritës të Republikës së Hungarisë në shenjë vlerësimi për veprimtarinë e tij përkthimore dhe shkencore. Gjithashtu, në vitin 1998, qeveria e Shqipërisë i dha István Schütz-it gradën e artë të Urdhrit të Meritës Naim Frashëri në njohje të veprimtarisë së tij albanologjike. [14]

Veprat e tij kryesore

Vëllime dhe kontribute të pavarura

• Albán–magyar szótár. Főszerk. Tamás Lajos. Budapest: Akadémiai. 1953. 379 o. [A nyelvtani példatár és nyelvjárási útmutató Schütz István munkája]
• Schütz István: Az albán néphadsereg. Budapest: Zrínyi. 1958. = Fegyverbarátaink, 5. 64 o.
• Baracs Dénes – Schütz István: Portugália szegfűvel. Budapest: Kossuth. 1974. 349 o.
• Schütz István: A DIVSZ története. Budapest: ILV Ságvári Endre Könyvszerkesztőség. 1980. ISBN 963-422-253-6 157 o.
• Őrfi János [= Schütz István]: Împreună în trecut – împreună în viitor. Budapest: Radiodifuziunea Maghiară. [1995]. ISBN 963-7058-17-6 129 o.
• Schütz István: Fehér foltok a Balkánon: Bevezetés az albanológiába és a balkanisztikába. Budapest: Balassi. 2002. ISBN 9635064721
• Schütz István: Albán nyelvkönyv. Budapest: Balassi. 2002. ISBN 963-506-461-6 177 o.
• István Schütz: Du latin au roumain: Pages de l’histoire du mythe et de la continuité daco-roumaine. Budapest: Balassi. [2012]. ISBN 978-963-506-877-7 205 o.

P[rkthime dhe antologji

• A föld szépe: Albán népmesék. Ford. és az utószót írta Schütz István. Budapest: Európa. 1957. 241 o.
• Fatmir Gjata: Szerelem a völgyben. Ford. Schütz István. Budapest: Európa. 1960. 166 o.
• Mika Waltari: Mikael. Ford. Schütz István. Budapest: Európa. 1966. = Századok, Emberek,
• Virágzik a pomagránát: Albán históriás énekek, balladák és népdalok. Vál. és az utószót írta Schütz István. Budapest: Európa. 1968. 350 o.
• Mika Waltari: Palmu felügyelő tévedése: Regény. Ford. Schütz István. Budapest: Európa. 1969. 282 o.
• Mika Waltari: Megmondják a csillagok: Regény. Ford. Schütz István. Budapest: Európa. 1971. 253 o.
• Ismail Kadare: A halott hadsereg tábornoka: Regény. Budapest: Európa. 1972. 335 o.
• Mika Waltari: Az emberiség ellenségei. Ford. Schütz István. Budapest: Európa. 1975. = Századok, Emberek, 976 o.
• Álvaro Cunhal: A demokráciáért és a szocializmusért. Ford. és válogatta Schütz István; szerk. Fencsik László. Budapest: Kossuth. 1976. 263 o.
• Qamil Buxheli: Maksut úr karrierje: Regény. Ford. Schütz István. Budapest: Európa. 1978. ISBN 963-07-0983-X 317 o.
• Mika Waltari: Turms, a halhatatlan földi élete tíz könyvben, Kr. e. körülbelül 520–450 között. Ford. Schütz István. Budapest: Európa. 1987. = Századok, Emberek, ISBN 963-07-4093-1 560 o.
• Mika Waltari: Johannesz ifjúsága. Ford. Schütz István. Budapest: Európa. 1998. ISBN 963-07-6281-1 499 o.
• Ismail Kadare: Aiszkhülosz, a nagy vesztes. Ford. Schütz István. Budapest: Európa. 2001. = Mérleg, ISBN 963-07-6868-2 166 o.