Kisha

Kishë është një fjalë e huazuar nga fjala italiane chiesa (që nga ana e saj rrjedh nga fjala greke εκκλησια, ekklisìa - bashkësi) dhe përcakton:

• në Besëlidhjen e Re bashkësinë e krishterë, si vendore po ashtu edhe botërore,
• bashkësinë e të gjithë të krishterëve,
• njerëz që i përkasin një besimi ose bindjeje, një formë organizacioni të rregullt bashkësie të besimit të krishterë,
• nje godinë që i shërben mbledhjes së anëtareve të një bashkësie të krishterësh, dhe ku bëhet kryerja e shërbesave fetare të krishtera,
• në gjuhën e përditshme shtëpinë e Zotit dhe meshën e krishterë.

Katedralja e Shën Palit, Tiranë.

Bazilika e Zemrësë Shenjtë. Paris.

Katedralja e Shën Adalbert në Hungari.

Historia

Kisha e ka prejardhjen e saj nga qindvjeçari i I i e.r. Në fillim njihej si një sekt hebraik. Me predikimin e Palit të Tarsit (Saulit, Shën Palit) formohen edhe bashkësi "miqësore", pra, të njerëzve me prejardhje jo hebraike, zakonisht të kulturës greke. Në qindvjeçarin e II të e.r. kishat judeo-krishtere (atyre më pranë hebraizmit) përjashtohen nga judaizmi që po riorganizonte strukturat dhe bazat e veta fetare pas krizës së shkatërrimit të Tempullit të Jeruzalemit në vitin 70 e.r., ndërsa kishat e miqësorëve vazhdonin të zgjeroheshin. Historikët e tregojnë me emërtimin "Kisha e Madhe" njësimin e bashkësive të rrjedhura nga apostuj të ndryshëm (qoftë të atyre nga Jeruzalemi po ashtu edhe të atyrëve të lidhur me Shën Palin) që më parë ndikuan në kishën katolike e ortodokse të mijëvjeçarit të parë, për t´i dalluar nga grupe anësore të frymëzimit të krishterë që përpunojnë mësime të veçanta që nuk pranohen nga shumica, si ebionitët dhe gnostikët.

Faza e dytë e kishës është ajo e etërve, d.m.th. formimit të një trupi shtjelluesish (shpjeguesish) të shkrimeve, zënkat me heretikët dhe shmangiet në lidhje me "paganizmin" dhe judaizmin, të përbërë nga shkrimtarë, shpesh kishtarë, që janë të detyruar t´i rishqyrtojnë mësimet e krishterimit në fushën kulturore të kohës. Në këtë kohë nis të ndihet nevoja për një ligj shkrimesh veçanërisht të krishtere për ta afruar me atë hebraik, që gjer në atë kohë mendohej si i vetmi i duhur, në formën para shkatërrimit të Tempullit të Jeruzalemit nga romakët.

Duke nisur nga qindvjeçari i IV vendoset edhe problemi i ndërsjelljes me shtetin, në veçanti Perandorinë Romake, ku edhe ndryshohet gjendja ligjore, më parë si fe e paligjëshme (deri në kohën e Konstantinit), më pas me Konstantinin bëhet fe e lejuar dhe më në fund me Teodosin, fe shtetërore. Nis edhe përparimi i dallimsisë në mendësinë e Kishës latine në krahasim me atë greken, dhe me këshillet ekumenike ndihmohet në një përcaktim të rreptë të ortodoksisë dhe në formimin e një gjuhësie teologjike veçanërisht të krishterë, të ndryshuara nga filozofia greke. Kjo sjell edhe largimin e disa kishave "kombëtare" nga gjiri i Kishës së Madhe (shiko Kishat e lashta të Lindjes), që tashmë tregohet edhe si Kishë katolike dhe ortodokse.

Shiko edhe

• Xhamia
• Sinagoga
• Feja