Kodra e Hisarit
Hisari ( serbisht: Хисар Hisar) është një kodër me gjatësi prej 341 metres (1,119 ft)* [1] afër qytetit Leskovac në Serbinë jugore. Simboli i një qyteti, kodra është e njohur për mbetjet e vendbanimit të madh, të fortifikuar të epokës së bronzit dhe është shpallur një park natyror. Dëshmitë konfirmojnë banimin pothuajse të vazhdueshëm nga neoliti në periudhën osmane. [2]
Vendndodhja
Redakto
Kodra ndodhet brenda zonës urbane të Leskovacit, në luginën e lumit Veternica, i cili kalon në lindje të kodrës. Pothuajse nga të gjitha anët ajo është e rrethuar nga indet urbane të qytetit, me vetëm pjesën jugperëndimore dhe, pjesërisht, pjesën jugore të mbetet e pabanifikuar. Në veri, ka një park me emrin "Devet Jugovića".
Karakteristikat
RedaktoKodra bën pjesë në shtrirjen më perëndimore të malit Gollak, me një rënie të pjerrët në luginën e Moravës.
Emri i kodrës vjen nga fjala turke hisar, që do të thotë kështjellë ose kala. Fortesat më të vogla u quajtën hisardžik dhe fortesat mbi disa qytete në Serbinë jugore u quajtën me kohë hisar (Leskoc, Prokuple ). [3]
Një transmetues i TV lokal Leskovac ndodhet në kodër. [4] [5]
Arkeologjia
RedaktoPunimet arkeologjike filluan në vitin 1999, dhe ato kanë qenë të vazhdueshme që nga ajo kohë e deri më sot kanë mbuluar një sipërfaqe prej 130 hectares (320 acres). Kryesuesi i gërmimeve është arkeologu Milorad Stojić nga Instituti Arkeologjik në Beograd. [2] Mbetjet e vendbanimit me shumë shtresa u zbuluan në vitin 2001.
Periudhat më të vjetra
RedaktoKa mbetje nga epoka e neolitit dhe bakrit. [2] Mbi 7,000 objekte nga periudha parahistorike u zbuluan. [6]
Epoka e bronzit
RedaktoHisar është një vendbanim me shumë nivele i cili lindi në disa periudha, të paktën nga 1350 dhe 1000 pes, gjatë epokës së bronzit të vonë. Ishte një vendbanim i madh i fortifikuar, i vendosur në pllajën më të lartë të kodrës. Ai ishte e mbrojtur me hendek mbrojtës, të thellë dhe i rrethuar nga pirgat prej druri në anën e brendshme. Fortifikimi shtrihej në shpatet, ku gjendeshin periferitë në ultësirën e Hisarit. Fortifikimi është i ngjashëm me atë të zbuluar në lokalitetin Gradac në Novo Lanište, në pellgun e Lumit të Moravës së Madhe (Velika Morava), megjithëse Gradac është shumë më i ri, me origjinë në shekullin VIII per.. Vendbanimi i përkiste Kulturës së Bërnicës. [7]
Vendbanimi zë pjesën juglindore të kodrës. Shtresat e Bërnicës janë zbuluar në thellësinë e 1.2 metres (3 ft 11 in), dhe përbëhet nga 4 shtresa të cilat shënojnë 4 fazat e zhvillimit (Bërnica Ia, Ib, II-a, II-b). U zbuluan disa mijëra objekte, kryesisht fragmente qeramike. [7]
Njerëzit jetonin në një shtëpi të vogël ose në gjysmë gropa. Shtëpitë ishin bërë kryesisht prej druri, kështu që ato nuk janë ruajtur, dhe rindërtimi u bazua në ngulitjet e shtyllave prej druri, mbetjet e lepit, një suva muri e bërë nga balta e cila përmban mbetje të mbështjellësve dhe tavaneve të endura dhe pjesëve të mbetura të dyshemetë e bëra me tokë të ngjeshur. Seksionet nëntokësore kishin një bazë drejtkëndëshe me dyshemenë e bërë nga toka e ngjeshur. Seksioni mbi tokë ishte mbuluar me baltë me çati hipsi si çadër të mbuluar me kashtë ose lëvore druri.
Në shtator 2017, ekspertët nga Muzeu Kombëtar në Leskovac rindërtuan një shtëpi të epokës së bronzit dhe e ekspozuan atë para muzeut. Ata gjithashtu vendosën një stendë ku, ndër të tjera, vizitorët mund të provojnë vaktet, të cilat bëhen në mënyrën që besohet se janë përgatitur asokohe, si p.sh. qulli i melit. Sot, Leskovac është vendi më i famshëm në Serbi për mishin e pjekur në skarë dhe veçanërisht, për pleskavicat, ose hamburgerët. Për të shtuar një notë me humor, përgatiten edhe pljeskavicat, por në vend të mishit, ato bëhen nga bizele dhe meli, me sojë të shtuar.
Metalurgjia
Redakto
Është vlerësuar se qendra e metalurgjisë në vendbanim ishte operacionale të paktën midis 1350 pes dhe 1100 pes dhe mbetjet janë gjetur në shtresën deri në 2 metres (6 ft 7 in) trashë. U zbuluan xeheror hekuri, hekur amorf dhe një sasi e madhe skorjesh, por gjithashtu mbetje të gurëve bluarës për thërrmimin e xehes (poga, a ), furrat, pirgjet e qymyrit, ventilatorët dhe objektet metalike. [2]
Eksperti i arkeometalurgjisë Radomir Pleiner vuri në dukje se metalurgjia Hetite e zezë, deri vonë e konsideruar më e vjetra në planet, është e njohur ekskluzivisht nga arkivi në mbetjet e kryeqytetit të tyre Hattusa, afër Boğazkale në Turqi dhe jo nga objektet e zbuluara ose pajisjet shkrirëse. Arkivat përmendin hekurin dhe dhuratat e bëra prej tij, duke e quajtur atë një "metal mbretëror" sepse vetëm oborri mbretëror kishte të drejta për ta prodhuar atë. Rëndësia e mëtejshme e hekurit në atë periudhë dhe më vonë, mund të shihet nga etiketimi i hekurit nga Homeri si "metal, më i shtrenjtë se ari", sepse ishte më e vështirë për ta gjetur dhe përpunuar atë. [2]
Një gjilpërë e ruajtur bukur, e zbuluar në vend në vitin 2002, konsiderohet të jetë një nga objektet metalike më të vjetra të mbijetuara në planet. [8] Arkeologu amator Šćepan Turović e zbuloi atë, kështu që u emërua sipas tij, gjilpëra Turović. [2]
Në vitin 2005, u zbulua një objekt tjetër në formë gjilpëre, gjithashtu i datuar në shekullin XIV para Krishtit. [9]
Hipoteza Dorian
RedaktoStojić hipotezon se zhvillimi i metalurgjisë konfirmon teorinë e Pushtimit Dorian nga rruga veriore. Zbulimi i objekteve prej hekuri dhe bronzi nga shekulli XII para Krishtit, përkon me pushtimin. Dorianët jetuan në pellgun e Moravës së Jugut dhe rajoneve përreth Ballkanit Qendror në shekullin XIII dhe, duke prodhuar armët e hekurta, pushtuan me lehtësi popullin jugor në Greqi . [2]
Epoka e hekurit
RedaktoNjë vendbanim i mëvonshëm i epokës së hekurit ekzistonte në Hisar nga shekulli VI deri në shekullin IV per.. [10] Përveç fibulave greke dhe qeramikës, në vitin 2005 një shembull i rrallë i argjendi u zbulua dhe që bashkë me objekte të tjera të zbuluara, tregon për ekzistencën e nekropolit të popullit të vjetër të Ballkanit, as trako - tribale apo trako - iliro - dardane. [8]
Periudhat e mëvonshme
RedaktoKalaja ishte aktive gjatë periudhave të mëvonshme romake, bizantine, mesjetare serbe dhe osmane.[2]
Mbetjet romake përfshijnë pjesët e një muri, [2] cili ishte gërmuar në mbetjet e fortifikimit të vjetër, të shekullit XIV per. Objekti është zbukuruar me afreske dhe një mozaik dhe ndoshta ka qenë port i një kompleksi sakral. [11] Zbulohet edhe një tabletë me mbishkrimin e dukshëm reddeta ("dhurata e kthimit") dhe që është datuar në shekullin IV.
Gjatë periudhës bizantine, kodra ishte një qendër artizanale dhe metalurgjie.[2]
Shih edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ "Географија" [Geography]. Usluznicentar.com (në serbisht). Услужни центар града Лесковца. Arkivuar nga origjinali më 2013-10-19. Marrë më 2018-05-24.
The most significant rise was Hisar hill (341 m)
- ^ a b c d e f g h i j Rada Tamindžić (4 korrik 2009). "Blago u nedrima Hisara" [Treasure in the bosom of Hisar]. Politika (në serbo-kroatisht).
- ^ Nikola Brkić (2013). "Докторска дисертација - Насеља и становништво Топлице и Дубочице од XIV до XVI века" [PhD dissertation - Settlements and population of Toplica and Dubočica from 14th to 17th century] (në serbisht). University of Niš - Philosophy Faculty.
- ^ Danilo Kocić (29 korrik 2011). "Дрво у дворишту вртића Цврчак погодио гром, ТВ репетитор остао без струје" [A tree in the yard of the Cvrčak kindergarten hit by the lightning, the TV transmitter lost power] (në serbisht). Južna Srbija Info.
- ^ Dušan Kocić (3 maj 2011). "Телевизија Лесковац најутицајнија" [Television Leskovac is the most influential one]. Juznasrbija.info (në serbo-kroatisht). Јужна Србија Инфо.
- ^ Dragan Vujičić (18 qershor 2017). "Misteriju igle sa Hisara ne znaju ni Amerikanci" [Mystery of the Hisar needle can't be solved even by Americans] (në serbo-kroatisht). Večernje Novosti.
- ^ a b Milorad Stojić (2006). "Regional characteristics of the Brnjica cultural group" (PDF) (në serbo-kroatisht). Institute of Archaeology, Belgrade - Starinar No. LVI.
- ^ a b "Praistorijska kopča" (në serbo-kroatisht). B92. 26 korrik 2005.
- ^ "На Хисару пронађена још једна гвоздена игла из 14. века пре нове ере" [Another iron needle from the 14th century BC discovered on Hisar] (në serbisht). Government of the Republic of Serbia. 15 shtator 2005.
- ^ Milorad Stojić (2007). "Hisar in Leskovac at the end of the early Iron Age" (PDF) (në serbo-kroatisht). Institute of Archaeology, Belgrade - Starinar No. LVII.
- ^ Dušan Kocić (10 mars 2013). "Тајне брда Хисар, недалеко од центра Лесковца" [Secrets of the Hisar hill, close to downtown Leskovac] (në serbisht). Južna Srbija Info.