Liburna

Liburna ishte një lloj galere e vogël që përdorej për të sulmuar dhe patrulluar. Fillimisht u përdor nga Liburnët, një fis antik ilir nga Dalmacia, ndërsa më vonë u përdor edhe nga marina romake.

Liburna (Rindërtimi i plotë i anijes në gjatësi prej 20 metrash - Millingen aan de Rijn, Holandë

Historiku

Beteja midis anijeve Liburne dhe Piceniane nga Pllaka Novilara (shekulli VI/V pes)

Anije luftarake romake birema liburna, gjatë Luftërave Dakiane të Trajanit .

Një pllakë guri ( Stele di Novilara ) e gjetur afër Pisaurumit antik ( Pesaro ) tregon paraqet një anije të tipit liburna në skenën e një beteje detare. Datuar në shekullin V ose VI pes, imazhi ndoshta përshkruan një betejë imagjinare midis flotave Liburniane dhe Picene. Liburna u paraqit si tip i lehtë i anijes me një rresht rremash, një direk, një velë dhe një kunj të përdredhur jashtë. Nën ballë ishte një tribunë e bërë për të goditur anijet e armikut nën det.

Nga forma e tij origjinale, liburna ishte e ngjashme me pentekonterin e hershëm grek. Kishte një stol me 25 rrema në secilën anë, ndërsa në Republikën e vonë Romake, ishte i pajisur me dy brigje rremash (një birem ), duke arritur kështu më shumë shpejtësi, lehtësi dhe shkathtësi se triremat. Modeli liburnian u përdor më vonë edhe nga romakët dhe u bë pjesë kryesore e flotës detare të Romës Antike, më shumë gjasa me ndërmjetësimin e marinës maqedonase në gjysmën e dytë të shekullit -I- para Krishtit. Liburnët luajtën një rol kryesor në Betejën e Aktiumit në Greqi (31 pes), e cila shënoi ngritjen e Augustit si sundimtarin e padiskutueshëm të botës romake.

Liburnat ishin të ndryshme nga triremat e betejës, quadriremat dhe quinqueremes jo për shkak të vozitjes, por më tepër për shkak të veçorive të saj specifike konstruktive. Ishte 109 feet (33 m) e gjatë dhe 5 metres (16 ft) e gjerë. Dy rreshta lundruesish tërhiqnin 18 lopata. Anija mund të zhvillonte një shpejtësi nga 7 deri në 14 nyje.

Pasi romakët kishin adoptuar liburnën, ata vazhduan të bënin disa adaptime për të përmirësuar përdorimin e anijeve brenda marinës së tyre. Përfitimet e arritura nga shtimi i deshve dhe mbrojtja nga raketat më shumë sesa të krijuara për humbjen e lehtë të shpejtësisë. Përveç ndërtimit, anijet kërkuan që njësia e rregullt ushtarake romake të thjeshtohej në mënyrë që të funksiononte më mirë. Çdo anije operonte si një entitet individual, kështu që organizimi më i komplikuar që përdorej normalisht nuk ishte i nevojshme. Brenda marinës, kishte ndoshta liburna me madhësi të ndryshme, të gjitha të vendosura në detyra specifike të tilla si skautimi dhe patrullimi i ujërave romake kundër piraterisë. Romakët e përdorën liburnën veçanërisht brenda provincave të perandorisë, ku anijet formuan pjesën më të madhe të flotave, ndërsa përfshihej nga një numër i vogël në flotat e Ravenas dhe Misenum, ku po shërbenin një numër i madh i ilirëve, sidomos Dalmatë, Liburnë dhe Panonë.

Gradualisht liburnat u bënë një emër i përgjithshëm për llojet e ndryshme të anijeve romake, të bashkangjitura edhe me anijet e ngarkesave në Antikitetin e Vonë. Tacitus dhe Suetonius e përdornin atë si një sinonim për anijen e betejës. Në mbishkrime përmenden si të fundit në një klasë të anijeve luftarake: hexeres, penteres, quadrieres, trieres, liburna .

Liburna i dha emrin një limani natyror në bregun perëndimor të Toskanës . Emri i limanit u shndërrua përfundimisht në Livorna dhe më pas në Livorno - emri i një qyteti port të rëndësishëm që u zhvillua në atë vend shumë kohë pasi ky tip anijesh u zhduk.

Shih edhe

• Liburnët
• Detaria ilire
• Serilia liburne

Referime

• Casson, Lionel (1971). Ships and Seamanship in the Ancient World (në anglisht). Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 0783705646.
• Gabriel, Richard A. (2007). "The Roman Navy: Masters of the Mediterranean". Military History (në anglisht). 29: 36–43.
• Morrison, J. S.; Coates, J. F. (1996). Greek and Roman Warships 399–30 B.C. (në anglisht). Oxford: Oxford University Press.
• Starr, Chester G. (1941). The Roman Imperial Navy 31 B.C. – A.D. 324 (në anglisht). Ithaca, NY: Cornell University Press.
• Zaninović, M. (1988). "Liburnia Militaris". Opusc. Archeol. (në anglisht). 13: 43–67.