Lufta shqiptaro-venedikase
Lufta shqiptaro-venedikase e vitit 1447-1448 u zhvillua mes forcave të Venedikut, te cilat ishin besëlidhëse me forcat osmane dhe shqiptarëve nën udhëheqjen e Gjergj Kastriot Skënderbeut. Lufta erdhi si pasojë e një mosmarrëveshjeje mes Republikës dhe familjes Dukagjini për posedimin e kështjellës së Danjës (Dejës). Skënderbeu, besëlidhës i familjes Dukagjini, ngriti kundër disa qytete të zotëruara nga Venediku përgjatë bregdetit shqiptar, në mënyrë që t'i bënte presion venedikasve për rikthimin e Danjës. Në përgjigje, Republika dërgoi një forcë vendase për të rrethuar kështjellën e Danjës dhe i bëri thirrje Perandorisë Osmane për të dërguar një forcë ekspedite në Shqipëri. Në atë kohë osmanët tashmë kishin rrethuar kështjellën e Svetigradit.
| Lufta shqiptaro-venedikase (1447-1448) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Lumi Drin dhe lumi Buna në Shkodër e shikuar nga Kalaja e Rozafës, ish kalaja venedikase. | |||||||||
| |||||||||
| Palët pjesëmarrëse | |||||||||
 Lidhja e Lezhës |
 Perandoria Osmane | ||||||||
| Komandantët dhe udhëheqësit | |||||||||
|
SkënderbeuVrana KontiHamza Kastrioti |
Mustafa Pasha | ||||||||
| Fuqia ushtarake | |||||||||
|
14,000 u përqendruan kundër venedikasve nën urdhrat e Skënderbeut. 6.000 luftuan kundër turqve, 3.000–4.000 prej të cilëve ishin vendosur më parë në Dibër nën urdhrat e Vrana Kontit për t'u mbrojtur nga një sulm të mundshëm të osmanëve. |
15.000 ushtarë venedikas dhe mercenarë shqiptarë të vendosur në zonën e Shkodrës; numër i vogël i ushtarëve u vendosën në Durrës dhe Lezhë. 15.000 ushtarë osmanë u dërguan në Dibër. | ||||||||
| Viktimat dhe humbjet | |||||||||
| 400 | 1000 venedikas, 5.000-10.000 turq | ||||||||
Megjithatë, Lidhja e Lezhës i mposhti si forcat e Venedikut ashtu dhe ekspeditën osmane. Besëlidhja fitoi mbi forcat e Venedikut më 23 korrik 1448 në portat e Shkodrës, ndërsa mbi osmanët tre javë më vonë, më 14 gusht 1448 në Betejën e Oranikut. Republika ishte, më pas, u largua me pak ushtarë për të mbrojtur Shqipërinë venedikase. Si pasojë, besëlidhja shpejt nënshkroi paqe me Republikën e Venedikut duke vazhduar luftën kundër Perandorisë Osmane. Pas Luftës shqiptaro-veneciane të 1447-1448, Venediku nuk e sfidoi seriozisht Skënderbeun apo besëlidhjen, duke lejuar Skënderbeun të përqendrohet në fushatat e tij kundër Perandorisë Osmane. Skenderbeu ka fituar 29 beteja pa asnjë humbje.
Ngjarja
RedaktoNë 1444, Skënderbeu kishte arritur të bashkonte zotët kryesorë shqiptarë, nën udhëheqjen e tij në Lidhjen e Lezhës, ku u krijua një bashkim të principatave arbërore. Besëlidhja midis zotëve vazhdoi t'i mbajë ata të fortë, por në vitet e para, kur Murati i II nuk ndërmori asnjë veprim kundër besëlidhjes, pakënaqësitë në kuadër të besëlidhjes ishin ndjerë, veçanërisht në vitin 1447 kur Lekë Dukagjini, zoti i Dukagjinit dhe anëtar i besëlidhjes, vrau në pritë Lekë Zaharia Altisferin, zot i Danjës dhe gjithashtu anëtar i besëlidhjes.
Të dy zotët kishin qenë në mosmarrëveshje se kush duhej të martohej me Irenë Dushmanin. Irena ishte fëmija i vetëm i Lekë Dushmanit, zot i Zadrimës. Në 1445, zotët arbër ishin ftuar në dasmën e motrës së vogël të Gjergj Kastriotit, Mamica, e cila ishte duke u martuar me Muzakë Topiën. Irena hyri në dasmë dhe armiqësitë filluan.[1] Dukagjini kërkoi Irenën të martohej me të, por Zaharia, i dehur, e pa këtë dhe sulmoi Dukagjinin. Disa zotë u përpoqën për të ndaluar luftën, por vetëm se u përshinë më shume në njerëzit në ngjarje, duke pësuar me disa vdekje, deri sa u arrit paqja.[2][3] Asnjëri nga dy kundërshtarët nuk kishin pësuar ndonjë dëmtim trupor, por pas ngjarjes Dukagjini ishte poshtëruar moralisht. Dy vite më vonë, në 1447, në një vepër hakmarrjeje, Dukagjini i zuri pritë dhe e vrau Zaharian.
Vdekja e Zaharias e la zotërimin e tij pa pasardhës, duke përfunduar në duart e nënës së tij, e cila ia dorëzon kështjellën Arbërisë venedikase, një zgjerim i pasurisë së Republikës së Venedikut.[4][5][6] Por Skënderbeu u kërkoi venedikasve që Danja t'i rikthehej besëlidhjes, pasi që ajo vlerësohej si një rrugë e rëndësishme tregtare, mirëpo venedikasit e mohuan kërkesën e Skënderbeut, kështu që Skënderbeu filloj të përgatitej për luftë.[7][8][9]
Shumë shpejt besëlidhja dërgoi përfaqësues tek fqinjtë, Stefanin e Crnojeviqit dhe Gjurad Brankoviqin. Brankoviqi, mbreti i Despotatit serb, i cili gjithashtu ishte në mosmarrëveshje me Venedikun mbi Principatat e Zetës, shprehu gatishmërinë e tij për të ndihmuar Skënderbeun kundër Republikës, por jo kundër Perandorisë Osmane.[4] Venediku dërgoi një përfaqësues për t'i ofruar Skënderbeut 1.000 dukate për të ndalur kërkesat për Danjën, si dhe të drejtën që shqiptarët të mbronin kombin dhe të jetonin në liri, larg dhunës. Skënderbeu, gjithsesi, e mohoi ofertën dhe armiqësia vazhdoi.[10]
Fushata fillestare
Redakto
Në dhjetor 1447,[11] pas largimit nga një forcë mbrojtëse prej tre deri në katër mijë burra nën udhëheqjen e Vrana Kontin, për të mbrojtur kufirin në rast të ndonjë sulmi osman, Skënderbeu u kthye në drejtim të Danjës me një forcë prej 14.000 njerëzish. Fillimisht ai i ofroi garnizonit në Danjë mundësi që të dorëzohej, dhe pas mospranimit të kërkesës e rrethoi menjëherë kështjellën.[4][7] Me qëllim që të rriste trysninë ndaj venedikasve, Skënderbeu u kthye edhe në drejtim të Durrësit, një tjetër pjesë e Arbërisë venedikase, dhe e ndau qytetin nga burimet e tyre vendase dhe tregtare. Ky veprim e detyroi Venedikun të nisë për në Durrës dy anije, të cilat fillimisht ishin të synuara për në Kretë, në mënyrë që të shikojnë ngjarjet atje.[10]
Deri atëherë Venediku e trajtonte Skënderbeun si kryengritës osman, kështu që më 4 mars 1448 kujtdo që do të arrinte të vriste Skënderbeun i ofrohej një pension i përjetshëm prej 100 dukatësh ari në muaj.[12][13] Në maj, forcat osmane rrethuan Svetigradin, duke mbështetur fushatën e Skënderbeut.[14] Më 27 qershor 1448 Venediku dërgoi Andrea Venierin, pastaj mbikëqyrës në Kalanë e Rozafës, Shkodër,[15] në përpjekje për të bindur osmanët për të pushtuar Shqipërinë.[4] Më pas Venediku gjithashtu dërgoi Venier për t'u takuar me Skënderbeun, në mënyrë për ta bindur atë të ndërpresë armiqësinë,[16] dhe gjithashtu u përpoqën të nxjerrin fisin Dukagjinin jashtë besëlidhjes me Skënderbeun. Pavarësisht nga masat e marra nga venedikasit, Skënderbeu marshoi në drejtim të Shkodrës i pamposhtur. Ai gjithashtu guxoi të dërgojë një fuqi për të mposhtur venedikasit.[17] Rrethimi i Danjës vazhdoi, megjithatë, me një forcë prej 4000 trupa të cilët Skënderbeu kishte lënë prapa.[18]
Beteja e Lumit Drin dhe ekspedita Osmane
Redakto
Më 23 korrik 1448 Skënderbeu kaloi lumin Drin me 10,000 burra, takohet me një forcë venedikase me 15,000 burra nën komandën e Daniele Iurichi, guvernator i Shkodrës. Forcat e Venedikut ishin të përbërë kryesisht nga mercenarë vendas shqiptarë, duke formuar qendrën e vijës të Iurichit. Iurichi vendosi veten e tij në krahun e majtë me forcat e tij dalmate, ndërsa e ana e djathtë ishte e përbërë prej italianëve vendas. Gjergj Kastrioti vendosi veten e tij dhe truprojen e tij vetjake në krahun e djathtë, ne të kundërtën e Iurichit.[18] Qendra e ushtrisë së Skënderbeut ishte urdhëruar nga Tanush Topia, dhe në të djathtë me anë të Moisiut të Dibrës.[19]
Skënderbeu udhëzoi trupat e tij për atë se çfarë të presin dhe të hapi betejën, duke e urdhëruar një forcë me shtiza për të hapur zjarr në linjën venedikase.[20] Së shpejti, krahu i djathtë shqiptar përparoi që të zotërohen të parët dhe arritën të shtyjnë krahun venedikas të majtë prapa, ndërsa në qendër dhe në të djathtë u zotëruan për qendrën dhe të majtën venedikase. Përparimi është arritur shpejt, duke sulmuar në zbrazëtirat në linjën venedikase, duke shkaktuar çrregullim në mesin e radhëve të tyre. Beteja vazhdoi për orë të tëra deri sa grupe të mëdha të trupave venedikase filluan të largohen. Skënderbeu, duke parë kundërshtarët e tij që ikin, urdhëroi një mësymje të madhe, dhe mposhti tërë ushtrinë venedikase.[19][21]
Shqiptarët arritën të shkaktojnë 2,500 viktima në forcat venedikase dhe 1,000 të kapur rob. Ushtria e Skënderbeut pësoi 400 viktima, shumica në krahun e djathtë.[13][19] Prania venedikase në Arbëri ishte dobësuar dhe garnizonet në qytetet ishin dobësuar.[4]
Skënderbeu u tërhoq nga zona për të luftuar pushtuesin osman. Para se të nisej, ai vë trupat në kështjellën e Balshit pranë Danjës, nën komandën e Marin Spanit. Andrea Venier urdhëroi pushtimin e kështjellës së Ballshit pasi Skënderbeu e kishte lënë, duke e detyruar Marin Spanin ta zbrazë atë. Venieri më vonë e dogji atë deri në tokë. Në shenjë hakmarrje, Hamza Kastrioti, një nga bashkëpunëtorët e Spanit, sulmoi një kështjellë venedikase aty afër me aq pak njerëz sa kishte, por u mposht.[22]
Pavarësisht nga pengesat, ndërsa ishte larg, Skënderbeu vazhdoi të përqendrohet në fushatë kundër bashkëlidhësve të venedikasve, osmanëve në Betejën e Oranikut në gusht 1448. Forcat e ekspeditës osmane u shtypen më 14 gusht, dhe komandanti osman Mustafa Pasha u kap rob. Balshi ra në duart e venedikasve, megjithatë, Skënderbeu urdhëroj të vazhdojë bastisja në truallin venedikas.
Pasojat
RedaktoMe Durrësin, Shkodrën dhe Danjën në pikën e dorëzimit dhe duke parë një ushtri fitimtare shqiptare pas betejës së Oranikut, venedikasit dërguan Andrea Venier për të hapur bisedimet për paqe me shqiptarët.[13] Konferenca u mbajt në Lezhë dhe paqja u nënshkrua në mes të përfaqësuesve të ndryshëm apo të krerëve të të dy palëve më 4 tetor 1448. Nënshkruesit pranuan që Venediku të mbajë Danjën. Në kthim, venedikasit pranuan që Skënderbeu do të marrë një pension vjetor prej 1.400 dukat dhe një përjashtim të tatimeve vjetore për 200 kuenjë ngarkesë me kripë nga Durrësi. Një marrëveshje është bërë edhe për krijimin e privilegjeve tregtare në mes të Gjergj Arianitit, besëlidhës i Skënderbeut, dhe Venedikut.
E kujdesshme ndaj Skënderbeut, Venediku kurrë nuk e sfidoi haptazi atë përsëri. Një tjetër traktat u nënshkrua në 1463, kur Venediku hyri në luftë me turqit. Megjithatë, nuk ka paqe me osmanët, që u tërhoqën në Maqedoni dhe për tu përgatitur për një tjetër pushtim të Shqipërisë pas shpartallimit të tyre në Oranik.[23] Gjatë luftës shqiptaro-venedikase, ata kishin marrë Svetigradin pas disa muajve rrethimi. Që andej, ata mund të kalojnë në Shqipëri të papenguar.[24][25]
Referime
Redakto- ^ Francione 2003, p. 61
- ^ Francione 2003, p. 62
- ^ Hodgkinson 1999, p. 83
- ^ a b c d e Fine 1994, p. 557
- ^ Franco p. 84.
- ^ Hodgkinson 1999, pp. 83–84
- ^ a b Franco p. 85.
- ^ Hodgkinson 1999, p. 84
- ^ Francione 2003, p. 65
- ^ a b Hodgkinson 1999, p. 85
- ^ Schmitt 2009, p. 87
- ^ Myrdal 1976, p. 48
- ^ a b c Noli 1947, p. 40
- ^ Frashëri 2002, p. 156
- ^ O'Connell 2009, p. 124
- ^ Hodgkinson 1999, p. 86
- ^ Hodgkinson 1999, p. 87
- ^ a b Francione 2003, p. 67
- ^ a b c Francione 2003, p. 68
- ^ Franco p. 87.
- ^ Franco p. 88.
- ^ Hodgkinson 1999, pp. 87–88
- ^ Noli 1947, p. 41
- ^ Frashëri 2002, p. 158
- ^ Schmitt 2009, p. 93
Libërshkrimi
Redakto- Fine, John Van Antwerp (1994), The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (në anglisht), University of Michigan Press, ISBN 9780472082605
- Francione, Gennaro (2003), Skenderbeu: Një hero modern (në italisht), Shtëpia botuese "Naim Frashëri", ISBN 99927-38-75-8
- Franco, Demetrio (1539), Comentario de le cose de' Turchi, et del S. Georgio Scanderbeg, principe d' Epyr (në italisht), Altobello Salkato, ISBN 9994310429
- Frashëri, Kristo (2002), Gjergj Kastrioti Skënderbeu: jeta dhe vepra, 1405–1468, Botimet Toena, ISBN 9992716274
- Hodgkinson, Harry (1999), Scanderbeg: From Ottoman Captive to Albanian Hero (në anglisht), Centre for Albanian Studies, ISBN 9781873928134
- Myrdal, Jan (1976), Albania defiant (në anglisht), Monthly Review Press, ISBN 9780853453567
- Noli, Fan Stilian (1947), George Castroiti Scanderbeg (1405–1468) (në anglisht), International Universities Press, OCLC 732882
- O'Connell, Monique (2009), Men of empire: power and negotiation in Venice's maritime state (në anglisht), JHU Press, ISBN 9780801891458
- Schmitt, Oliver Jens (2009), Skënderbeu, përkthyer nga Ardian Klosi, K&B Tiranë, ISBN 9789995666750
- Ulqini te Shqipopedia.