Mahishasuramardini Mandapa

Mahishasuramardhini Mandapa (Tempull shpellor; i njohur edhe si Yampuri) është një shembull i Arkitekturës shkëmbore që daton nga fundi i shekullit të VII, i mbretërisë Pallava. Është një tempull shpellor i skalitur në shkëmb i vendosur mbi një kodër afër një fari, bashkë me shpellat e tjera në Mamallapuram. Është një nga dëshmitë më mjeshtërore të Vishwakarma Sthapathi-ve të lashta (skulpturës Vishwakarma). Mamallapurami, i njohur nga populli edhe si Mahabalipuram, është një fshat i vogël në jug të qytetit të Chennai-t, kryeqyteti i shtetit indian Tamil Nadu. Tempulli është pjesë e Grupit të monumenteve në Mahabalipuram, i shpallur nga UNESCO pjesë e trashëgimisë botërore që nga viti 1984. Ky tempull shpellor ka shumë veçori arkitekturore interesante nga të cilat tre më të shquarat janë të skalitura përsosmërisht në muret e shpellës të tre shenjtëroreve. Njëra është e Vishnu-s të shtrirë mbi gjarprin me shtatë koka, Adisesha, një tjetër i Durgës, hyjnisë kryesore të tempullit duke vrarë demonin me kokë bualli Mahishasura dhe shenjtërorja e tretë ka gjithashtu një skulpturë të Vishnu-s. Shpella paraqet gjithashtu shumë skena nga Puranat (rrëfenja të mitologjisë hindu në sanskritisht që datojnë nga shekulli i V i e.s.).

Pamje ballore e Mahishasuramarthini Mandapas (tempull shpellor) në Mamallapuram

Legjenda

Paneli i famshëm Somaskhanda i Shivës, Parvatit dhe djalit të tyre Skanda

Sipas legjendës, Durga vrau demonin Mahishasura, që konsiderohej si i pamposhtshëm. Në këtë mënyrë, duke ndjekur vrasjen e tij, asaj iu dha titulli Mahishasuramardhini (mposhtësja e Mahishasura-s). Shpella e skalitur në granit paraqet hyjneshën Mahishasuramardhini, të konsideruar një mishërim të hyjneshës Durga dhe është emërtuar sipas saj "Mahishasuramardhini Mandapa". Relievi i brendshëm i shpellës paraqet pikërisht këtë betejë. Hyjnesha është paraqitur e hipur mbi një luan, krahët e saj të shumtë duke mbajtur një hark dhe shigjeta, në ndjekje të Mahisha-s duke u tërhequr bashkë me ndjekësit e tij.

Historia

Mahishamardini Mandapa

Shpella daton nga periudha e mbretit Narasimhavarman Mahamalla (630–668 i e.s.) i dinastisë Pallava, sipas emrit të të cilit u emërtua edhe qyteti i Mamallapuramit tashmë i quajtur Mahabalipuram. Arkitektura e shpellës është konsideruar po ashtu se është një vazhdim i temave të mëdha fetare që u skalitën në Indinë perëndimore. Shpella pasqyron një stil arkitekturor kalimtar në kolonat e saj të vendosura mbi luanë të ulur në baza dhe relievet e skalitura në muret brenda shpellës që evoluan gjatë sundimit të mbretërve Pallava, Mahendra Varmani I dhe Rajasimha ose Narasimhavarmani I i njohur si Mamalla. Ky stil u vazhdua nga djali i Mamalla-s Parameshvaravarmani I. Kërkimet historike kanë konfirmuar gjithashtu se qyteti i Mahabalipuramit u stabilizua vetëm pasi u emërtua Mamallapuram sipas emrit të Mamalla-s dhe shpellat dhe rathat i janë atribuar mbretërimit të tij gjatë vitit 650 të e.s..

Gjeografia

Shpella Mahishasura Mardhini ose Mahishasuramardhini Mantapa gjendet në majë të një kodre bashkë me shpellat e tjera në qytetin e Mahabalipuramit, në bregun e Coromandelit në gjirin e Bengalit në Oqeanin indian, afërsisht 58 km nga qyteti i Chennai-t (më parë i njohur si Madras) dhe rreth 32 km nga qyteti Chengalpattu. Përkrahës saj gjendet një far. Pranë kësaj shpelle gjendet një tempull strukturor i shekullit të VIII Tempulli Olakkannesvara (gabimisht i quajtur një tempull Mahishasura) në një vendodhje të favorshme që ofron pamje mjaft skenike të Mamallapuramit. Zona është një pjesë e një zone të sigurisë së lartë pasi ndodhet pranë një centrali me energji bërthamore pak kilometra në jug; në këtë mënyrë, fotografimi është i palejuar.

Planimetria

Tempulli në shpellë është i drejtuar nga lindja dhe ka tre dhoma. Përmasat e tij të brendshme janë 9.8 metra i gjatë, 4.6 m i gjerë dhe 3.8 m i lartë. Në dhomën qëndrore kryesore gjendet një projeksion ballor kur krahasohet me dy dhomat anash saj. Në façatën e shpellës ndodhen 10 driatre në formë patkoi në konrnizë, që quhen kuduse; këto janë skalitje të papërfunduara. Korniza paraqet edhe skalitje të pesë faltoreve me çati trekëndore gjysëm-të përfunduara. Façata ka katër kolona dhe dy gjysëm-kolona në skaje, që janë pjesë e façatës dhe janë skalitur në stilin arkitekturor Pallava. Dhoma qendrore është ka përballë një mukhamandapa (verandë hyrëse) të vogël, që ka dy kolona me baza luanësh në stilin Pallava.

Arkitektura

Vishnu i shtrirë mbi gjarpërin me shtatë koka në shpellën Mahishasuramardini

Mandapa është një nga shpellat më të rëndësishme në Mahabalipuram. I është kushturar hyjneshës Mahishasuramardini, që konsiderohet një mishërim i hyjneshës Durga. Mandapa është skalitur në faqen shkëmbore prej graniti të një kodre. Veranda e skalitur në hyrje të shpellës, e gjatë dhe me kolona, ka një kompozim prej tre dhomash; hyrja e dhomës qendrore paraqet gardianë (dwarapala) anash saj. Muri i mbrapëm i dhomës qendrore përmban panelin e relievit të një Somaskanda; ky panel është skalitur me imazhe të Shivës dhe bashkëshortes së tij Parvathi në veshje mbretërore, ku secili mban një kurorë të njohur si kirita-mukuta dhe zbukurime të tjera, me djalin e tyre Skanda të ulur midis tyre. Ky panel paraqet gjithashtu edhe Nandin (demi), gjogu i Shivës (Vahana). Chandesa, një besimtar i zjarrtë i Shivës, është skalitur në të majtë të imazhit të trinisë hyjnore të përbërë nga Shiva, Brahma dhe Vishnu, që janë portretizuar duke qëndruar mbrapa imazhit kryesor të Shivës dhe Parvathit. Imazhi i trinisë hyjnore të jep përshtypjen se ata janë të kënaqur me çiftin e ulur të Shivës, bashkëshortes së tij dhe djalit të tyre. Në portretizimin individual, Brahma është skalitlur me katër koka dhe katër krahë, me krahët e sipërm duke mbajtur një vazo uji dhe akshamala; dora e djathtë poshtë është treguar e ngritur në një gjest vlerësimi ndaj Shivës, ndërsa dora e majtë tregon gjestin kataka mudra. Skalitja e Vishnu-s është portretizuar po ashtu me katër duar; në duart e sipërme mban chakra-n dhe shankha-n, ndërsa dora e poshtme majtas tregon një gjest vlerësimi ndaj Shivës dhe e djathta poshtë është ngritur në gjestin kataka mudra. Në pjesën e sipërme të panelit, midis Brahmas dhe Vishnu-s është paraqitur imazhi i Suryas (dielli). Një reliev i veçuar i Brahma-s shfaqet në murin e mbrapëm të dhomës së majtë, ndërsa dhoma e djathtë përsërit një panel të Shivës që, sipas opinionit të arkeologëve, fillimisht ishte menduar të bartëte një panel të Vishnu-t. Një tjetër interpretim rreth mbizotërimit të paneleve të Shivës në këtë shpellë është se prirja fetare e mbretërve që sunduan në atë kohë ndryshoi nga Vaishnavizmi (adhurimi mbizotërues i Vishnu-t) në Shivaizëm apo Shaivaizëm. Për më tepër, paneli Somaskanda në këtë shpellë është një kompozim arkitekturor i ndryshëm me panelet e skalitura në Dharmaraja Ratha, Tempullin bregdetar dhe në shpellën Atiranachanda. Arkeologët sugjerojnë se paneli këtu u krijua gjatë mbretërimit të Rajasimha-s. Muri verior në shpellë përmban një reliev që paraqet skenën e betejës së dy kundërshtarëve, hyjneshës Durga dhe demoni me kokë bualli Mahishasura. Ky panel simbolizon triumfin e të mirës mbi të keqen. Relievi është konsideruar një nga krijimet më të mira të periudhës Pallava. Në skenën e luftimit, Durga shfaqet me tetë krahë e hipur mbi një luan tmerrues. Ajo mban një khadga (shpatë), dhanush (hark), bana (shigjeta), ghanta (zile) në katër duart e saj të djathta; duartë e saj të majta tregojnë pasa, sankha dhe kamë. Një ndihmës mban një chatra (ombrell) mbi kokën e Durgës. Ajo është në fushëbetejë bashkë me ushtrinë e saj të luftëtareve femra dhe gana-t (xhuxha). Ajo paraqitet duke sulmuar me shigjeta demonin Mahisha, duke e detyruar atë të tërhiqet bashkë me ndjekësit e tij. Mahishasura është i armatosur me një gada (çomangë). Në faqen jugore të shpellës ndodhet një panel i Vishnu në pozicionin Anantasayana mudra, një pozicion i shtrirë, duke qëndruar mbi shtratin e një gjarpëri. Ai është treguar me dy duar duke mbajtur përdredhjen e gjarpërit me pesë koka të njohur si Adisesha, që formon një mbulesë mbi kokën e Vishnu-s. Madhu dhe Kaitabha, dy demonë, janë skalitur afër këmbëve të Vishnu-t në një pozitë sulmimi, të armatosur me një gada (çomangë). Demonët janë në një pozicion tërheqjeje, pasi Adisesha u fërshëllen atyre me flakë që dalin nga gojët e tij. Vishnu, i pashqetësuar, e fërkon Adisesha-n që të qetësohet. Në panel janë paraqit edhe dy gana (xhuxha). Xhuxhat janë ayudhapurusha-t e Vishnu-t (si armët e tij të personifikuara); gana mashkullor është i njohur si shankha ose Panchajanya, ndërsa gana femërore është gada Kaumodaki i Vishnu-s. Gjithashtu në panel duken në skajin e tij të poshtëm, tre figura; chakra e tij (disku) është Sudarshana në formën ayudha-purusha, Nandaka në të djathtë është khadga (shpata) e tij dhe figura femërore është Bhudevi, po ashtu si ayudha-purusha.

Shiko edhe

• Grupi i monumenteve në Mahabalipuram
• Tempujt shpellorë të Mahabalipuramit
• Tempujt hindu
• Arkitektura e tempujve hindu
• Shpellat Ellora
• Shpellat Pandavleni
• Lenyadri
• Shpellat Ajanta
• Shpellat Badami
• Shpellat Udayagiri dhe Khandagiri
• Shpellat Elephanta
• Aihole

Bibliografia

• P. V. Jagadisa Ayyar: South Indian Shrines: Illustrated; 1982, Asian Educational Services, kontrolluar më 7 shkurt 2013, isbn 978-81-206-0151-2.
• Shobhna Gupta: Monuments Of India; 2003, Har-Anand Publications, kontrolluar më 7 shkurt 2013, isbn 978-81-241-0926-7.
• G. Jouveau-Dubreuil: Pallava Antiquities – 2 Vols.; 1 dhjetor 1994, Asian Educational Services, kontrolluar më 3 janar 2013, isbn 978-81-206-0571-8.
• Rina Kamath: Chennai; 1 shtator 2000, Orient Blackswan, kontrolluar më 7 shkurt 2013, isbn 978-81-250-1378-5.
• J.C. Morris (ed.): The Journal (afterw.) The Madras Journal of Literature and Science; Madras Literary Society, kontrolluar më 18 mars 2013, 1881.
• Trudy Ring, Robert M. Salkin & Sharon La Boda: Asia and Oceania: International Dictionary of Historic Places; 1995, Taylor & Francis, kontrolluar më 7 shkurt 2013, isbn 978-1-884964-04-6.
• Karen Schreitmüller, Mohan Dhamotharan & Beate Szerelmy: Baedeker India; 14 shkurt 2012, Baedeker, kontrolluar më 7 shkurt 2013, isbn 978-3-8297-6622-7.