Dakota e Veriut

Dakota e Veriut (anglisht: North Dakota, shqiptimi: /ʔ dəˈkoʊtə/) është një shtet në Upper Midwest, i Shteteve të Bashkuara. Dakota e Veriut kufizohet nga provincat kanadeze të Saskatchewan dhe Manitoba në veri dhe nga shtetet e SHBA-së të Minesotës në lindje, Dakota e Jugut në jug dhe Montana në perëndim.

Dakota e Veriut North Dakota
Shteti
Shteti i Dakotës së Veriut
Flamuri Stema
Nofka(t):  Peace Garden State, Roughrider State, Flickertail State, Heaven on Earth
Parimet:  Liria dhe Bashkimi, Tani dhe Përgjithmonë, Një dhe e Pandashme
Himni: North Dakota Hymn
Harta e Shteteve të Bashkuara me Dakota e Veriut të theksuar
Vendi	Shtetet e Bashkuara
Para shtetësisë	Territori i Dakotës
U pranua në Bashkim	2 nëntor 1889 (39-të)
Kryeqyteti	Bismarck
Qyteti më i madh	Fargo
Metroja më e madhe dhe zonat urbane	Fargo
Qeveria
• Guvernatori	Doug Burgum (R)
• Guvernatori toger	Brent Sanford (R)
Legjislatura	Legislative Assembly
• Dhoma e sipërme	Senati
• Dhoma e ulët	Dhoma e Përfaqësuesve
Gjyqësori	Gjykata e Lartë e Dakotës së Veriut
Senatorët amerikan	John Hoeven (R) Kevin Cramer (R)
Delegacioni i Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA	Kelly Armstrong (R) (lista)
Sipërfaqja
• Gjithsej	70.704 sq mi (183.123 km2)
• Sipërfaqe tokësore	68.994 sq mi (178.694 km2)
• Sipërfaqe ujore	1.710 sq mi (4.429 km2)  2.4%
Sipërfaqja vendi	19th
Dimensionet
• Gjatësia	300 mi (482 km)
• Gjerësia	200 mi (321 km)
Lartësia mbidetare	1.900 ft (580 m)
Lartësia më e lartë (White Butte)	3.606 ft (1.069 m)
Lartësia më e ulët (Red River of the North at Manitoba border)	864 ft (216 m)
Popullsia  (2021)
• Gjithsej	774.948
• Vendi	47th
• Dendësia	10,73/sq mi (4,13/km2)
• Dendësia vendi	47th
• Të ardhurat mesatare shtëpiake	$61.843
• Të ardhurat vendi	20-të
Emri i banorëve	North Dakotan
Gjuha
Zona kohore
shumicën e shtetit	UTC−06:00 (Qendrore)
• Verës (DST)	UTC−05:00 (CDT)
jugperëndim	UTC−07:00 (Mountain)
• Verës (DST)	UTC−06:00 (MDT)
Shkurtesa USPS	ND
Kodi ISO 3166	US-ND
Shkurtesa tradicionale	N.D., N.Dak., Nodak
Gjerësia gjeografike	45° 56′ N to 49° 00′ N
Gjatësia gjeografike	96° 33′ W to 104° 03′ W
Faqja zyrtare	nd.gov

Dakota e Veriut është shteti i Lista e shteteve dhe territoreve të SHBA-së sipas sipërfaqes|nëntëmbëdhjetë më i madh]], por me një popullsi prej më pak se 780,000 që nga viti 2020, është i katërti më pak i populluar dhe i katërti më pak i populluar. Kryeqyteti është Bismarck ndërsa qyteti më i madh është Fargo, i cili përbën gati një të pestën e popullsisë së shtetit; të dy qytetet janë ndër qytetet me rritje më të shpejtë në SHBA, megjithëse gjysma e të gjithë banorëve jetojnë në zonat rurale. Shteti është pjesë e rajonit të Rrafshnaltës së Madhe, me preri të gjera, stepa, savana të buta, toka të këqija dhe toka bujqësore që janë karakteristika përcaktuese.

Ajo që tani është Dakota e Veriut ishte e banuar për mijëra vjet nga fise të ndryshme vendase amerikane, duke përfshirë Mandan, Hidatsa dhe Arikara përgjatë lumit Missouri; Ojibwa dhe Cree në verilindje; dhe disa grupe Sioux (Assiniboine, Yankton, Wahpeton, dhe Teton) në pjesën tjetër të shtetit. Eksploruesit dhe tregtarët evropianë mbërritën për herë të parë në fillim të shekullit të 18-të, kryesisht në ndjekje të peliçeve fitimprurëse. Shtetet e Bashkuara fituan rajonin në fillim të shekullit të 19-të, duke e vendosur gradualisht atë mes rezistencës në rritje nga vendasit gjithnjë e më të zhvendosur.

Territori i Dakotës, i themeluar në 1861, u bë qendror për pionierët amerikanë, me Aktin e Homestead të vitit 1862 që përshpejtoi rritje dhe zhvillim të rëndësishëm të popullsisë. Tregtia tradicionale e leshit ra në favor të bujqësisë, veçanërisht të grurit; Dakota Boom i mëpasshëm nga viti 1878 deri në 1886 pa ferma gjigante të shtrira nëpër luginat, me territorin që u bë një shportë buke kryesore dhe një motor ekonomik rajonal. Kompanitë e hekurudhave të Paqësorit Verior dhe e Madhe Veriore konkurruan për akses në qendrat fitimprurëse të grurit; fermerët u bashkuan në aleanca politike dhe socio-ekonomike që ishin thelbi i Lëvizjes më të gjerë Populiste të Midwest.

Dakota e Veriut u pranua në Bashkim më 2 nëntor 1889, së bashku me Dakotën e Jugut fqinje, si shtetet e 39-të dhe të 40-të. Presidenti Benjamin Harrison i ngatërroi dokumentet e shtetësisë përpara se t'i nënshkruante ato, në mënyrë që askush të mos mund të thoshte se cili u bë shtet i pari; për rrjedhojë, dy shtetet numërohen zyrtarisht sipas rendit alfabetik. Shtetësia shënoi mbylljen graduale të periudhës së pionierit, me shtetin që u vendos plotësisht rreth vitit 1920. Dekadat pasuese panë një rritje të lëvizjeve radikale agrare dhe kooperativave ekonomike, nga të cilat një trashëgimi është Bank of North Dakota, e vetmja bankë shtetërore në SHBA.

Duke filluar nga mesi i shekullit të 20-të, burimet e pasura natyrore të Dakotës së Veriut u bënë më kritike për zhvillimin ekonomik; në shekullin e 21-të, nxjerrja e naftës nga formacioni Bakken në veriperëndim ka luajtur një rol të madh në prosperitetin e shtetit. Një zhvillim i tillë ka çuar në rritje të paprecedentë të popullsisë (së bashku me nivelet e larta të lindjeve) dhe ulje të papunësisë, me Dakotën e Veriut që ka shkallën e dytë më të ulët të papunësisë në SHBA (pas Hawaii). Ai renditet relativisht mirë në metrika të tilla si infrastruktura, cilësia e jetës, mundësitë ekonomike dhe siguria publike.

Demografia

Në përllogaritjen e vitit 2021, Dakotës e Veriut rezultonte me 774,948 banorë, duke shënuar një rënie të lehtë prej 0.53% nga Censusi i SHBA-ve 2020. Që prej 2011, Dakota e Veriut është shteti me rritjen më të lartë të popullsisë.

Nga më pak se 2,000 banorë në 1870, Dakota e Veriut arriti në 680,000 banorë më 1930. Rritja më pas u ngadalësua dhe shifrat e popullsisë janë lëkundur lehtshëm përgjatë 7 dekadave të fundit. Përveç Amerikanëve Vendas, Dakota e Veriut ka një përqindje më të ulët minoritetesh se kombi në tërësi.

Referime

Ky artikull me tematikë në lidhje me gjeografinë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës është një faqe cung. Ju mund të ndihmoni Wikipedia-n duke e përmirësuar atë.