Riza Tefik Bylykbashi
Riza Teufiku ose Rıza Tevfik Bölükbaşı (1869 – 31 dhjetor 1949) ishte një filozof osman dhe më vonë turk, poet, politikan me firmë liberale[1] dhe një udhëheqës komuniteti (për disa anëtarë të komunitetit bektashi) në fund të shekullit të 19-të dhe fillimit të shekullit të 20-të. Një poliglot,[2] ai mbahet mend më së shumti në Turqi si një nga katër nënshkruesit osmanë të Traktatit të Sèvres, për këtë arsye ai u përfshi në vitin 1923 në mesin e 150 personae non gratae të Turqisë dhe kaloi 20 vjet në mërgim derisa ai u dha amnisti nga Turqia në vitin 1943.
Rıza Tevfik Bölükbaşı | |
|---|---|
 Rıza Tevfik më 1910 | |
| Të dhëna vetjake | |
| U lind më | 1869 Mustafapasha, Perandoria Osmane tani Svilengrad, Bullgari |
| Vdiq më | 31 dhjetor 1949 Stamboll, Turqi |
| Profesioni | Politikan |
Jeta e hershme dhe karriera
Redakto
Rıza Tevfik lindi në vitin 1869 në Mustafapasha, sot Svilengrad në Bullgari, nga një baba shqiptar me origjinë nga Dibra[3] dhe nënë çerkeze,[4][5][6] e cila vdiq kur ai ishte i vogël. Ai kishte një vëlla Besimin, i cili më vonë do të bënte vetëvrasje në Edrene.[7] I vendosur në një shkollë hebraike në Kostandinopojë nga babai i tij, i cili ishte prefekt, Rıza Tevfik mësoi spanjisht dhe frëngjisht në moshë të re. Ai u vlerësua si një personalitet i shqetësuar gjatë viteve të tij studentore, fillimisht në shkollën e mesme të famshme Galatasaray, dhe më pas në Shkollën Perandorake të Mjekësisë (Tıbbiye), dhe u arrestua dhe u burgos disa herë, duke mos lënë pas nxitjen e të burgosurve të tjerë në revoltë, gjatë muajve të burgut. Ai mund të diplomohej në moshën tridhjetë dhe u bë mjek. Në vitin 1907, ai u bashkua Komitetit e Bashkimit dhe Përparimit (CUP) dhe ishte një nga deputetët e asaj partie për Edrenenë në Dhomën e Deputetëve (dhoma e ulët e zgjedhur nga populli i Paralamentit të rithemeluar Osman) të vitit 1908. Ai u nda me CUP në vitin 1911, duke iu bashkuar për një kohë të shkurtër Partisë së Lirisë dhe Antantës (Liberal Entente),[2] opozitare e sapothemeluar dhe ishte kundër hyrjes së saj të Perandorisë Osmane në Luftën e Parë Botërore.
Karriera politike në Perandorinë Osmane
Redakto
Rıza Tevfik u emërua Ministër i Arsimit i Perandorisë Osmane (turqisht: Maarif Nazırı) në disa kabinete (11 nëntor 1918 – 12 janar 1919)[2] të formuar pas rënies së CUP dhe humbjes së Perandorisë Osmane në Luftën e Parë Botërore. Ai u emërua gjithashtu në Senat (dhoma e sipërme e parlamentit osman) nga sulltani, i cili u bë President dy herë (24 maj - 18 qershor 1919 dhe 31 korrik - 21 tetor 1920).
Ai ishte një nga katër nënshkruesit e Traktatit të Sèvres, i përfshirë në delegacionin në Konferencën e Paqes së Parisit nga veziri i madh Damat Ferid Pasha, megjithëse ai nuk zinte asnjë pozicion zyrtar në kohën e negociatave, thjesht duke qenë profesor në Universitetin e Stambollit. Meqenëse ishte një nga nënshkruesit e traktatit të dështuar, ai u përfshi në 150 personae non grata të Turqisë pas fitores turke në Luftën për Pavarësi Turke dhe iu desh të largohej nga Turqia në fund të vitit 1922.
Mërgimi, kthimi në Turqi dhe vdekja
RedaktoRıza Tevfik jetoi në Shtetet e Bashkuara, Qipro, Hexhaz, Jordani (ku u emërua drejtor i Muzeut Kombëtar dhe Bibliotekës në vitin 1925) dhe Liban gjatë 20 viteve në vijim, derisa mundi të kthehej në Turqi në kuadër të aministisë së vitit 1943.[2] Ai mori mbiemrin Bölükbaşı pas Ligjit të Mbiemrit të vitit 1934. Ndërkohë, ai kishte botuar përmbledhjen e tij me poezi në Nikozia.
Ai rifilloi punën si profesor universiteti në Stamboll deri në vdekjen e tij më 31 dhjetor 1949.[2] Përveç poezisë dhe artikujve të tij mbi filozofinë, ai shquhet edhe për përkthimet e tij në turqisht për shumicën e poezive të Omer Hajamit.
Referime
RedaktoReferime
Redakto- Feylesof Riza (S.T. Wasti) Middle Eastern Studies, April 2002
Shënime
Redakto- ^ Markham, Ian S.; Sayilgan, Zeyneb (2017). The Companion to Said Nursi Studies (në anglisht). Pickwick Publications. ISBN 978-1-4982-9222-1.
- ^ a b c d e Özoğlu, Hakan (24 qershor 2011). From Caliphate to Secular State: Power Struggle in the Early Turkish Republic: Power Struggle in the Early Turkish Republic (në anglisht). ABC-CLIO. fq. 48. ISBN 978-0-313-37957-4.
- ^ Bahanur Garan (2013), TANZİMAT'TAN CUMHURİYET'E TÜRK ŞİİRİNDE BALKANLAR [BALLKANI NË POEZINË TURKE NGA TANZIMATi NE REPUBLIK] (PDF) (në turqisht), Ancara: Hacettepe University Institute of Social Sciences,
Rıza Tevfik, babasının görevi üzerine bulunduğu Edirne vilayetine bağlı Cisr-i Mustafapaşa (Tsaribrob) kazasında dünyaya gelir. Babası Gega denilen şimal Arnavutlarından olan Hoca Mehmet Tevfik Efendi, dedesi ise Debre-i Ahmet Durmuş Bölükbaşı. ..."Rıza Tevfik‟in şiire karşı ciddi şekilde asıl ilgisi, henüz küçük yaşta annesinin ölümü üzerine ailesiyle birlikte gelip yerleştikleri Gelibolu‟da uyanır.
[Rıza Tevfik lindi në Cisr-i Mustafapaşa (Tsaribrob), në provincën Edirne, ku u caktua babai i tij. Babai i tij quhet Hoca Mehmet Tevfik Efendi, i cili është shqiptar dhe gjyshi i tij është Debre-i Ahmet Durmuş Bölükbaşı. ...Interesimi i tij serioz për poezinë zgjohet në Galipoli, ku ai dhe familja e tij u vendosën pas vdekjes së nënës së tij në moshë të re.] - ^ Rıza Tevfik (1950). Bütün cepheleriyle Rıza Tevfik: şiirler, makaleler, hatıralar (në turqisht). Halk Basımevi. fq. 8.
Rıza Tevfik'in Hayatı ve Eserleri 1868 yılında Rumelinin Mustafapaşa köprüsünde doğan Bm Tevfik Bölükbaşı, baba cihetile Arnavut, ana cihetile Çerkeş olup bu ciheti şu beytiyle açıklamıştır: Babam Arnavuddu, anam Çerkeş Bilmiyen varsa...
- ^ Hilmi Yücebaş; Rıza Tevfik (1958). Filozof Rıza Tevfik: hayatı, şiirleri, hâtıraları (në turqisht). fq. 6.
...1868 yılında Rumelinin Cisr-i Mustafa paşa (Tsaribrod) kasabasında doğan Rıza Tevfik Bölükbaşı. baba cihetiyle Arnavut, ..
- ^ Refik Ahmet Sevengil (1968). Türk tiyatrosu tarihi: Neşrutiyettiyatrosu (në turqisht). Maarif Basımevi. fq. 8.
...sonraları tanınmış şair Rıza Tevfik Bölükbaşı (Arnavut ve göçmen)..
- ^ Süssheim, Karl (2002). The Diary of Karl Süssheim (1878-1947): Orientalist Between Munich and Istanbul (në anglisht). Franz Steiner Verlag. fq. 56. ISBN 978-3-515-07573-2.