Wikipedia

Budapesti: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
→‎top: Korrigjim, zëvendësova: {{Infobox country → {{Infobox settlement duke përdorur AWB
Etiketa: Manual revert
No edit summary
Rreshti 1:
{{Infobox settlement
|Emri name = Budapesti
| official_name = Kryeqyteti i Hungarisë<br />''Magyarország fővárosa''
| settlement_type = Qytet
| settlement_type = [[Kryeqyteti|Kryeqytet]]
| nicknames = "Perla e Danubit"; "Mbretëresha e Danubit"; "Zemra e Evropës"; "Qyteti i Lirisë"
<!-- images, nicknames, motto - -->
| mottoes = ▼
| image_flagimage_skyline = Flag of Budapest (2011-) = BudapestMontage.svgjpg
| flag_linkimagesize = Flamuri i Budapestit = 280
| image_caption = Nga lart, nga e majta në të djathtë: pamje e qytetit me lumin [[Lumi i Danubit|Danub]], luani që ruan [[Urë Zinxhiri Széchenyi|Urën e Zinxhirit]], [[Sheshi i Heronjve (Budapest)|Sheshi i Heronjve]], [[Ndërtesa e Parlamentit Hungarez|Ndërtesa e Parlamentit]], [[Bastioni i Peshkatarëve]], [[Bazilika e Shën Stefanit]] dhe një panoramë nga [[Kodra Gellért|kodra Gellért]] me [[Kalaja e Budës|Kalanë e Budës]] në të majtë
| image_seal = Coa Hungary Town Budapest big.svg
| seal_linkimage_shield = StemaCoa Hungary Town eBudapest Budapestitbig.svg
| seal_sizeshield_alt = Coat of arms of Budapest
| nicknames = Zemra e Evropës, Mbretëresha e Danubit, Perla e Danubit, Kryeqyteti i Lirisë, Kryeqyteti i Spave dhe Banjave Termale, Kryeqyteti i Festivaleve
| image_skyline = BudapestMontage.jpg
<!-- maps and coordinates ---- -->
| image_caption =
| pushpin_map = Hungary#Europe
<!--Administrimi territorial-->
|Shteti pushpin_relief = Hungaria1
|Konteja pushpin_map_caption = Location within =Hungary##Location Budapest,within KryeqytetiEurope
| coordinates = {{coord|47|29|33|N|19|03|05|E|format=dms|region:HU-BU_type:city(1,800,000)|display=inline,title}}
|Qarku = ▼
|Komuna coor_pinpoint =
|Komunitetisubdivision_type Autonom = Shteti
|Provincasubdivision_name = {{flagicon|HUN}} [[Hungaria]]
|Distriktisubdivision_type2 = [[Lista e rajoneve të Hungarisë|Rajoni]]
|Kantoni subdivision_name2 = [[Hungaria Qendrore]]
| established_title = Bashkimi i [[Buda (qytet)|Budës]], [[Pest, Hungaria|Pestit]] dhe [[Óbuda]]
|Departamenti =
| established_date = 17 nëntor 1873
<!--Sipërfaqja dhe Demografia -->
| government_footnotes =<ref name="municipality">{{cite web|url=http://budapest.hu/sites/english/Lapok/The-Municipality-of-Budapest.aspx|title=The Municipality of Budapest (official) |language=en |date=11 shtator 2014 |access-date=11 shtator 2014}}</ref>
|Sipërfaqja = 525.16 ▼
|Sipërfaqja Tokëgovernment_type = Mayor – Council
| governing_body = [[Bashkia metropolitane e Budapestit]]
|Sipërfaqja Ujë =
| population_totalleader_title = 1,721,556 = Kryetari
|Dendësia leader_name = 3,241.5[[Gergely Karácsony]] ([[Dialogu për Hungarinë]])
| area_footnotes =<ref name="britannica.com">{{cite encyclopedia|url=https://www.britannica.com/place/Budapest |title=Budapest|encyclopedia=Encyclopædia Britannica |language=en |date=11 shtator 2014 |access-date=11 shtator 2014}}</ref>
|Zona urbane = 2,524,697
|Zona metropolitanearea_total_km2 = 3,271,110525.2
▲|Sipërfaqja area_total_sq_mi = 525202.16 8
<!-- Të dhëna-->
|Lartësia area_urban_km2 = 2538
| population_demonymarea_urban_sq_mi = 980
| established_datearea_metro_km2 = [[17 nëntor]] [[1873]], u bashkuan Buda,<br /> Pesti dhe= Óbuda7626
|Zona Kohorearea_metro_sq_mi = [[Zona Kohore e Evropës Qendrore|CET]]= ([[UTC+1]])2,944
| elevation_footnotes =<ref>{{cite web|url=http://www.stay.com/budapest/attractions/688/erzsebet-lookout-tower|archive-url=https://web.archive.org/web/20100623082543/http://www.stay.com/budapest/attractions/688/Erzsebet-Lookout-Tower|url-status=dead|archive-date=23 qershor 2010|title=Best view in Budapest from the city's highest hilltop|publisher=stay.com – Budapest|language=en|date=11 shtator 2014|access-date=11 shtator 2014}}</ref>
|Ora Verore = ▼
| elevation_m = Më e ulëta ([[Lumi i Danubit|Danubi]]) 96&nbsp;m <br /> Më e larta ([[Kodra János]]) 527
| postal_code = ▼
|Prefiksi elevation_ft = 315 deri 1,729
<!-- population -------------- -->
| registration_plate =
| population_footnotes =<ref name="ksh.hu">{{cite web|url=https://www.ksh.hu/docs/hun/hnk/hnk_2012.pdf |title=Gazetteer of Hungary, Hungarian Central Statistical Office, 2012 |language=hu |access-date=2 tetor 2013}}</ref><ref name="Budapest City Review">{{cite web|url=http://www.euromonitor.com/budapest-city-review/report|title=Budapest City Review|publisher=Euromonitor International|language=en|date=dhjetor 2017|access-date=8 maj 2014}}</ref>
|Aeroporti = ▼
| population_total = 1,752,286<ref name="Population18">{{cite web|url=https://www.ksh.hu/docs/hun/xstadat/xstadat_eves/i_wdsd001.html |title=Population by type of settlement – annually|publisher=[[Zyra Qendrore e Statistikave të Hungarisë]]|date=12 prill 2016|access-date=12 prill 2016|language=hu}}</ref>
|Kryetari i Bashkisë = Gergely Karácsony
| population_urban = 2,997,958<ref name="Urban area population – Budapest">{{cite web|url=http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=urb_lpop1&lang=en|title=Functional Urban Areas – Population on 1 January by age groups and sex – 2019|publisher=Eurostat|year=2020|language=en|access-date=18 nëntor 2019}}</ref>
|Asambleja rajonale =
| population_metro = 3,011,598<ref name="appsso.eurostat.ec.europa.eu show">{{cite web |url=http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=met_pjanaggr3&lang=en |title=Metropolitan Area Populations |publisher=Eurostat |language=en |date=21 tetor 2019 |access-date=18 nëntor 2019}}</ref>
|Partia udhëheqëse = (Párbeszéd Magyarországért)
▲|Aeroporti population_as_of = 2017
| website = [http://english.budapest.hu/ budapest.hu] [http://budapest.com/ budapest.com]
| image_map population_density_km2 = 3388
| population_density_sq_mi = 8,770
<!--Harta-->
| population_demonyms = Budapester, budapesti <small>''(Hungarisht)''</small>
| map_caption =
| map_sizeblank3_name = [[Human Development Index|HDI]] (2018)
| blank3_info = 0.901<ref>{{Cite web|url=https://globaldatalab.org/shdi/shdi/HUN/?interpolation=0&extrapolation=0&nearest_real=0&years=2018|title=Sub-national HDI - Subnational HDI - Global Data Lab|website=globaldatalab.org|language=en}}</ref> – <span style="color:#090;">very high</span>
| image_map = Hungaria ▼
|gjerësia timezone1 = 47.471944[[Zona Kohore e Evropës Qendrore|CET]]
|gjatësia utc_offset1 = 19.050278 = +1
| timezone1_DST = [[Ora Verore e Evropës Qendrore|CEST]]
▲|Ora Veroreutc_offset1_DST = +2
| postal_code_type = [[Kodet postare në Hungari|Kodi postar]]
▲| postal_code = 1011–1239
| area_code_type = [[Numrat e telefonit në Hungari|Prefiksi]]
▲| mottoesarea_code = 1
▲|Qarku iso_code = HU-BU
| blank_name_sec1 = Kodi [[Nomenklatura e Njësive Territoriale për Statistikat|NUTS]]
▲| image_map blank_info_sec1 = Hungaria HU101
| website = {{URL|https://www.budapestinfo.hu/en/|BudapestInfo Official}}<br />{{URL|budapest.hu/sites/english/Lapok/default.aspx|Government Official}}
}}
 
'''Budapesti''' është kryeqyteti i [[Hungaria|Hungarisë]]. Si qyteti më i madh i Hungarisë, ai shërben si qendra kryesore politike, kulturore, tregëtaretregtare, industriale dhe e transportit. Në 2009, Budapesti kishte 1.712.210 banorë, një rënie nga kulmi që u arrit në mesin i viteve 1980 prej 2.1 milion. Si zonë metropolitane Budapesti ka 3.271.110 banorë. Qyteti mbulon një sipërfaqe prej 525 kilometra katrorë brenda kufijve të tij. Budapesti u bë një qytet i vetëm që përfshin të dy brigjet e lumit Danub pas bashkimit më [[17 nëntor]] [[1873]] të qyteteve Buda dhe Obuda të bregut të djathtë (perëndimor) të lumit [[Danubi|Danub]], me qytetin Pest që ndodhet në bregun e majtë (lindor) të lumit.
 
Aquincum, fillimisht një vendbanim Celtic, ishte paraardhësi i drejtpërdrejtë i Budapestit, duke u bërë kryeqytet i provincës romake të Panonias së Poshtme. Hungarezët arritën në këto territore në shekullin e 9-të. Vendbanimi i tyre i parë u e rrëmbye nga Mongolët në 1241-42. Qyteti i rithemeluar u bë një nga qendrat e kulturës së Rilindjes humaniste në shekullin e 15-të. Pas Betejës së Moháçit (Mohács) dhe gati 150 vjet të sundimit osman, zhvillimi i rajonit hyri në një fazë të re të prosperitetit në shekujt e 18 dhe 19, dhe Budapesti u bë një qytet global pas bashkimit në vitin 1873. Ai gjithashtu u bë kryeqytet i dytë i Austro-Hungarisë, një fuqi e madhe që u shpërbë në 1918. Budapesti ishte pika qendrore e Revolucionit hungarez të 1848, Republikës Sovjetike Hungareze të 1919-ës, Operacionit Panzerfaust më 1944, Betejës së Budapestit të vitit 1945, dhe Revolucionit Hungarez të 1956-ës.
Line 58 ⟶ 69:
 
Budapesti konsiderohet si një qendër e rëndësishme në Europën Qëndrore. Ai renditet i treti (nga 65 qytete) në Indeksin e Tregjeve të Mastercard (2008), dhe renditet si qyteti më i përshtatshëm për të jetuar i Europës Qendrore / Lindore në indeksin e cilësisë së jetës së EIU (Economist Intelligence Unit) për vitet 2009 dhe 2010. Budapesti është renditur gjithashtu si "vendin i shtatë më idilik i Europës për të jetuar" nga "Forbes". Ai tërheq rreth 20 milionë vizitorë në vit. Selia e Institutit Europian të Novacionit dhe Teknologjisë (EIIT) dhe zyra e parë e CIPA (China Investment Promotion Agency) ndodhen në Budapest.
 
== Referimet ==
{{reflist}}
 
== Lidhje të jashtme ==
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Budapesti"