Nju Xhersi: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Smallem (diskuto | kontribute) |
No edit summary |
||
Rreshti 1:
{{Infobox
| name
| native_name
| official_name = Shteti i Nju Xhersit
| image_flag = Flag of New Jersey.svg
| flag_link = Stemat dhe flamuri i Nju Xhersit
| image_seal = Seal of New Jersey.svg
| seal_link = Stemat dhe flamuri i Nju Xhersit
| image_map = New Jersey in United States (zoom).svg
| nickname = The Garden State<ref>[https://www.nj.gov/nj/about/facts/nickname The Garden State and Other New Jersey State Nicknames] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190902040902/https://www.nj.gov/nj/about/facts/nickname/ |date=September 2, 2019 }}, Robert Lupp, New Jersey Reference Services, New Jersey State Library, October 12, 1994.</ref>
| motto = Liberty and prosperity
| Former = [[Provinca e Nju Xhersit]]
| seat = [[Trenton]]
| LargestCity = [[Newark, New Jersey|Newark]]
| LargestMetro = [[Zona metropolitane e Nju Jorkut|Nju Jorku i Madh]]
| Languages = * [[Gjuha angleze|Anglisht]] (vetëm) 69.4%
* [[Gjuha spanjolle|Spanjisht]] 15.9%
* [[Gjuhët indo-ariane|Indik]] 2.7%
* [[Gjuha kineze|Kinezisht]] 1.5%
* [[Gjuha koreane|Koreanisht]] 1.1%
* [[Gjuha frënge|Frëngjisht]] 0.97%
* [[Tagalog language|Tagalog]] 0.94%
* [[Gjuha portugeze|Portugalisht]] 0.91%
* [[Gjuha italiane|Italisht]] 0.83%
* [[Gjuha arabe|Arabisht]] 0.76%
* [[Gjuha polake|Polonisht]] 0.72%
* [[Gjuha ruse|Rusisht]] 0.57%
| population_demonym = New Jerseyan (zyrtare),<ref>{{cite web|url=http://frwebgate.access.gpo.gov/cgi-bin/getdoc.cgi?dbname=2008_style_manual&docid=f:chapter5.pdf|title=GPO Style Manual 2008|access-date=25 korrik 2010|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20110221195708/http://frwebgate.access.gpo.gov/cgi-bin/getdoc.cgi?dbname=2008_style_manual&docid=f:chapter5.pdf|archive-date=February 21, 2011|url-status=dead}}</ref> New Jerseyite<ref>{{cite web|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/new%20jersey|title=New Jersey—Definition and More from the Free Merriam-Webster Dictionary|website=Merriam-Webster|language=en|access-date=3 qershor 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130531111839/http://www.merriam-webster.com/dictionary/new%20jersey|archive-date=May 31, 2013|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=http://dictionary.reference.com/browse/new+jerseyite|title=Definition of New Jerseyite|publisher=Dictionary.reference.com|access-date=25 korrik 2010|language=en|archive-url=https://www.webcitation.org/6HZSGWSWg?url=http://dictionary.reference.com/browse/new+jerseyite|archive-date=22 qershor 2013|url-status=live}}</ref>
| Governor = {{nowrap|[[Phil Murphy]] ([[Partia Demokratike (ShBA)|D]])}}
| Lieutenant Governor = {{nowrap|[[Sheila Oliver]] (D)}}
| Legislature = [[Legjislatura e Nju Xhersit]]
| Upperhouse = [[Senati i Nju Xhersit|Senati]]
| Lowerhouse = [[Asambleja e Përgjithshme e Nju Xhersit|Asambleja e Përgjithshme]]
| Judiciary = [[Gjykata e Lartë e Nju Xhersit]]
| Senators = {{nowrap|[[Bob Menendez]] (D)}}<br />{{nowrap|[[Cory Booker]] (D)}}
| Representative = 10 Democrats <br /> 2 Republicans
| postal_code = NJ
| TradAbbreviation = N.J.
| OfficialLang = None
| area_rank = 47th
| area_total_sq_mi = 8,722.58
| area_total_km2 = 22,591.38
| area_land_sq_mi = 7,354.22<ref name="NJCensusfacts">{{cite web|url=http://quickfacts.census.gov/qfd/states/34000.html |title=New Jersey |website=State & County QuickFacts |publisher=U.S. Census Bureau |language=en |access-date=30 tetor 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131031213659/http://quickfacts.census.gov/qfd/states/34000.html |archive-date=31 tetor 2013 }}</ref>
| area_land_km2 = 19,047.34
| area_water_sq_mi = 1,368.36
| area_water_km2 = 3,544.04
| area_water_percent = 15.7
| population_as_of = 2020<ref name="2020Census">{{cite web |title=2020 Census Apportionment Results |url=https://www.census.gov/data/tables/2020/dec/2020-apportionment-data.html |website=census.gov |publisher=[[Zyra e Regjistrimit të Shteteve të Bashkuara]] |language=en |access-date=26 prill 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210426210008/https://www.census.gov/data/tables/2020/dec/2020-apportionment-data.html |archive-date=26 prill 2021 |url-status=live }}</ref>
| 2010Pop = 9,288,994
| population_rank = 11-të
| population_density_rank = 1-rë
| 2010Density = 488
| 2010DensityUS = 1263
| MedianHouseholdIncome = $82,545<ref name="quickfacts2019">{{cite web |url=https://www.census.gov/quickfacts/fact/table/NJ/SBO001212 |title=Quickfacts New Jersey |publisher=[[Zyra e Regjistrimit të Shteteve të Bashkuara]] |language=en |access-date=26 prill 2021 |archive-date=12 mars 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210312132857/https://www.census.gov/quickfacts/fact/table/NJ/SBO001212 |url-status=live }}</ref>
| IncomeRank = 3-të
| AdmittanceOrder = 3-të
| AdmittanceDate = 18 dhjetor 1787
| timezone1 = [[Zona Kohore Lindore|Lindore]]
| utc_offset1 = −05:00
| timezone1_DST = [[Zona Kohore Lindore|EDT]]
| utc_offset1_DST = −04:00
| Latitude = 38°56′ N to 41°21′ N
| Longitude = 73°54′ W to 75°34′ W
| width_mi = 70
| width_km = 112
| length_mi = 170
| length_km = 273
| elevation_max_point = [[High Point (New Jersey)|High Point]]<ref name="USGSA">{{cite web|url=http://egsc.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html |title=Elevations and Distances in the United States |publisher=[[Shërbimi Gjeologjik i Shteteve të Bashkuara]] |language=en |year=2001 |access-date=24 tetor 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111015012701/http://egsc.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html |archive-date=15 tetor 2011 }}</ref>
| elevation_max_ft = 1,803
| elevation_max_m = 549.6
| elevation_ft = 250
| elevation_m = 80
| elevation_min_point = Oqeani Atlantik<ref name="USGSA" />
| elevation_min_ft = 0
| elevation_min_m = 0
| iso_code = US-NJ
| ElectoralVotes = 14
| website = https://nj.gov
}}
'''New Jersey''' (shqiptohet Nju Xhersi) është një [[Shtetet Federale të Amerikës|shtet]] në rajonet e [[Mid-Atlantic]] dhe [[Shtetet e Bashkuara Verilindore|verilindor]] të [[Shtetet e Bashkuara|Shteteve të Bashkuara]]. Kufizohet në veri dhe lindje me shtetin e [[Nju Jork]]ut; në lindje, juglindje dhe jug nga [[Oqeani Atlantik]]; në perëndim nga [[lumi Delaware]] dhe [[Pensilvania]]; dhe në jugperëndim nga [[Gjiri i Delaware]] dhe shteti i [[Delaware]]. Me 7,354 milje katrore (19,050 km2), Nju Xhersi është [[Lista e shteteve dhe territoreve të SHBA-së sipas sipërfaqes|shteti i pestë më i vogël sipas sipërfaqes]], por me afro 9.3 milionë banorë,<ref name="2020Census" /> është shteti i [[Lista e shteteve dhe territoreve të SHBA-së sipas popullsisë|11-të më i populluar]] dhe [[Lista e shteteve dhe territoreve të Shteteve të Bashkuara sipas dendësisë së popullsisë|më i dendur]]. Kryeqyteti i shtetit të Nju Xhersit është [[Trenton]], ndërsa qyteti më i populluar i shtetit është [[Newark, New Jersey|Newark]]. Me përjashtimin e vetëm të [[Warren County, New Jersey|Warren County]],<ref>{{cite web |url= https://www.bls.gov/cew/classifications/areas/county-msa-csa-crosswalk.htm |title= QCEW County-MSA-CSA Crosswalk |publisher= U.S. Bureau of Labor Statistics |language=en |access-date= 3 mars 2021 |archive-date= 22 mars 2021 |archive-url= https://web.archive.org/web/20210322001432/https://www.bls.gov/cew/classifications/areas/county-msa-csa-crosswalk.htm |url-status= live }}</ref> të gjitha qarqet në shtet shtrihen brenda [[Zona e kombinuar statistikore|zonave të kombinuara statistikore]] të Qytetit të Nju Jorkut ose [[Lugina Delaware|Filadelfias]]; për rrjedhojë, zona më e madhe metropolitane e shtetit bie brenda [[Zona metropolitane e Nju Jorkut|Nju Jorkut të Madh]].
Nju Xhersi u banua fillimisht nga amerikanët vendas për të paktën 2800 vjet, me Lenape që ishte grupi dominues kur evropianët mbërritën në fillim të shekullit të 17-të. Kolonistët [[Republika holandeze|holandezë]] dhe [[Perandoria Suedeze|suedezë]] themeluan vendbanimet e para evropiane në shtet.<ref>{{cite web|url=http://www.usgennet.org/usa/nj/state/NJ-History.htm|title=NJ History Outline|publisher=Usgennet.org|language=en|access-date=25 korrik 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100430032638/http://www.usgennet.org/usa/nj/state/NJ-History.htm|archive-date=30 prill 2010|url-status=dead}}</ref> Më vonë [[Mbretëria e Anglisë|anglezët]] morën kontrollin e rajonit dhe krijuan [[Provinca e Nju Xhersit|Provincën e Nju Xhersit]], pas më të madhit të [[Ishujt të Kanalit|Ishujve të Kanalit]], [[Xhersi]].<ref>{{cite encyclopedia|url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761559873/New_Jersey.html |title=New Jersey |work=MSN Encarta|via=Webcitation.org|language=en|access-date=25 korrik 2010|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20091029034619/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761559873/New_Jersey.html|archive-date=29 tetor 2009 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.infoplease.com/ce6/us/A0859954.html|title=Encyclopedia—New Jersey History|publisher=2000–2011 Pearson Education, publishing as Infoplease|access-date=18 shtator 2011|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20110930055543/http://www.infoplease.com/ce6/us/A0859954.html|archive-date=30 shtator 2011|url-status=live}}</ref> Tokat pjellore të kolonisë dhe toleranca relative fetare tërhoqën një popullsi të madhe dhe të larmishme. Nju Xhersi ishte ndër [[Trembëdhjetë Kolonitë]] që kundërshtuan Britaninë e Madhe, duke pritur beteja të shumta kryesore dhe komanda ushtarake në Luftën Revolucionare Amerikane. Shteti mbeti në Bashkim gjatë [[Lufta Civile Amerikane|Luftës Civile Amerikane]], dhe më pas u bë një qendër kryesore e prodhimit dhe imigrimit; ai ndihmoi në nxitjen e [[Revolucioni industrial|Revolucionit Industrial]] të vendit<ref>{{cite web|last=Mansnerus|first=Laura|date=September 26, 1999|title=New Jersey's Cities: Sad Urban Presence Encircled by Wealth|url=https://www.nytimes.com/1999/09/26/nyregion/new-jersey-s-cities-sad-urban-presence-encircled-by-wealth.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170917065514/http://www.nytimes.com/1999/09/26/nyregion/new-jersey-s-cities-sad-urban-presence-encircled-by-wealth.html|archive-date=17 shtator 2017|access-date=21 dhjetor 2017|work=The New York Times|language=en}}</ref> dhe u bë vendi i risive të shumta teknologjike dhe tregtare në mesin e shekullit të 20-të.
==Gjeografia==
Line 34 ⟶ 90:
==Kultura==
==
{{reflist}}
{{Shtetat Federale të Amerikës}}
| |||