Teherani

Teherani
Popullsia
• Gjithsej	7.314.000
{{{postal_code_type}}}	vetëm nr.
Faqja zyrtare	Teheran.Ir

Teherani (tʰehˈɾɒn; presisht: تهران Tehrān) është kryeqyteti i Iranit dhe qendra e Provincës së Teheranit. Ky qytet ka (sipas te dhënave të vitit 2006) 7,354,000 banorë dhe 658 km² hapësirë gjeografike.

Teherani ndodhet gjeografikisht në afërsi të disa kufijve, duke përfshirë kufirin e Turkmenistanit në verilindje.

Më shumë se gjysma e industrisë së Iranit është e bazuar në Teheran. Kjo industri përfshinë prodhimin e automobilave, elektronikës dhe paisjeve elektrike, prodhim të armatimit, tekstilit, prodhimet ndërtimore si dhe prodhime kimike. Gjithashtu është qendër botërore e shitjes së shtrojeve për dysheme dhe mobiljeve.

Etimologjia

Ka teori të ndryshme mbi origjinën e emrit Tehran (sq..Teheran).

Faqja zyrtaree qytetit të Teheranit shkruan se emri "Tehran" vie nga fjalët persiane "Tah" që don të thotë "fund ose fund (në thellësi)" dhe "Ran" që don të thotë "tatëpjetë mali" - që në përkthim të drejtpërdrejt i bie, fund i tatëpjetës së malit. Kjo i bie bazuar në pozitën gjeografike të qytetit, e që ky sqarim mund të jet më i përafërti me të vërtetën e origjinës së emrit (دامنه ی بین دو کوه).

Teoria e dytë thot se fjala "Tehran" është e nxjerrur nga fjala Tiran/Tirgan, "Qëndrimi i Tir-it" (Tir është të qenit Zoroastrian hyjni e njejtë sikur në Mitologjinë Romake, Mekuri).

Teoria e tretë është se Tehran don të thotë "vend i nxehtë", si antonim i kuptimit "vend i ftohtë" (p.sh. Shemiran)— hapsira më e ftohtë në Teheranin verior. Disa tekste në këtë këndvështrim e shpjegojnë se fjala Tehran në gjuhën perse do të thotë "fund i nxehtë i malit" (دامنه گرم).

Historia

Teherani kah mesi i viteve 1900-ta.

Khalvat Karimkhani.

Demografia

Në 2006 popullsia e Teheranit ishte 7.8 milion njerëz. Gjuha amtare e Teheranit është gjuha perse, dhe shumica e njerëzve në Teheran identifikohen si persian.

Azarbajxhanasit formojn minoritetin më të madh në Teheran: 25% deri 1/3 e popullatës jan Azarbajxhanasit etnike. Minoritetet e tjerë jan Kurdët, Armenët, Gjeorgjianët, Arabët, dhe Jahuditë.

Pas revolucionit e 1979, për shakun e pasojat politike, sociale, dhe ekonomike, disa qytetarët e Iranit, shumica të Teheranit, vendosën të emigrojnë. Shumica e mërgimtarëve shkuan në SHBA, Francë, Gjermani, Suedi, dhe në Kanadë.

Qyteti modern

Kulla Azadi është ndërtesa e parë së cilës vizitorët i bien për rreth duke arritur nga Aeroporti Ndërkombëtarë Mehrabad, Teheran. Kulla është bërë një ikonë e qytetit dhe simboli kombëtar për Iranin.

Struktura e qytetit

Teherani është i ndarë në 22 qarqe, ku secili qark është qendër në vete administrative. Sëbashku me këto 22 qarqe qyteti ka këto lagje: Abbas Abad, Afsariyeh, Amir Abad, Bagh Feiz, Baharestan, Darakeh, Darband, Dardasht, Dar Abad, Darrous, Dehkadeh Olampik, Ekhtiyariyeh, Elahiyeh, Evin, Farmanieh, Gheitariye, Gholhak, Gisha, Gomrok, Hasan Abad, Jamaran, Jannat Abad, Javadiyeh, Jomhuri, Jordan, Lavizan, Narmak, Navvab, Nazi Abad, Niavaran, Park-e Shahr, Pasdaran, Punak, Ray, Sa'adat Abad, Sadeghiyeh,Sohravardi, Shahrara, Shahr-e ziba, Shahrak-e Gharb, Shemiran, Tajrish, Tehranpars, Vanak, Velenjak, Yaft Abad, Yusef Abad, Zafaraniyeh, etj.

Për më shumë shih listën

Artikulli kryesor: Lista e lagjeve të Teheranit

Teherani i vjetër

Disa nga lagjet më të vjetra të Teheranit janë: Udlajan, Sangelaj, Bazaar, Chaleh Meydan dhe Doulat. Chaleh Meydan është lagjeja më e vjetër e qytetit.

Ekonomia

Artikulli kryesor: Ekonomia e Teheranit

Rreth 30% e sektorit publik të fuqisë puntore dhe 45% të industrisë së rëndë të Iranit janë të përqëndruara në Teheran dhe gati gjysma e këtyre punëtorëve punojnë për qeverinë.

Edukimi dhe shkenca

Qendra fetare

• Xhamia e Sulltanit, ndërtuar nga Fath Ali Shah
• Xhamia Atiq, ndërtuar në vitin 1663.
• Xhamia Mo'ezz o-dowleh, ndërtuar nga Fath Ali Shah
• Xhamia Haj Seyd Azizollah, ndërtuar nga Fath Ali Shah
• Xhamia Al-javad mosque, xhamia e parë moderne në Iran.
• Xhamia The Old Sepahsalar.
• Xhamia e Re Sepahsalar (Madreseh e Motahari)
• Xhamia Filsuf o-dowleh, Qajar era
• Xhamia Moshir ol-Saltaneh, Qajar era
• Xhamia Mo'ayyer ol-Mamalik, Qajar era
• Shahr Banu Mausoleum etj.

Politika

Artikulli kryesor: Lista e kryetarëve të Teheranit

Qytetet e motërzuara

• Los Angeles, ShBA
• Havana, Kuba (2001) [1] Arkivuar 11 prill 2020 tek Wayback Machine
• Pretoria, Afrika Jugore (planned 2002) [2]
• Caracas, Venecuela (2005) [3]
• Pekin, Kina (planned 2006) [4] Arkivuar 27 shtator 2005 tek Wayback Machine
• Minsk, Bjellorusia (2006)
• Dushanbe, Taxhikistani
• Lahore, Pakistani

Personalitete

Abbas Kiarostami	Abbas Marufi	Abdolkarim Soroush	Abol-Ghasem Kashani
Ahmad Allahyari	Ahmad Matin-Daftari	Ali Amini	Ali Akbar Dehkhoda
Ali Parvin	Amir Ansari	Arash Labaf	Ardeshir Zahedi
Arfa Atrai	Azar Nafisi	Bahar Soomekh	Bita Farrahi
Bozorg Alavi	Camila Batmanghelidjh	Deep Dish	DJ Aligator
Ebrahim Hamedi (Ebi)	Firouzeh	Forough Farrokhzad	Gholam Ali Haddad-Adel
Gholamreza Rouhani	Hadi Saei	Hassan Ali Mansur	Hosein Ala'
Jalal Al-e-Ahmad	Kamran Shirdel	Khosrow Vaziri	Mahnaz Afshar
Mehdi Mahdavikia	Mírzá Husayn-'Alí	Mohsen Makhmalbaf	Mostafa Chamran
Niki Karimi	Rahi Mo'ayeri	Said Nafisi	Shadmehr Aghili
Shaul Mofaz	Simin Behbahani	Shirin Ebadi	Soleiman Haim

Shih edhe

Konferenca e Teheranit

Lidhje të jashtme

Zyrtare

• Tehran Municipality website (ANG)
• Tehran Geographic Information Center (ANG)
• Tehran's Islamic City Council (PER)
• Tehran Traffic Control Center (ANG)
• Information Center of Tehran Businesses and Locales (ANG)