Tempulli Ekambaresvarar
Tempulli Ekambareswarar ose Tempulli Ekambaranathar (në gjuhën tamile: ஏகாம்பரநாதர் கோயில் = Arulmigu Kanchi Ekambaranathar Thirukoil) është një Tempull Hindu kushtuar Shivës, i vendosur në qytetin e Kanchipuramit të shtetit indian Tamil Nadu. Tempulli është i vendosur në pjesën veriore të tij dhe është tempulli më i madh i Kanchipuramit.[1] Gopurami (kullë e portikut tempullor) i tempullit është 59 m i lartë, që përbën një nga gopuramët më të mëdhenj në Indi.[2] Është një nga pesë tempujt kryesor të Shivës ose Pancha Bootha Sthalamët (secili prej të cilëve përfaqëson një element natyror) duke përfaqësuar elementin Tokë. Katër tempujt e tjerë në këtë kategori janë Thiruvanaikaval Jambukeswara (uji), Chidambaram Natarajari (qielli), Thiruvannamalai Arunachaleswara (zjarri) dhe Kalahasti Nathar (era). Është gjithashtu një nga 275 Paadal Petra Sthalamët, ku të katër shenjtët më të nderuar shaivitë, nayarët kanë thurur vargje për këtë tempull. Tempulli është një nga tërheqjet më të shquara të qytetit.[3]
Legjenda
Redakto
Sipas legjindës dikur Parvati, bashkëshortja e Shivës po kryente pendesë nën pemën e mangos së lashtë të tempullit pranë lumit Vegavathi.[4] Në mënyrë që të provonte përkushtimin e saj Shiva ndezi një zjarr që e përfshiu pemën dhe atë. Hyjnesha Parvati iu lut vëllait të saj, Vishnut, për ndihmë. Në mënyrë që ta shpëtonte, ai mori Hënën nga koka e Shivës dhe i shfaqi rrezet e sajë që shuan zjarrin dhe freskuan pemën si dhe Parvatin. Shiva dërgoi përsëri lumin Ganga (lumi i Gangut si hyjneshë) ta ndërpriste pendesën e Parvatit. Parvati iu lut Gangas dhe e bindi atë që të dyja ishin motra dhe kështu nuk duhet ta dëmtonte atë. Në këtë mënyrë Ganga nuk e ndërpreu pendesën e saj dhe Parvati bëri një Shiva-Linga prej rëre të bashkohej me Shivën. Hyjni këtu u bë i njohur si Ekambareswarari ose "Zoti i Pemës së Mangos".[5]
Sipas një tjetër legjende, besohet se Parvati e adhuronte Shivën në formën e një Prithivi Lingami (ose një Lingami të sajuar prej rëre), nën një pemë mangoje.[1] Sipas legjendës lumi i afërt Vegavati vërshoi dhe kërcënoi të përfshinte Shiva-Lingamin dhe Parvati që ishte nën formën e Kamakshit e përqafoi Lingamin. Shiva i prekur nga gjesti u materializua në të dhe u martua me Parvatin. Në këtë kontekst në gjuhën tamile ai është përmendur si Tazhuva kuzhainthaari ("Ai që u shkri në përqafimin e saj"). Tiurkuripputhonda Nayanari, një nga 63 shenjtët shaivitë, të quajtur nayanarë ishte një larës pranë tempullit dhe po lante teshat e gjithë shaivitëve. Ai u vu në lojë nga Shiva që iu shfaq si një brahmin i moshuar dhe i kërkoi atij të lante përpara perëndimit. Në të njëjtën kohë Shiva bëri një mbrëmje me re. Me të vënë re afrimin e mbrëmjes, larësi përplasi kokën e tij në një gurë nga trishtimi. Atëherë zoti iu shfaq në formën dhe hirin e tij të vërtetë besimtarit të tij të përkushtuar.[4]
Historia
Redakto
Ky tempull i stërmadh është një nga më të vjetrit në Tamil Nadu duke ekzistuar të paktën që nga viti 600 i e.s.. Poezia tamile e shekullit të flet për Kama kottamin dhe Kumara kottamin (që përputhen përkatësisht me Tempullin Kamakashi Amman dhe atë Subramanya). Fillimisht tempulli u ndërtua nga Dinastia Pallava. Në këtë tempull ka shërbyer si prift Vedantisti Kachiyapper. Struktura ekzistuese pastaj u rrëzua dhe u rindërtua nga mbretërit e mëvonshëm Chola. Adi Sankara, shenjti i shekullit të X e rimodeloi Kanchipuramin bashkë me zgjerimin e këtij tempulli si dhe tempujve Kamakshi Amman dhe Varadaraja Perumal me ndihmën e sunduesve vendorë.[6]
Mbretërit Vijayanagarë, gjatë shekullit të XV, bënë gjithashtu një mjaft kontribute në tempull[7] dhe më vonë u zhvilluan nga Vallal Pachiyappa Mudaliari që e kishte zakon të shkonte rregullisht nga Chennai në Kanchipuram për të adhuruar në këtë tempull. Ai shpenzoi mjaft para që i kishte mbledhur gjatë sundimit britanik, për rikonstruksionin e tempullit. Pachiyappa Mudaliari i hipur mbi kal mund të shihet në kolonën e tempullit. Në periudhën e fundit Pachiappa Mudaliari ndërtoi në Chennai një tempull të ngjashëm dhe me të njëjtin emër, Ekambareswarar, në mënyrë që të shmangte shpenzimin e kohës për të shkuar në Kanchipuram. Raporti i Archaeological Survey of India i viteve 1905–06 tregon veprimtari të gjera rikonstruktuese të zhvilluara në tempull nga Nattukottai Chettiari.[8] Kanchipurami është i famshëm për sarit e tij të thurur me dorë. Një dizajn sarish i quajtur Ekambaranathar e ka marë emrin e tij nga dizajni i këtyre faltoreve.[9]
Arkitektura
Redakto
Tempulli shtrihet në një sipërfaqe mbi 93.000 m2.[2] Duke arritur një lartësi prej 59 metrash, Raxha-gopurami (Kullë në portikun hyrës të tempullit) i tempullit është një nga më të lartit në Indinë e Jugut.[7] Një vec/ori e shquar e tempullit është Aayiram Kaal Mandapami, ose "paradhoma me njëmijë kolona", që u ndërtua nga mbretërit Vijayanagarë.[7] Muret e brendshëm të tempullit janë të dekoruar me një gamë prej 1,008 Shiva-lingamësh.[10] Kompleksi është gati 100.000 km me 5 prakaramë (oborre) dhe ka një sallë me njëmijë kolona. Kampai Tirtha, depozita e tempullit besohet se ushqehet nga një lum i shenjtë i nëndheshëm. Oborri i katërt përmban një tempull të vogël të Ganeshës dhe një pellg. Oborri i tretë përmban mjaft faltore më të vogla. Shenjtërorja përmban lingamin bashkë me imazhin e Shivës.[11] Brenda kompleksit nuk ka ndonjë faltore të vec/antë për Parvatin si në tempujt e tjerë të Shivës në Kanchipuram. Sipas një besim vendor thuhet se Tempulli Kamakshi Amman është bashkëshortja e Tempullit Ekambaranathar. Brenda kompleksit tempullor ndodhet një faltore e vogël për Vishnun e quajtur Tempulli Nilaathingal Thundam Perumal. Vishnu këtu adhurohet si murti Vamana dhe faltorja nderohet nga shenjtët alvarë si një nga 108 Divya Desamët. Sthala-Virutchami ose pema e tempullit është një mango 3,500-vjec/are, degët e të cilës thuhet se prodhojnë katër tipe të ndryshme mangosh nga katër degët e saj.[1][5][7][10]
Domethënia fetare e tempullit
Redakto
Pancha Bhoota Stalam (sanskritisht: पन्च भूत स्थल) i referohet pesë tempujve kryesorë të Shivës,[12] ku secili përfaqëson mishërimin e pesë elementeve kryesorë të natyrës - toka, uji, ajri, qielli, zjarri.[13] Pancha do të thotë pesë, Bhoota do të thotë elementet dhe Stala do të thotë vend. Të gjithë këta tempuj gjenden në Indinë Jugore me katër nga këta tempuj në Tamil Nadu dhe një në Andra Pradesh. Pesë elementet besohet se janë të mishëruar në pesë lingamë[12] ku c/do lingam që përfaqëson Shivën në tempull ka pesë emra të ndryshëm të bazuar te elementet që përfaqësojnë. Në tempull, Shiva thuhet se e shfaq veten e tij në formën e Prithvi Lingamit. Katër shfaqjet e tjera janë Appu Lingami (që përfaqëson ujin) në Tempullin Jambukeswarar në Thiruvanaikaval,[14] Akaya Lingami, që përfaqëson qiellin,[12] në Tempullin Thillai Nataraja në Chidambaram,[14] Agni Lingami, që përfaqëson zjarrin,[15] te Tempulli Annamalaiyar[14] dhe Vayu Lingami, që përfaqëson ajrin, te Tempulli Srikalahasti.[14][16] Festa Panguni Uthiram që celebrohet gjatë muajve mars–prill, është festa më popullore nga të gjitha festat tempullore të Kanchipuramit.[17]
Mbishkrimet
RedaktoNë tempull ka mbishkrime të datuara nga viti 1532 që tregojnë dhurimin e një numri fshatrash të bërë nga Achutaraya.[18] Vira Narasingaraya Saluva Nayaka, që ishte e drejtuar nga Achutaraya theu urdhërin mbretëror duke i dhënë më shumë toka tempullit Ekambaranathar sesa tempullit Varadaraja Swamy kundër udhëzimeve për një dhurim të barabartë për të dy tempujt. Achutaraya me të dëgjuar për këtë e shpërndau tokën në mënyrë të barabartë për të dy tempujt.[18]
Shiko edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ a b c Let's Go India and Nepal, 8th Ed. fq. 585.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Dr. Manohar Sajnani: [http://books.google.com/books?id=nxtnsT8CdZ4C Encyclopedia of tourism resources in India]; Volume 2, 2001, isbn 81-7835-014-9, fq. 305
- ^ Madan Gopal: India through the ages; 1990, fq. 177
- ^ a b P. V. Jagadisa Ayyar: [http://books.google.com/books?id=NLSGFW1uZboC South Indian shrines: illustrated]; 1991, isbn 81-206-0151-3, fq. 71-2
- ^ a b Për prej ardhjen e emrit Ekambareswar të shihet: Ratna Rajaiaih: [http://books.google.com/books?id=tniWzM0AOcUC How the Banana Goes to Heaven]; 2010, isbn 978-93-8065-860-5, Seksioni A King of Kings
- ^ P.V.L. Narasimha Rao: [http://books.google.com/books?id=HJFldI75dRcC Kanchipuram - Land of Legends, Saints & Temples]; 2008, isbn 978-93-5018-104-1, fq. 43
- ^ a b c d Gopal K. Bhargava & Shankarlal C. Bhatt: [http://books.google.com/books?id=wyCoMKZmRBoC Land and people of Indian states and union territories]; 25. Tamil Nadu; 2007, isbn 81-7835-381-4, fq. 402
- ^ Mary Elizabeth Hancock: [http://books.google.com/books?id=0duq2Vd_ahcC The politics of heritage from Madras to Chennai]; 2008, isbn 978-0-253-35223-1, fq. 220
- ^ P.V.L. Narasimha Rao: [http://books.google.com/books?id=HJFldI75dRcC Kanchipuram - Land of Legends, Saints & Temples]; 2008, isbn 978-93-5018-104-1, fq. 133
- ^ a b Jane Alexander: [http://books.google.com/books?id=PIrgsI46CNsC The Body, Mind, Spirit Miscellany: The Ultimate Collection of Fascinations]; 2009, isbn 978-1-84483-837-0, fq. 91
- ^ Karen Schreitmüller: [http://books.google.com/books?id=bGgf_LkeG2kC India]; 2009, fq. 545
- ^ a b c Vijaya Ramaswamy: Historical dictionary of the Tamils; 2007, isbn 978-0-470-82958-5, fq. 301-2
- ^ William Reeve & Daniel Sanderson: A Dictionary, Canarese and English
- ^ a b c d Stephen Knapp: The Heart of Hinduism: The Eastern Path to Freedom, Empowerment and Illumination; 2005, isbn 978-0-595-35075-9, fq. 121
- ^ M.K.V. Narayan: Flipside of Hindu Symbolism: Sociological and Scientific Linkages in Hinduism; 2007, isbn 1-59682-117-5, fq. 37
- ^ Jagir Singh Bajwa & Ravinder Kaur: Tourism Management; 2007, isbn 81-313-0047-1, fq. 271
- ^ Roma & Robert Bradnock: [http://books.google.com/books?id=nWKaR6LbEGcC Footprint India]; 2009, isbn 1-904777-00-7, fq. 812
- ^ a b V. Vriddhagirisan: [http://books.google.com/books?id=GD_6ka-aYuQC Nayaks of Tanjore]; 1995, isbn 81-206-0996-4, fq. 19
Bibliografia
Redakto- Alexander, Jane (2009). The Body, Mind, Spirit Miscellany: The Ultimate Collection of Fascinations. New York: Duncain Baird Publishers. ISBN 978-1-84483-837-0.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!). - Ayyar, P. V. Jagadisa (1991). South Indian shrines: illustrated. New Delhi: Asian Educational Services. ISBN 81-206-0151-3.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!). - Bajwa, Jagir Singh; Kaur, Ravinder (2007). Tourism Management. New Delhi: S.B. Nangia. ISBN 81-313-0047-1.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!). - Bhargava, Gopal K.; Bhatt, Shankarlal C. (2007). Land and people of Indian states and union territories. 25. Tamil Nadu. Delhi: Kalpaz Publications. ISBN 81-7835-381-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!). - Bradnock, Roma; Bradnock, Robert (2009). Footprint India. USA: Patrick Dawson. ISBN 1-904777-00-7.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!). - Gopal, Madan (1990). K.S. Gautam (red.). India through the ages. Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!). - Hancock, Mary Elizabeth (2008). The politics of heritage from Madras to Chennai. IN, USA: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-35223-1.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!). - Knapp, Stephen (2005). The Heart of Hinduism: The Eastern Path to Freedom, Empowerment and Illumination. NE: iUniverse. ISBN 978-0-595-35075-9.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!). - Let's Go (2004). Let's Go India & Nepal 8th Edition. New York: Let's Go Publications. ISBN 0-312-32006-X.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!). - Narayan, M.K.V. (2007). Flipside of Hindu Symbolism: Sociological and Scientific Linkages in Hinduism. Kalifornia: Fultus Corporation. ISBN 1-59682-117-5.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!). - Ramaswamy, Vijaya (2007). Historical dictionary of the Tamils. United States: Scarecrow Press, INC. ISBN 978-0-470-82958-5.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!). - Rajaiah, Ratna (2010). How the Banana Goes to Heaven. Chennai: Manipal Press Limited. ISBN 978-93-8065-860-5.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)[lidhje e vdekur]. - Rao, P.V.L. Narasimha (2008). Kanchipuram - Land of Legends, Saints & Temples. New Delhi: Readworthy Publications (P) Ltd. ISBN 978-93-5018-104-1.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!). - William Reeve & Daniel Sanderson: A Dictionary, Canarese and English.
- Sajnani, Dr. Manohar (2001). Encyclopedia of tourism resources in India, Volume 2. Delhi: Kalpaz Publications. ISBN 81-7835-014-9.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!). - Schreitmüller, Karen (2009). India. Gjermani: Karl Baedeker Verlag.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!). - V., Vriddhagirisan (1995). Nayaks of Tanjore. New Delhi: Asian Educational Services. ISBN 81-206-0996-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!).
Lidhje të jashtme
Redakto| Wikimedia Commons has media related to Tempulli Ekambareswarar. |