Teqja e Bllagajt
Teqja në Blagaj gjendet në burimin e lumit Buna, jo shumë larg qendrës së Blagajt afër Mostarit në Bosnje dhe Hercegovinë. Ai përfaqëson një objekt të vlefshëm sakralo-rezidencial të arkitekturës islame në Bosnje dhe Hercegovinë, me tipare shumë të theksuara që dolën nga ndikimi i barokut në arkitekturën osmane. Komisioni për ruajtjen e monumenteve kombëtare, në seancën e mbajtur nga 6 deri më 11 dhjetor 2003 në Sarajevë, mori vendim që Teqja në Bllagaj të shpallet monument kombëtar i Bosnjës dhe Hercegovinës. [1] Ky vendim është marrë nga Komisioni në këtë përbërje: Zeynep Ahunbay, Amra Haxhimuhamedoviq, Dubravko Lovrenoviq, Ljiljana Shevo (kryetare) dhe Tina Wik.
Sufizmi i ka rrënjët në jetën e Profetit Muhamed, i cili dikur ishte i vetëm në lutje. Kur në shekullin e 12-të sufizmi mori forma institucionale të shprehjes dhe kur u krijuan tarikatet e para (vëllazëritë sufiste), ky fenomen u reflektua edhe në shfaqjen e një forme të re arkitekturore, me emra të ndryshëm: hanikah, teqe, zavije, derga, ribat etj. Sufizmi u shfaq në të gjitha pjesët e Perandorisë Osmane . Ai la gjurmë në letërsi, filozofi dhe në jetën e vetë popullatës myslimane. Anëtarë të atij drejtimi janë dervishët të cilët ndahen në disa rende.
Në Bosnje dhe Hercegovinë zakonisht përdoret emri tekija, ndonëse dalin edhe emrat zavija dhe hanikah, me një kuptim pak të modifikuar. Në Bosnje dhe Hercegovinë kishte disa urdhra dervishësh dhe ato u përhapën në të gjithë territorin e saj, kështu që në atë kohë nuk kishte asnjë vend të madh që të mos kishte të paktën një teqe.
Historia
RedaktoKompleksi i Teqes në Bllagaj është ndërtuar pas vendosjes së sundimit osman në Hercegovinë, më së voni rreth vitit 1520. Fillimisht u drejtua nga urdhri Bektashi, dhe më vonë, në shekullin e 18-të, pas rinovimit nga myftiu i Mostarit Zijaudin Ahmed-ibn-Mustafa, do të bëhet qendra e grumbullimit të Halvetive.
Teqja e Bllagajit u dëmtua dhe u rindërtua disa herë nga shembja e shkëmbit dhe gurëve mbi burim. Me kërkesë të Açik Pashës (Muhamed Hindi), i cili u bë sheik i kësaj teqeje në vitin 1848, Omer Pashë Latasi urdhëroi restaurimin e parë të teqesë, turbesë dhe musarfihanës në vitin 1851. Tridhjetë vjet pas restaurimit, teqeja u shkatërrua kur mbi të ra një shkëmb.
Pas studimeve të shumta në verën e vitit 1952, Instituti Kombëtar për Mbrojtjen e Monumenteve të Kulturës i Republikës Popullore të Bosnjë-Hercegovinës filloi restaurimin e turbetit dhe musafirhanës me qëllim që teqeja të vinte sa më plotësisht në gjendjen e saj origjinale. dhe duke ruajtur përshtypjen e lashtësisë. Aty ku materiali nuk është i dukshëm, janë përdorur disa materiale të reja si tulla dhe druri i sharruar. Struktura e çatisë, e cila ishte pothuajse tërësisht e shkatërruar, ishte prej druri të sharruar. Tavanet dhe trarët e tavanit mbi turbën dhe në papafingo, si dhe tavani në lozhë dhe kuzhinë janë bërë me dërrasa të planifikuara. Dyshemetë pothuajse në të gjitha dhomat janë ndërruar dhe kjo është bërë nga dërrasat e vjetra.
Gjatë luftës së vitit 1993, objekti pësoi dëmtime të vogla në çatinë dhe kurorën e fasadës perëndimore, e cila u riparua pas përfundimit të luftës.
Teqja punoi aktivisht deri në vitin 1925. kur i vdiq shehu i saj i fundit Sejdo Shehoviq. Që nga Lufta e Dytë Botërore, puna e dervishëve dhe teqeve ishte e ndaluar zyrtarisht në Bosnje dhe Hercegovinë. Koleksioni menaxhohej nga Muzeu Kombëtar i Bosnjë dhe Hercegovinës deri në fillim të viteve 1970. Që atëherë e deri në vitin 1974. zyrtarisht ishte pa titull, kur bashkësia islame e mori sërish dhe filloi ta përdorë dhe ta mbrojë nga përkeqësimi i mëtejshëm.
Përshkrimi
Redakto
Musafirhana ka bodrumin, përdhesen dhe katin e parë. Bodrumi ndodhet poshtë dhomës së ndenjes dhe dhomës në katin përdhes dhe zë 1/3 e sipërfaqes përdhese. Bodrumi përbëhet nga një sallë me sallon dhe një dhomë ndeje. Ka një qasje në lumë me 5 shkallë guri. Një shkallë guri me një këmbë të vetme të çon në katin e parë. Një ballkon del nga hajati dhe zgjatet mbi lumë. Lozha është e punuar me konstruksion druri me dysheme druri dhe gardh druri.
Kati përdhe ka bazament të çrregullt dhe përbëhet nga katër dhoma. Në këto dhoma hyhet nga zona e mbuluar, hajati. Kuzhina ka një tavan të sheshtë (nuk hapet në çati, që ishte një zgjidhje e zakonshme për ndërtesat e asaj periudhe), dhe vatra ngrihet dhe tërhiqet në një kamare nga e cila tymi shkarkohet përmes një oxhaku të gjerë. Muret e dhomave me pamje nga verilindja dhe veriperëndimi janë gërmuar në shkëmb.
Dyshemeja e musafirhanës ka një bazë të parregullt dhe përbëhet nga: një zonë hyrëse e quajtur papafingo, një dhomë qoshe e quajtur qoshe, një dhomë e madhe e quajtur dhomë (3,6 x 4,7 m), pastaj ka një kafeaxhak (3,1 x 3,5 m), kulhan, hamami dhe zenifa (tualet). Hamami është i mbuluar me një kube të shpuar prej guri. Uji i nxehtë dhe i ftohtë përgatitej nga një dhomë e veçantë me një kazan. Vetë pajisja për ngrohjen e hamamit është nën dyshemenë prej guri dhe nxehtësia shpërndahej nëpër muret e tij duke përdorur tuba balte. Në pjesët e shpuara të kupolës së hamamit u futën copa xhami me ngjyrë. Pranë hamamit janë dhoma të tjera, të cilat së bashku me të formojnë një bllok të tërë sanitar, përkatësisht zenifa dhe abdesi (lavamani) me një holl të përbashkët.
Ndikimi i barokut osman mund të shihet në dizajnin e çatisë dhe elementet dekorative në kabinën e fasadës kryesore (mbi dhomën e miqve të quajtur qoshe). Çatia është pak e lakuar, një formë e pazakontë për mbulim me pllaka guri. Në dhomë, tavani i qosheve është zbukuruar në mënyrë të bollshme me gdhendje polikrome prej druri. Në dhomë musandërat tradicionale janë zëvendësuar me kamare, të cilat sot kanë një rol dekorativ.
Pranë teqesë ndodhet një turbë në të cilën ndodhen dy varre, të shënuara me varre druri. Nuk ka të dhëna të shkruara se kush është varrosur këtu, por sipas legjendës, aty shtrihet shehu i vjetër i teqesë së Bllagajës, Açik Pasha (Muhamed Hindija), i cili u bë sheh i kësaj teqeje në vitin 1848. Ai shtirej si indian, por në fakt u dërgua nga Stambolli për të spiunuar punën e Ali Pashë Rizvanbegoviqit dhe feudalëve të tjerë në Herecegovinë. [1]
Sipas nominimit për listën e monumenteve kombëtare të Bosnjë-Hercegovinës me titull Ansambli Ambiental i qytetit të Bllagaj, i përgatitur nga Instituti për Mbrojtjen e Trashëgimisë Kulturore, Historike dhe Natyrore të Bosnjë-Hercegovinës, burimi i lumit Buna me shkëmbinj klasifikohet si një monument natyror gjeomorfologjik, dhe burimi i Bunës si monument natyror hidrologjik. Pjesë e kompleksit të shenjtë është edhe shkëmbi mbi ndërtesat e Teqesë. Në të njëjtën kohë, është pjesë e objektit.
Gjendja e tanishme
RedaktoTyrbja me musafirhanin e teqesë në Bllagaj është në gjendje të mirë konstruktive. Përveç qëllimit të saj të shenjtë, musafirhana përdoret sot edhe si një objekt ushqimi si dhe për shitjen e suvenireve . Mulliri me ujë në anën e djathtë të lumit është në gjendje të mirë dhe tani përdoret për shitjen e suvenireve, ndërsa nga mulliri në anën e majtë të lumit kanë mbetur vetëm mbetjet e mureve prej guri .
Shih edhe
RedaktoLiteratura
Redakto- Džemal Ćehajić - Urdhrat e dervishëve në vendet jugosllave me referencë të veçantë në Bosnjë dhe Hercegovinë, Instituti Oriental në Sarajevë, Sarajevë, 1986.
- Amra Hadžimuhamedovic - Veçoritë hapësinore të teqesë në Bosnje dhe Hercegovinë, Universiteti i Triestes.
- Mehmed Mujezinoviq - Epigrafia islame e Bosnjës dhe Hercegovinës, Libri 2, Bosnja Lindore dhe Qendrore, Veselin Maslesha, Sarajevë
- Nermina Mujezinoviq - Blagaj afër Mostarit, Hercegovinë nr. 11-12, Mostar, 2000.
- Alija Bejtić - Kontribute në filologjinë orientale dhe historinë e popujve jugosllavë nën sundimin turk, III-IV, 1952-53, Veselin Masleša, Sarajevë.
- Džemal Čelić - Antikitetet tona I, Sarajevë, 1953.
Referime
Redakto- ^ a b "Tekija u Blagaju". Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika (në boshnjakisht). Arkivuar nga origjinali më 13 shkurt 2021. Marrë më 9 shkurt 2019.