Wikipedia

Titani (hënë)

hënë

Titani është hëna më e madhe e Saturnit dhe sateliti i dytë më i madh natyror në Sistemin Diellorë, është hëna vetme që dihet të ketë një atmosferë të dendur dhe i vetmi trup i njohur në hapësirë, përveç Tokës, ku janë gjetur prova të qarta të trupave të qëndrueshëm të lëngut sipërfaqësor.

Titan
Pictured in 2012 in natural color. The thick atmosphere is orange due to a dense organonitrogen haze.
Discovery
Discovered byChristiaan Huygens
Discovery dateMarch 25, 1655
Designations
Designation
Saturn VI
Pronunciation /ˈtaɪtən/[1]
Named after
Τῑτάν Tītan
AdjectivesTitanian[2] or Titanean[3] (both /taɪˈteɪniən/)[4] [5]
Orbital characteristics[6]
Periapsis1186680 km
Apoapsis1257060 km
1221870 km
Eccentricity0.0288
15.945 d
5.57 km/s (calculated)
Inclination0.34854° (to Saturn's equator)
Satellite ofSaturn
Physical characteristics
Mean radius
2574.73±0.09 km (0.404 Earths)[7] (1.480 Moons)
8.3×107 km2 (0.163 Earths) (2.188 Moons)
Volume7.16×1010 km3 (0.066 Earths) (3.3 Moons)
Mass(1.3452±0.0002)×1023 kg
(0.0225 Earths)[8] (1.829 Moons)
Mean density
1.8798±0.0044 g/cm3[8]
1.352 m/s2 (0.138 g) (0.835 Moons)
0.3414±0.0005[9] (estimate)
2.639 km/s (0.236 Earths) (1.11 Moons)
Synchronous
Zero
Albedo0.22[10]
Temperature93.7 K (−179.5 °C)[11]
8.2[12] to 9.0
Atmosphere
Surface pressure
146.7 kPa (1.45 atm)
Composition by volumeVariable

Stratosphere:
98.4% nitrogen (N
2),
1.4% methane (CH
4),
0.2% hydrogen (H
2);

Lower troposphere:
95.0% N
2, 4.9% CH
4;[13]
97% N
2, 2.7±0.1% CH
4, 0.1–0.2% H
2[14]

Titan është hëna e gjashtë e rrumbullakosur gravitacionale nga Saturni . Shpesh përshkruar si një hënë e ngjashme me planetin, Titan është 50% më i madh (në diametër) se hëna e Tokës dhe 80% më masiv.pas Ganimedit hëna e dytë më e madhe në Sistemin Diellor pas hënës së Jupiterit Ganymede, dhe është më e madhe se planeti Mërkur, por vetëm 40% si masiv. Zbuluar në 1655 nga astronomi Hollandez Christiaan Huygens, Titan ishte hëna e parë e njohur e Saturnit, dhe sateliti i gjashtë planetar i njohur (pas hënës së Tokës dhe katër hënave Galilease të Jupiterit ). Titani orbiton Saturnin në 20 rrezet e Saturnit. Nga sipërfaqja e Titanit, Saturni fsheh një hark prej 5.09 gradë dhe, po të ishte i dukshëm përmes atmosferës së trashë të hënës, do të shfaqej 11.4 herë më i madh në qiell sesa Hëna nga Toka.

Titani është i përbërë kryesisht nga akull dhe material shkëmbor, i cili ka të ngjarë të diferencohet në një bërthamë shkëmbore të rrethuar nga shtresa të ndryshme akulli, duke përfshirë një kore akulli I <sub id="mwQA">h</sub> dhe një shtresë nëntokësore me ujë të lëngshëm të pasur me amoniak. Ashtu si me Venusin para epokës hapësinore, atmosfera e dendur e errët parandaloi të kuptuarit e sipërfaqes së Titanit derisa misioni Cassini – Huygens në 2004 siguroi informacion të ri, duke përfshirë zbulimin e liqeneve të lëngshme hidrokarbure në rajonet polare të Titanit. Sipërfaqja e re gjeologjikisht është përgjithësisht e lëmuar, me pak krate goditje, megjithëse janë gjetur male dhe disa kriovolkanë të mundshëm.

Atmosfera e Titanit është kryesisht azot ; përbërësit pakicël çojnë në formimin e reve të metanit dhe etanit dhe mjegullën e rëndë të organonitrogjenit . Klima -duke pëshirë erën dhe shiun - krijon tipare sipërfaqësore të ngjashme me ato të Tokës, të tilla si duna, lumenj, liqene, dete (ndoshta me metan dhe etan të lëngëshë dhe delta, dhe dominohet nga modelet e motit sezonal si në Tokë. Me lëngjet e tij (si sipërfaqësore ashtu edhe nën sipërfaqe) dhe atmosferën e fortë të azotit, cikli i metanit të Titanit ka një ngjashmëri të mrekullueshme me ciklin e ujit të Tokës, megjithëse në temperaturë shumë më të ulët prej rreth 94 K (−179.2 °C; −290.5 °F) .

Historia

Redakto

Zbulimi

Redakto
 
Christiaan Huygens zbuloi Titanin në vitin 1655.
  1. ^ Stampa:OED
  2. ^ "Cassini Equinox Mission: Huygens Landed with a Splat". JPL. 18 janar 2005. Arkivuar nga origjinali më 20 qershor 2010. Marrë më 8 nëntor 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Luz; etj. (2003). "Latitudinal transport by barotropic waves in Titan's stratosphere". Icarus. 166: 343–358. doi:10.1016/j.icarus.2003.08.014. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Stampa:OED
  5. ^ "Titanian" is the written adjectival form of both Titan and Uranus's moon Titania. However, Uranus's moon has a Shakespearean pronunciation with a short "i" vowel and the "a" of spa: /tᵻˈtɑːniən/, while either spelling for Titan is pronounced with those two vowels long: /taɪˈteɪniən/.
  6. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura horizons
  7. ^ Zebker1, Howard A.; Stiles, Bryan; Hensley, Scott; Lorenz, Ralph; Kirk, Randolph L.; Lunine, Jonathan (15 maj 2009). "Size and Shape of Saturn's Moon Titan" (PDF). Science. 324 (5929): 921–923. Bibcode:2009Sci...324..921Z. doi:10.1126/science.1168905. PMID 19342551. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra shifrorë: lista e autorëve (lidhja)
  8. ^ a b Jacobson, R. A.; Antreasian, P. G.; Bordi, J. J.; Criddle, K. E.; Ionasescu, R.; Jones, J. B.; Mackenzie, R. A.; Meek, M. C.; Parcher, D.; Pelletier, F. J.; Owen, Jr., W. M.; Roth, D. C.; Roundhill, I. M.; Stauch, J. R. (dhjetor 2006). "The Gravity Field of the Saturnian System from Satellite Observations and Spacecraft Tracking Data". The Astronomical Journal. 132 (6): 2520–2526. Bibcode:2006AJ....132.2520J. doi:10.1086/508812. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Iess, L.; Rappaport, N. J.; Jacobson, R. A.; Racioppa, P.; Stevenson, D. J.; Tortora, P.; Armstrong, J. W.; Asmar, S. W. (12 mars 2010). "Gravity Field, Shape, and Moment of Inertia of Titan". Science. 327 (5971): 1367–1369. Bibcode:2010Sci...327.1367I. doi:10.1126/science.1182583. PMID 20223984. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Williams, D. R. (22 shkurt 2011). "Saturnian Satellite Fact Sheet". NASA. Arkivuar nga origjinali më 30 prill 2010. Marrë më 22 prill 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Mitri, G.; Showman, Adam P.; Lunine, Jonathan I.; Lorenz, Ralph D. (2007). "Hydrocarbon Lakes on Titan" (PDF). Icarus. 186 (2): 385–394. Bibcode:2007Icar..186..385M. doi:10.1016/j.icarus.2006.09.004. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 27 shkurt 2008. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura arval
  13. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Niemann
  14. ^ Coustenis & Taylor (2008), ff. 154–155.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Titani_(hënë)&oldid=2664368"