Camillo Benso, Konti i Cavour
Camillo Paolo Filippo Giulio Benso, Count of Cavour, Isolabella and Leri (Shqiptim italian: [kaˈmillo ˈbɛnso ˈkonte di kaˈvur], 10 gusht 1810 – 6 qershor 1861), i njohur përgjithësisht si Cavour (Stampa:IPAc-it) ishte një politikan, biznesmen, ekonomist dhe fisnik italian dhe një figurë udhëheqëse në lëvizjen drejt bashkimit italian.[1] Ai ishte një nga drejtuesit e {{E drejta historike|së djathtës historike]] dhe Kryeministër i Mbretërisë së Sardenjës, një pozicion që e mbajti (përveç një dorëheqjeje gjashtëmujore) gjatë Luftës së Dytë për Pavarësi Italiane dhe fushatave të Giuseppe Garibaldit për të bashkuar Italinë. Pas shpalljes së Mbretërisë së Bashkuar të Italisë, Cavour mori detyrën si Kryeministri i parë i Italisë; ai vdiq pas vetëm tre muajsh në detyrë dhe nuk jetoi për të parë zgjidhjen e çështjes romake nëpërmjet bashkimit të plotë të vendit pas pushtimit të Romës në vitin 1870.
Konti i Cavour | |
|---|---|
 Portret nga Antonio Ciseri | |
| Kryeministri i Italisë | |
| Në detyrë 23 mars 1861 – 6 qershor 1861 | |
| Monarku | Victor Emmanuel II |
| Paraprirë nga | Vetë ai si Kryeministri i Mbretërisë së Sardenjës |
| Pasuar nga | Bettino Ricasoli |
| Kryeministri i Mbretërisë së Sardenjës | |
| Në detyrë 21 janar 1860 – 23 mars 1861 | |
| Monarku | Victor Emmanuel II |
| Paraprirë nga | Alfonso Ferrero La Marmora |
| Pasuar nga | Vetë ai si Kryeministri i Italisë |
| Në detyrë 4 nëntor 1852 – 19 korrik 1859 | |
| Monarku | Victor Emmanuel II |
| Paraprirë nga | Massimo D'Azeglio |
| Pasuar nga | Alfonso Ferrero La Marmora |
| Ministri i Financave | |
| Në detyrë 19 prill 1851 – 11 maj 1852 | |
| Monarku | Victor Emmanuel II |
| Kryeministri | Massimo D'Azeglio |
| Paraprirë nga | Giovanni Nigra |
| Pasuar nga | Luigi Cibrario |
| Ministri i Bujqësisë dhe Tregtisë | |
| Në detyrë 11 tetor 1850 – 11 maj 1852 | |
| Monarku | Victor Emmanuel II |
| Kryeministri | Massimo D'Azeglio |
| Paraprirë nga | Pietro De Rossi di Santarosa |
| Pasuar nga | Giuseppe Natoli (1861) |
| Anëtar i Dhomës së Deputetëve | |
| Në detyrë 30 qershor 1848 – 17 mars 1861 | |
| Njësia zgjedhore | Torino |
| Të dhëna vetjake | |
| U lind më | Camillo Paolo Filippo Giulio Benso 10 gusht 1810 Torino, Perandoria e Parë Franceze |
| Vdiq më | 6 qershor 1861 (50 vjet) Torino, Mbretëria e Italisë |
| Nënshtetësia | Italian |
| Partia politike | E drejta historike |
| Nënshkrimi |  |
Cavour bëri disa reforma ekonomike në rajonin e tij të lindjes, Piedmont, në atë kohë pjesë e Mbretërisë së Sardenjës, në vitet e tij të mëparshme dhe themeloi gazetën politike Il Risorgimento. Pasi u zgjodh në Dhomën e Deputetëve, ai u ngrit shpejt në rangun përmes qeverisë piemonteze, duke ardhur për të dominuar Dhomën e Deputetëve nëpërmjet një bashkimi të politikanëve të qendrës së majtë dhe të qendrës së djathtë. Pas një programi të madh të zgjerimit të sistemit hekurudhor, Cavour u bë kryeministër më 1852. Si kryeministër, Cavour negocioi me sukses rrugën e Piemontit në Luftën e Krimesë, Luftën e Dytë për Pavarësi Italiane dhe Ekspeditën e Mijërave të Garibaldit, duke arritur të manovrojë diplomatikisht Piemontin për t'u bërë një fuqi e re e madhe në Evropë, që kontrollonte një Itali gati të bashkuar, e cila ishte pesë herë më e madhe se Piemonte para se të vinte në pushtet. Cavour ishte një mason i ritit simbolik italian.
Historiani anglez Denis Mack Smith thotë se Cavour ishte parlamentari më i suksesshëm në historinë italiane, por ai nuk ishte veçanërisht demokratik. Cavour ishte shpesh diktatorial, injoronte kolegët e tij ministra dhe parlamentin dhe ndërhyri në zgjedhjet parlamentare. Ai gjithashtu praktikoi trasformismo dhe politika të tjera të cilat u bartën në Italinë pas-Risorgimento.[2][3]
Biografia Redakto
Jeta e hershme Redakto
Cavour lindi në Torino gjatë sundimit Napoleonik, në një familje që kishte fituar prona gjatë pushtimit francez. Ai ishte i dyti nga dy djemtë e Michele Giuseppe Francesco Antonio Benso, Markesha e 4-të e Cavour dhe Konti i Isolabella dhe Leri, Lord i Corveglia, Dusino, Mondonio, Ottiglio dhe Ponticelli, Bashkë-Lord i Castagnole, Cellarengo dhe Menabi, Cereaglio, Chieri, San Salvatore Monferrato, Santena dhe Valfenera, Baroni i 1-rë i Perandorisë Franceze (1781–1850) dhe gruaja e tij (1805) Adélaïde (Adèle) Suzanne, Marchioness of Sellon (1780–1846), vetë me origjinë franceze. Kumbarët e tij ishin motra e Napoleonit, Pauline, dhe burri i saj, Princi Camillo Borghese, pas të cilit u emërua Camillo.[4]
Camillo dhe vëllai i tij i madh Gustavo fillimisht u arsimuan në shtëpi. Ai u dërgua në Akademinë Ushtarake të Torinos kur ishte vetëm dhjetë vjeç. Në korrik 1824 ai u emërua si një page për Charles Albert, Mbreti i Piemonte (1831–1849). Cavour shpesh përplasej me autoritetet në akademi, pasi ai ishte shumë kokëfortë për t'u marrë me disiplinën e ngurtë ushtarake. Ai u zbulua se ishte i aftë në disiplinat matematikore, dhe për këtë arsye u regjistrua në Trupat e Inxhinierëve në Ushtrinë Mbretërore të Sardenjës më 1827. Ndërsa ishte në ushtri, ai studioi gjuhën angleze si dhe veprat e Jeremy Bentham and Benjamin Constant, duke zhvilluar tendenca liberale të cilat e bënë atë të dyshuar për forcat e policisë në atë kohë.[5] Ai dha dorëheqjen nga detyra e tij në ushtri në nëntor 1831,[4] si për shkak të mërzisë me jetën ushtarake dhe për shkak të mospëlqimit të tij ndaj politikave reaksionare të mbretit Charles Albert. Ai administroi pasurinë e familjes në Grinzane, rreth dyzet kilometra jashtë kryeqytetit, duke shërbyer si kryetar bashkie atje nga viti 1832 deri në trazirat revolucionare të vitit 1848.
Cavour më pas jetoi për një kohë në Zvicër, me të afërmit e tij në Gjenevë. Më pas ai udhëtoi për në Paris, ku i lanë përshtypje debatet parlamentare, veçanërisht ato të François Guizot dhe Adolphe Thiers, duke konfirmuar përkushtimin e tij ndaj një karriere politike. Më pas ai shkoi në Londër, ku ishte shumë më i zhgënjyer nga politika britanike, dhe bëri një turne në vend, duke vizituar Oksfordin, Liverpulin, Birminghamin, Chester, Nottinghamin dhe Mançesterin. Një turne i shpejtë nëpër Holandë, Gjermani dhe Zvicër (pjesa gjermane dhe zona e Liqenit të Gjenevës) përfundimisht e zbarkoi atë në Torino.
Cavour besonte se përparimi ekonomik duhej t'i paraprinte ndryshimeve politike dhe theksoi avantazhet e ndërtimit të hekurudhave në gadishull.[4] Ai ishte një mbështetës i fortë i transportit me makina me avull, duke sponsorizuar ndërtimin e shumë hekurudhave dhe kanaleve. Midis viteve 1838 dhe 1842 Cavour filloi disa iniciativa në përpjekje për të zgjidhur problemet ekonomike në zonën e tij. Ai eksperimentoi me teknika të ndryshme bujqësore në pronën e tij, si rritja e panxharit të sheqerit dhe ishte një nga pronarët e parë italianë që përdori plehra kimike.[6] Ai gjithashtu themeloi Shoqërinë Bujqësore Piemonteze. Në kohën e lirë, ai përsëri udhëtoi shumë, kryesisht në Francë dhe në Mbretërinë e Bashkuar.
Karriera e hershme politike Redakto
Lëvizjet e para në dukje liberale të Papa Piut IX dhe revolucionet e vitit 1848 sollën një lëvizje të re të liberalizmit italian, duke e lejuar Cavour të hynte në arenën politike, jo më nga frika e policisë. Më pas ai mbajti një fjalim para gazetarëve të shumtë në favor të një kushtetute për Piemonte, e cila u miratua përfundimisht. Cavour, ndryshe nga disa mendimtarë të tjerë politikë, në fillim nuk iu ofrua një pozicion në Dhomën e re të Deputetëve, pasi ai ishte ende një personazh disi i dyshimtë për kombin.[3]
Cavour nuk planifikoi kurrë krijimin e një vendi të bashkuar, dhe madje edhe më vonë gjatë mandatit të tij, objektivi i tij ishte të zgjeronte Piemontin me aneksimin e Lombardisë dhe Venetisë, në vend të një Italie të bashkuar. Për shembull, gjatë periudhës konservatore, ai fitoi një reputacion si një progresist jo-revolucionar. Ai ishte një folës i dobët publik. Cavour më pas humbi zgjedhjet e ardhshme, ndërsa ushtria piemontese u shkatërrua në Betejën e Novarës, duke bërë që Charles Albert të abdikonte, duke ia kaluar fronin djalit të tij, Victor Emmanuel II.[7]
Cavour u kthye më pas në Parlament nga votuesit, ku ai ishte shumë më i suksesshëm. Njohuritë e tij për tregjet evropiane dhe ekonominë moderne i dhanë postet e Ministrit të Bujqësisë, Ministrit të Tregtisë dhe Ministrit të Marinës në vitin 1850. Cavour shpejt dominoi kabinetin e kryeministrit Massimo d'Azeglio. Cavour bashkoi qendrën e djathtë dhe qendrën e majtë në dhomë për të treguar dominim edhe atje. Në vitin 1851, Cavour fitoi një promovim të kabinetit në Ministër të Financave duke punuar kundër kolegut të tij nga brenda Kabinetit në një marrje disi të pavlerë, megjithëse kjo ishte në avantazhin e Piemonte për shkak të reformave të shumta ekonomike. Ai e lejoi Cavour të fillonte programin e tij të zgjerimit të hekurudhave, duke i dhënë Piemonte 800 kilometra rrugë deri në vitin 1860, një e treta e hekurudhave në Itali në atë kohë. Ai mori drejtimin në legjislacionin që dobësonte fuqitë e Kishës për të zotëruar tokë, për të kontrolluar shkollat dhe për të mbikëqyrur ligjet e martesës. Kur peshkopët protestuan, ata u ndëshkuan ose internuan, duke e bërë Cavour heroin e elementëve antiklerikalë liberalë në të gjithë Italinë.[8]
Kryeministri i Italisë Redakto
Në vitin 1861, Victor Emmanuel II shpalli Mbretërinë e Italisë, duke e bërë Cavour Kryeministër të Italisë. Cavour kishte shumë çështje të vështira për t'u marrë në konsideratë, duke përfshirë mënyrën e krijimit të një ushtrie kombëtare, cilat institucione ligjore duhet të mbahen në cilat vende, dhe veçanërisht e ardhmja e Romës. Shumica e italianëve mendonin se Roma duhet të ishte kryeqyteti i një Italie të bashkuar, por kjo binte ndesh me fuqinë e përkohshme të Papës dhe gjithashtu me pavarësinë e Kishës. Cavour besonte se Roma duhet të mbetej selia e "një kishe të lirë në një shtet të lirë", e cila do të ruante pavarësinë e saj, por do të hiqte dorë nga pushteti i përkohshëm.[9] Këto çështje do të njiheshin si “Çështja romake”. Ende Venetia austriake ishte gjithashtu një problem. Cavour pranoi se Venecia duhet të jetë një pjesë integrale e Italisë, por refuzoi të mbante një qëndrim se si ta arrinte atë, duke thënë "A do të vijë çlirimi i Venecias me armë apo diplomaci? Nuk e di. Është sekreti i Providencës."[10] Një mocion për miratimin e politikës së tij të jashtme kaloi me një shumicë të madhe, në thelb i kundërshtuar vetëm nga grupet ekstremiste të krahut të majtë dhe të djathtë.
Krijimi i Italisë nuk ishte detyrë e lehtë, por qeverisja e saj rezultoi një tendosje më e keqe për Kryeministrin. Në vitin 1861, në kulmin e karrierës së tij, muajt e ditëve të gjata të shoqëruara me pagjumësi dhe shqetësime të vazhdueshme ndikuan në Cavour. Ai u sëmur, me sa duket nga malaria, dhe për t'i bërë gjërat më keq, këmbënguli që t'i gjakosnin. Mjeku i tij i rregullt do të kishte refuzuar, por ai nuk ishte i disponueshëm; kështu që Cavour iu gjakosën disa herë derisa ishte pothuajse e pamundur të nxirreshin gjak prej tij. Ai u varros në Santena, afër Torinos.
Pas vdekjes së tij, Italia do të fitonte Venecian më 1866 në rrjedhën e Luftës së Tretë për Pavarësi Italiane, e lidhur me Luftën Austro-Prusiane. Kapja e Romës përfundoi bashkimin e Italisë (përveç Trentinos dhe Triestes) më 1870.
Trashëgimia Redakto
Sot, shumë qytete italiane, duke përfshirë Torino, Trieste, Romë, Firence dhe Napoli, kanë rrugë, sheshe dhe stacione metroje të rëndësishme me emrin Cavour, si dhe Mazzini dhe Garibaldi.[11] Në nder të tij është emëruar edhe clipper ship, Camille Cavour, luftanija Conte di Cavour, e cila luftoi si në Luftën e Parë Botërore ashtu edhe në Luftën e Dytë Botërore, dhe aeroplanmbajtësja e re Marina Militare Cavour u emërua në nder të tij.
Në vitin 1865, Collegio dei Nobili, shkolla e mesme më e vjetër në Torino (e themeluar në vitin 1568), dhe ndër më të vjetrat dhe më të spikaturat në Itali, u riemërua Liceo Ginnasio statale "Camillo Benso di Cavour" (Liceo classico Cavour).
Referime Redakto
- ^ Camillo Benso, Conte di Cavour (Italian statesman). biography.yourdictionary.com
- ^ Denis Mack Smith, "Cavour and Parliament" Cambridge Historical Journal 13#1 (1957): 37–57
- ^ a b Denis Mack Smith, Cavour (1985).
- ^ a b c Coppa, Frank J., "Cavour, Count Camillo Benso di (1810–1861)", Encyclopedia of 1848 Revolutions, Ohio University, 1998
- ^ Beales and Biagini, The Risorgimento and the Unification of Italy, p. 106.
- ^ Beales & Biagini, The Risorgimento and the Unification of Italy, p. 108.
- ^ Harry Hearder (1994). Cavour (në anglisht). fq. 57–62. ISBN 9781317901402.
- ^ Harry Hearder, Cavour (1994) pp. 62–63, 111–12.
- ^ Holt, The Making of Italy: 1815–1870, p. 266; Beales & Biagini, The Risorgimento and Unification of Italy, p. 154.
- ^ Holt, The Making of Italy: 1815–1870, p. 265.
- ^ Trevor James, "Out and About with Garibaldi." Historian #123 (2014): 42–43.