Ekuadori

Ekuadori, (Spanjisht: República del Ecuador), zyrtarisht Republika e Ekuadorit është një republikë demokratike përfaqësuese në Amerikën e Jugut e kufizuar nga Kolumbia në veri, Peruja në lindje dhe jug, dhe nga Oqeani Paqësor në perëndim. Ekuadori së bashku me Kilin, janë dy vendet e vetme në Amerikën e Jugut, që nuk kanë një kufi me Brazilin. Ai përfshin gjithashtu Ishujt Galapagos në Paqësor, rreth 1000 km në perëndim të kontinentit.

República del Ecuador

Flamuri Stema

Moto Kombëtare: La Paz y el Bienestar, la Gloria y el Triunfo

Vendndodhja - Ekuadori

Të dhëna tabelare Gjuha zyrtare spanjishtja Kryeqyteti Quito Qyteti më i madh Guayaquil Sistemi Republik President Lenín Moreno Sipërfaqja   - ujore 283,560 71 km²  - ( 8.8 -ta )    %  - (  -ta ) Popullsia  Dendësia 13,183,978 (2002)   - ( 62 -ta)  36 b. / km²   Monedha Dollari Amerikan Zona kohore UTC - 05:00 Pavarësia  nga Spanja 28 Maj 1822 - (shpallur) Në OKB nga 21 Dhjetor 1945 Himni kombëtar Salve, Oh Patria Kodi i internetit TLD . ec Prefiksi telefonik +593 redaktoni

Gjuha kryesore që flitet në Ekuador është spanjishja (94% e popullsisë). Gjuhët e përdorimit zyrtar në komunitetet e banorëve autoktonë përfshijnë Quichua, Shuar, dhe 11 gjuhë të tjera. Ekuadori ka një sipërfaqe prej 275.830 km2. Kryeqyteti i tij është Quito, i cili u shpall një Vend i Trashëgimisë Botërore nga UNESCO në 1970 për qendrën historike të ruajtur mirë dhe që nuk ka ndryshuar shumë në Amerikën Latine . Qyteti më i madh i vendit është Guayaquil. Qendra historike e Cuencës, qyteti i tretë më i madh në vend, u shpall gjithashtu një Vend i Trashëgimisë Botërore në vitin 1999, si një shembull i shquar i një qyteti kolonial të planifikuar i stilit spanjoll në Amerikat.

Ekuadori është gjithashtu një vend me një larmi të madhe të specieve, shumë prej tyre endemike, si ato të Ishujve Galapagos. Kjo shumllojshmëri e specieve e bën Ekuadorin një nga 17 vendet me shumëllojshmëri të specive më të madhe në botë. Kushtetuta e re e vitit 2008 është e para në botë që njeh të drejtat e ekosistemit

Ekuadori është një republikë presidenciale dhe u bë i pavarur në vitin 1830, pasi ishte pjesë e perandorsë koloniale spanjolle dhe për një kohë shumë të shkurtër e republikës së Kolumbisë së Madhe. Ai është një vend me të ardhura të mesme me një rezultat të Indeksit të Zhvillimit Njerëzor (HDI) prej 0,720 (2011)

Historia

Periudha Para Inkasve

Rrënojat inkase të Ingapircas në verlindje të provincës Canar

Para ardhjes së Inkasve nga Peruja, një shumëllojshmëri e familjeve të ndryshme të amerikanëve vendas ishin vendosur në Ekuador, të cilët kishin gjuhë të ndryshme për shkak të faktit se ata vinin nga vende të ndryshme. Disa lundruan drejt Ekuadorit në trape nga Amerika Qendrore, të tjerë erdhën në Ekuador nëpërmjet degëve të lumit Amazon, të tjerë erdhën nga veriu i Amerikës së Jugut, ndërsa të tjerë erdhën nga pjesa jugore të Amerikës së Jugut përmes Andeve ose me varka me vela.

Përfundimisht këto grupe zhvilluar një kulturë të ngjashme, sepse ata jetonin në të njëjtin ambient edhe pse gjuhët e tyre nuk kishin lidhje me njera tjetrën. Njerëzit e bregdetit u morën me peshkim e gjueti, njerëzit e Andeve malore merreshin me bujqësi dhe njerëzit e zonës së Amazonit merreshin me gjueti dhe bënin një jetë nomade.

Me kalimin e kohës këto grupe filluan të ndërveprojnë dhe të përzihem me njëri-tjetrin sa që grupet e familjeve në një zonë u bënë një komunitet apo fis me një gjuhë dhe kulturë të ngjashme. Shumë qytetërime u zhvilluan në Ekuador, të tilla si Kultura Valdivia dhe Kultura Machalilla në bregdet, Quitus (afër Quitos së sotëm) dhe Cañari (afër Cuencas së sotme). Çdo qytetërim zhvilloi vetë arkitekturën e tij të veçantë, qeramikën, dhe interesat fetare.

Në malet e Andeve, ku jeta ishte më e stabilizuar, grupet e fiseve vendosën të bashkëpunojnë dhe të formojnë fshatra. Kështu u formuan kombet e para gjysëm të civilizuar bazuar në burimet bujqësore dhe zbutjen e kafshëve. Përfundimisht, nëpërmjet luftërave dhe aleancave martesore të udhëheqësve të tyre, një grup kombesh formuan konfederata. Një rajon u konsolidua nën një konfederatë të quajtur Shyris, e cila ushtroi tregëti të organizuar midis rajoneve të ndryshme dhe pushteti politik dhe ushtarak i të cilës ishte nën sundimin e linjës së gjakut Duchicela.

Periudha e Inkasve

Kur Inkasit arritën ata gjetën se këto konfederata ishin kaq të zhvilluara, sa iu desh 2 breza sundimtarësh të inkasve - Topa Inca Yupanqui dhe Huayna Capac - për të absorbuar këto Konfederata në Perandorinë e Incasve. Konfederatat e vendasve që i krijuan atyre më shumë probleme u dëbuan në zona të largëta në Peru dhe Bolivi. Në mënyrë të ngjashme, një numër i subjekteve besnikë të inkasve nga Peruja dhe Bolivia u sollënn në Ekuador për të parandaluar rebelimin. Kështu, rajoni i Ekuadorit malor u bë pjesë e Perandorisë së Inkasve në 1463 duke marrë të njëjtën kulturë dhe gjuhë. Në të kundërt, kur inkasit bërë inkursione në Ekuadorin bregdetar dhe në xhunglat lindore të amazonit të Ekuadorit, ata gjetën mjedisin dhe vendasit më armiqësorë. Për më tepër, kur inkasit u përpoqën për të mposhtur ata, vendasit u tërhoqën në brendësi dhe zhvilluan taktika guerile. Kjo pengoi çdo lloj zgjerimi të inkasve në pellgun e Amazonit dhe në bregdetin e Paqësorit të Ekuadorit. Vendasit e xhunglae të Amazonit dhe Ekuadorit bregdetar mbetën relativisht autonomë derisa arritën ushtarët dhe misionarë spanjollë. Vendasit Amazonas dhe Cayapas-it e Ekuadorit bregdetar ishin grupet e vetme që i bënë ballë dominimit të inkasve dhe spanjollëve, duke ruajtur gjuhën dhe kulturën e tyre edhe në shekullin e 21.

Pushtimi nga spanjollët

Para ardhjes së spanjollëve, Perandoria e inkasve ishte përfshirë në një luftë civile. Vdekja e parakohshme e trashëgimtarit Ninan Cuchi dhe perandorit Huayna Capac nga një sëmundje europiane që u përhap në Ekuador, krijoi një vakum për pushtet midis dy fraksioneve. Fraksioni verior i kryesuar nga Atahualpa pretendonte se Huayna Capac para se të vdiste dha një dekret gojor në lidhje me mënyrën se si perandoria duhet të ndahet. Ai ia dha territoret që përfshijnë Ekuadorin e sotëm dhe Perunë veriore birit të tij të preferuar Atahualpa, i cili do të sundonte nga Quito, dhe i dha pjesën tjetër Huascarit i cili do të sundonte nga Cuzco. Ai la amanet që zemra e tij të varrosej në qytetin e tij të preferuar Quito dhe trupi i tij të transportohej për t'u varrosur me paraardhësit e tij në Cuzco. Huascar nuk e njohu amanetin e të atit sepse ai nuk ndoqi traditat e inkasve për emërimin e një inkasi nëpërmjet priftërinjve. Atahualpa u urdhërua nga Huascar për të marrë pjesë në varrimin e babait të tij në Cuzco dhe të bëjë homazh atij si sundimtari i ri i Inkasve. Atahualpa, me një numër të madh të ushtarëve veteranë të të atit të tij, vendosi ta injorojë Huascarin dhe kështu filloi një luftë civile. Një numër i betejave të përgjakshme u zhvilluan derisa më në fund Huascari u kap dhe Atahualpa Marshoi në jug të Cuzcos dhe masakroi familjen mbretërore të lidhur me Huascarin.

Një bandë e vogël e spanjollëve kryesuar nga Francisco Pizarro zbarkoi në Tumbez dhe Marshoi mbi malet e Andeve derisa arritën në Cajamarca ku perandori i ri i inkasve Atahualpa do të bisedonte me ta. Prifti Valverde u përpoq të bindë Atahualpën se ai duhet të bashkohet me Kishën katolike dhe të deklarojë veten një vasal të Spanjës. Kjo zemëroi Atahualpan aq shumë sa që ai hodhi Biblën në tokë. Në këtë pikë spanjollët u inatosën, me urdhër të Valverdes, sulmuan dhe masakruan truprojën e paarmatosur e të inkasve dhe kapën Atahualpan. Pizarro premtoi për lirimin Atahualpës në qoftë se ai do të jepte fjalën për të mbushur një dhomë plotë me ar. Megjithatë, pas një gjykim të simuluar, spanjollët e ekzekutuan Atahualpan duke e mbytur (zënë frymën).

Kolonizimi

Qendra historike spanjolle në Quito

Ndërtues nga ekspedita e Francisco de Orellana duke ndërtuar anijen e vogël San Pedro

Sëmundjet pllakosën popullsinë indigjene gjatë dekadave të para të sundimit spanjoll - një kohë kur edhe vendasit u detyruan në Sistemin e punës encomienda për spanjollët. Në 1563, Quito u bë vendi i një audience mbretërore (qark administrativ) të Spanjës dhe një pjesë e Vicerojaltisë së Perusë, dhe më vonë Vicerojaltisë së re të Granadas.

Pas gati 300 vjet të kolonizimit spanjoll, Quito ishte ende një qytet i vogël prej vetëm 10.000 banorësh. Pikërisht në këtë qytet, në 10 gusht 1809, u bë thirrja e parë për pavarësi nga Spanja në Amerikën Latine, nën udhëheqjen e kreolëve të qytetit si Montúfar Juan Pio, Quiroga, Salinas , dhe Peshkopi Cuero y Caicedo. Edhe pse kjo zgjati jo më shumë se dy muaj, ajo kishte pasoja të rëndësishme dhe ishte një frymëzim për emancipimin e pjesës tjetër të amerikës spanjolle.

Pavarësia

Shtetet e Ekuadorit, Cundinamarca, dhe Venezuela formuan Republika e Kolumbisë së Madhe

Antonio José de Sucre

Më 9 tetor 1820, Guayaquil u bë qyteti i parë në Ekuador për të fituar pavarësinë e saj nga Spanja. Më 24 maj 1822, pjesa tjetër e Ekuadorit fitoi pavarësinë e saj, pasi Antonio José de Sucre mundi forcat spanjisht monarkist në Beteja e Pichincha, në afërsi të Quito. Pas betejës, Ekuador bashkua Simón Bolívar 's Republika e Gran Kolumbi - bashkimin me ditë moderne Kolumbi dhe Venezuela - vetëm që të bëhet një republikë në vitin 1830.

Shekulli 19 per Ekuador u shënua nga paqëndrueshmëria, me një suksesion të shpejtë të sundimtarëve. Presidenti i parë i Venezuelës Ekuador ishte lindur në Juan José Flores, i cili u rrëzua përfundimisht, ndjekur nga shumë udhëheqës autoritarë të tilla si Vicente Rocafuerte, José Joaquín de Olmedo, José María Urbina, Diego Noboa, Pedro José de Arteta, Manuel de Ascásubi; dhe djali vetë Flores-së, Antonio Flores Jijón, ndër të tjera. Konservatore Gabriel Garcia Moreno unifikuar vendi në 1860 me mbështetjen e Kishës Katolike Romake. Në fund të shekullit të 19-të, kërkesa botërore për kakao lidhur ekonominë në eksportet e mallrave dhe çoi në migrimin nga malësitë në kufirin bujqësore në bregdet.

Revolucioni Liberal

Bregdeti bazë Revolucioni Liberal e 1895 nën Eloy Alfaro zvogëlohet fuqia e klerit dhe pronarëve të tokës konservatore të malësisë, dhe kjo krahut liberal mbajti pushtetin deri në "Revolucionin Julian ushtarake" të vitit 1925. Vitet 1930 dhe 1940 u shënuan nga paqëndrueshmëria dhe shfaqjen e politikanëve populistë, të tilla si pesë herë President José María Velasco Ibarra.

Humbja e territoreve të deklaruare që nga viti 1830

Kolumbia e Madhe, të gjitha pretendimet tokësore nga Kolumbia trgohen me të kuqe

Harta e Tokës ekuadoriane Kërkesave pas 1916 (Spanjisht)

Që ndarjes së Ekuador nga Kolumbia në 1830, ajo kishte pohuar të gjitha tokat Amazonian legenin midis lumit Caqueta dhe Marañon-Amazon lumit. Ekuador gjithashtu kishte de jure pretendime për një pjesë të vogël të tokës pranë Oqeanin Paqësor e njohur si Tumbez, e cila vë në mes Lumenjtë Zarumilla dhe Tumbez. Në varg Mountain Andeve Ekuador kishin pretendime në një zonë të tokës të quajtur Jaén de Bracamoros, i cili vë në mes të kufirit në malet e Andeve dhe lumit Marañon. Të jetë se si ajo mund, Ekuador, gjatë historisë së saj të gjatë dhe të trazuar kishte humbur shumicën e territorit të saj pretenduar për secilin nga fqinjët e saj më të fuqishëm si Kolumbia në 1832 dhe 1916, dhe Brazili në vitin 1904 me anë të një seri të marrëveshjeve paqësore.

Gjatë luftës për pavarësi, para Peru ose Ekuador u bë një komb i pavarur, disa fusha të Mbretër Zëvendës ish të New Granada - Guayaquil, Tumbez, dhe Jaén - deklaruar veten të pavarur nga Spanja. Disa muaj më vonë një pjesë e ushtrisë çlirimtare peruan i San Martin vendosi të zënë Tumbez dhe Jaen me qëllim të përdorimit të këtyre qyteteve si trampolinat për çlirimin Guayaquil dhe pjesa tjetër e Quito de Audiencia (Ekuador). Kjo ishte njohja zakonshme në mesin e zyrtarëve të lartë të ushtrisë çlirimtare nga jugu se udhëheqësi i tyre San Martin dëshironte të çliruar e sotme Ekuador dhe shtoni atë në një republikë të ardhshëm të Perusë, pasi ai kishte qenë pjesë e Inca Perandoria para spanjollet pushtuan atë. Megjithatë, qëllimi Bolivars 'ishin për të formuar një republikë ri të njohur si Kolumbisë Gran, nga territorin çliruara Spanjoll të New Granades cila përbëhet nga Kolumbia, Venezuela, dhe Ekuador. San planet Martins u pengua kur Bolivar me ndihmën e Marshall Antonio José de Sucre dhe forca kolumbian Gran çlirimtare zbritur malet e Andeve dhe Guayaquil pushtuar dhe aneksuar e sapo çliruar Audiencia de Quito në Republikën e [ [Gran Colombia]]. Kjo ndodhi disa ditë para se forcat San Martins peruan mund të arrijë dhe të zënë Guayaquil me qëllimin për të aneksuar Guayaquil me pjesën tjetër të Audiencia të Quito (Ekuador) në Republikën e ardhshëm të Perusë. Kjo mund të vërtetohet nga llogaritë që në mënyrë të përsëritur deklaruar San Martin thënë Bolivar se ai erdhi në Guayaquil për të çliruar vendin e Incas nga Spanja. Bolivar kundërshtoi deklaratën e tij, kur ai i dërgoi një mesazh nga Guayaquil përshëndetur San Marin trupat e tij në tokën kolumbian.

Pasi trupat e fundit Spanish monarkist u mundën në Peru nga ushtritë çlirimtare të Bolivar, disa gjeneralëve peruan pa tituj ligjore mbështetjen ato, filloi të zënë Tumbez, Jaén, dhe Guayaquil në fillim të 1820, ndërsa ishte ende Ekuador federuar me Gran Kolumbi . Qëllimi i këtyre gjeneralëve peruan do të aneksit Ekuador në Republikën e Perusë në kurriz të Kolumbisë Gran. Një këto Gjeneralët peruan ishte lindur ekuadoras José de La Mar, i cili u bë një nga presidentit Perusë. La Mar me një forcë peruan pushtoi disa qytete në jug të Ekuadorit më 28 nëntor 1828. Pas Beteja e Tarqui në 27 shkurt 1829 e cila Gran Colombia çojë nga Antonio José de Sucre fitoi. Sipas të negociatave të paqes Peru rënë dakord për të sepreturn Guayaquil, Tumbez dhe Jaén në, ndërsa rregullimin e kufirit në pellgun lindor amazon si Marañon - Amazon lumenj si kufi natyror midis më Peru dhe Kolumbia Gran. Megjithatë, Peru kthye Guayaquil, por nuk arriti të kthehet Tumbez dhe Jaen, sepse Kolumbia Gran ndarë veten në tri vende të ndryshme - Ekuador, Kolumbi dhe Venezuelë.

Pas ndarjes Ecuadors 'nga Federata Gran kolumbian të Kolumbisë, Venezuela, Ekuadori dhe në 1830, Ekuador pati një luftë të shkurtër me Kolumbinë mbi Departamentin e Cauca e cila u aneksoi për pak kohë në Ekuador (1830-1832). Ekuador humbi këtë luftë dhe ranë dakord për një kufi i cili përkohshme Ekuador pretendonte se ajo vrapoi përgjatë lumit Caqueta, ndërsa Kolumbia dyshim se pretenduar se kufiri i ri vrapoi përgjatë lumit Napo. Ndërkohë që po ndodhte, Peru filloi pushtimin e saj de facto të territoreve të diskutueshme Amazonian, pasi ai nënshkroi një traktat të fshehtë 1853 e paqes në favor të Brazilit. Ky traktat shpërfillur të drejtat spanjisht që u konfirmuar gjatë kohës koloniale nga një traktat spanjisht-portugalisht mbi Amazon në lidhje me territoret e mbajtura nga kolonët paligjshme portugalisht. Gjatë negociatave të tij me Brazilin, Peru deklaroi se në bazë të cedula mbretërore të 1802, ai pretendoi territore Amazonian pellgut deri në Caqueta lumit në veri dhe në drejtim të maleve Andeve, duke i privuar Ekuador dhe Kolumbia e të gjitha kërkesave të tyre në pellgun e Amazon. Kolumbia protestuan duke thënë se pretendimet e saj shtrihet në jug drejt Lumenjtë Napo dhe Amazon. Ekuador protestuan se ai pretendonte pellgun e Amazon në mes të lumit Caqueta dhe Marañon-lumi Amazon. Peru injoruar këto protesta dhe krijoi Departamentin e Loretos me kryeqytetin e saj në Iquitos që kishte pushtuar kohët e fundit dhe në mënyrë sistematike filluan të zënë duke përdorur sistemet e lumenjve të gjitha territoret e pretenduara nga të dy Kolumbi dhe Ekuador. Peru shkurtimisht zënë Guayaquil përsëri në vitin 1860, pasi Peru menduar se Ekuador ishte shitur disa prej tokës kontestuese për zhvillimin me mbajtësit e bonove britanike, por u kthye Guayaquil pas disa muajsh. Mosmarrëveshja kufitare u dërgua më pas në Spanjë për arbitrazh 1880-1910, por pa dobi. Atëherë mosmarrëveshja është paraqitur në Shtetet e Bashkuara për arbitrazh në fund të 1930, kjo dështoi gjithashtu. Në vitin 1941, në mes të tensioneve në rritje të shpejtë brenda territoreve të diskutueshme rreth lumit Zarumilla, lufta me Peru. Peru deklaroi se prania ushtarake Ekuador në territorin e peruan-kontestuese ishte një pushtim, Ekuador, nga ana e saj, pohoi se Peru kishte pushtuar kohët e fundit Ekuador rreth lumit Zarumilla dhe se Perusë nga pavarësia Ekuador së nga Spanja ka sistematike Tumbez pushtuar, Jaén, dhe shumica e territoret e diskutueshme në pellgun Amazonian ndërmjet lumenjve Putomayo dhe Marañon. Në korrik 1941, trupat u mobilizuan në të dy vendet. Peru kishte një ushtri prej 11.681 trupave që u përball me një forcë të furnizohen dobët dhe të armatosur siç duhet ekuadoriane të 2300, nga të cilat vetëm 1300 ishin të vendosur në provincat jugore. Armiqësitë shpërtheu më 5 korrik 1941, kur forcat peruan kaluan lumin Zarumilla në disa vende, testimi forcën dhe vendosmërinë e trupave kufitare ekuadoriane. Së fundi, më 23 korrik 1941, Peruvians nisi një pushtim të madh, duke kaluar lumin Zarumilla në fuqi dhe avancimin në provincën ekuadoriane të El Oro.

Gjatë kohës së luftës, Peru fituar kontroll mbi pjesë të territorit të kontestuar dhe disa pjesë të provincës së El Oro, dhe disa pjesë të krahinë e Loja, duke kërkuar që qeveria të heqë dorë ekuadoras saj Pretendimet territoriale. Marinës peruan bllokuar portin e Guayaquil, pothuajse prerja gjitha furnizimet për trupat ekuadoriane. Pas disa javësh të luftës dhe nën presion nga Shtetet e Bashkuara dhe disa vende të Amerikës Latine, të gjitha luftimet erdhi në një ndalesë. Ekuador dhe Peru erdhi në një marrëveshje të formalizuar në Rio Protokolli, nënshkruar më 29 janar 1942, në favor të unitetit hemisferik kundër Aksi Fuqitë në Lufta e Dytë Botërore favorizuar Peru me territorin ata zënë në kohën e luftës erdhi në një fund.

Recesioni dhe trazirat popullore çoi në një kthim në politikë populiste dhe ndërhyrjeve ushtarake vendase në vitet 1960, ndërsa kompanitë e huaja zhvilluar burimet e naftës në Amazon ekuadoriane. Në vitin 1972, ndërtimi i tubacionit të Andeve ishte përfunduar. Tubacioni sjellë naftë nga ana lindore të Andeve në bregdet, duke e bërë më të madhe të dytë eksportues Ekuador Amerikën e Jugut të naftës. Tubacioni në pjesën jugore Ekuador nuk bëri asgjë për të zgjidhur tensionet mes Ekuador dhe Peru, megjithatë.

Rio Protokolli dështuar për të zgjidhur pikërisht kufirin përgjatë një lumi të vogël në distancë Cordillera del rajon kondor në jug Ekuador. Kjo shkaktoi një mosmarrëveshje të gjatë-valë në mes Ekuador dhe Peru, e cila përfundimisht çoi në luftën midis dy vendeve; parë një luftim kufitar në janar-shkurt 1981 e njohur si Paquisha incidentit, dhe në fund të fundit luftarake në shkallë të plotë në janar 1995 ku ushtria ekuadoras rrëzua avioni peruan dhe helikopterë dhe këmbësorisë peruan Marshuan në jug të Ekuadorit. Çdo vend fajësuar tjetrën për fillimin e armiqësive, i njohur si Lufta Cenepa. Sixto Durán Ballen, presidenti ekuadoras, shkëlqyeshëm deklaroi se ai nuk do të heqë dorë nga një centimetër të vetme Ekuador. Ndjenja popullor në Ekuador u bë fort nacionaliste kundër Peru: mbishkrime mund të shihet në muret e Quito Peru referohen si " Cain de Latinoamérica", një referencë për vrasjen e Abelit nga vëllai i tij Kaini në Librin e Zanafillës.

Ekuador dhe Peru ka arritur një marrëveshje paraprake për paqe në tetor 1998, e cila përfundoi armiqësive, dhe garantuesit e Protokollit Rio vendosi që kufiri i zonës undelineated ishte vendosur vijën e Cordillera del kondor. Ndërsa Ekuador duhej të heqin dorë nga pretendimet e saj të vjetra me dekada territoriale në shpatet lindore të Cordillera, si dhe në të gjithë zonën perëndimore të headwaters Cenepa, Peru u detyrua të japë në Ekuador, në qira të vazhdueshme, por pa sovranitet, një kilometër katror e territorit të saj, në zonën ku baza ekuadoras of Tiwinza - pika qendrore e luftës - kishte qenë e vendosur brenda tokës peruan dhe që Ushtrisë ekuadoras mbajtur gjatë konfliktit. Demarkacioni kufitar final hyri në fuqi më 13 maj 1999.

Qeveritë ushtarake (1972-1979)

Në vitin 1972, një "revolucionare dhe nacionaliste" ushtarake junta përmbysi qeveria e Velasco Ibarra. Grusht shteti është i udhëhequr nga Përgjithshme Guillermo Rodríguez dhe të ekzekutuar nga marina komandanti G. Jorge Queirolo Presidenti i ri mërgim José María Velasco të Argentina. Ai mbeti në pushtet deri në vitin 1976, kur ai u hoq nga një qeveri ushtarake. Se junta ushtarake u udhëhequr nga admirali Alfredo Poveda, i cili u shpall kryetar i Këshillit Suprem. Këshilli i Lartë përfshirë dy anëtarë të tjerë të Përgjithshme: Guillermo Durán Arcentales dhe gjenerali Luis Leoro Franco. Shoqëria civile gjithnjë e më këmbëngulëse, bëri thirrje për zgjedhje demokratike. Kolonel Richelieu Levoyer, Qeveria Ministri, propozuar dhe zbatuar një plan për t'u kthyer në sistemin kushtetues përmes zgjedhjeve universale. Ky Plan aktivizuar presidentin e ri të zgjedhur në mënyrë demokratike për të marrë përsipër detyrat e zyrës ekzekutive.

Kthimi në demokraci

Zgjedhjet u mbajtën më 29 prill 1979, në bazë të një kushtetute të re. Jaime Roldós Aguilera u zgjodh president, duke mbledhur rreth një milion vota, më në historinë e ekuadoriane. Ai mori detyrën më 10 gusht, si presidenti i parë i zgjedhur me kushtetutë, pas gati një dekade të diktaturave civile dhe ushtarake. Në vitin 1980, ai themeloi Partido Pueblo, Cambio y Democracia (Njerëzit, Ndryshimi dhe Partia Demokracia) pas tërheqjes nga Concentracion Populares de Fuerzas (Best Forcat Përqendrimi) dhe i qeverisur deri më 24 maj 1981, kur ai vdiq së bashku me gruan e tij dhe ministri i mbrojtjes, Marco Subia Martinez, kur Forcave Ajrore tij aeroplani u rrëzua në shi i rëndë në afërsi të kufirit peruan. Shumë njerëz besojnë se ai u vra, Stampa:Citation nevojshme shkurt 2009 duke pasur parasysh kërcënimet e shumta me vdekje barazoi kundër tij për shkak të axhendës së tij reformiste, vdekjet në crashes automobilave të dy dëshmitarëve kyç para se të mund të dëshmojnë gjatë hetimeve dhe nganjëherë kontradiktore llogaritë e incidentit.

Roldos u pasua menjëherë nga zëvendës presidenti Hurtado Osvaldo i cili u pasua në vitin 1984 nga León Febres Cordero nga Partia Social krishterë. Rodrigo Borja Cevallos i së majtës Demokratike (Izquierda Democrática ose ID) partia fitoi presidencën në vitin 1988, kandidon në balotazhin e zgjedhjeve kundër Abdalá Bucaram (kunati i Jaime Roldos dhe themelues i Partia Roldosist ekuadoras). Qeveria e tij ishte e angazhuar për të përmirësuar mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe të kryhen disa reforma, veçanërisht hapjen e Ekuadorit për tregtinë e jashtme. The government Borja konkludohet një akordin çon në shpërbërjen e grupit të vogël terrorist, "¡Alfaro Vive, Carajo!" ("Jetët Alfaro, dammit!") I quajtur pas Eloy Alfaro. Megjithatë, problemet e vazhdueshme ekonomike minuar popullaritetin e ID, dhe partitë opozitare morën kontrollin e Kongresit në vitin 1990.

Shfaqja e popullsisë indigjene (rreth 25%), si një zonë aktive ka shtuar në paqëndrueshmërinë demokratik të vendit në vitet e fundit. Popullata ka qenë i motivuar nga dështimet e qeverisë për të përmbushur premtimet e reformës së tokës, papunësia e ulët dhe ofrimin e shërbimeve sociale, historike dhe shfrytëzimit nga ana e elitës së tokës që mbajnë. Lëvizja e tyre, së bashku me përpjekjet e vazhdueshme destabilizuese nga dy lëvizjeve elitës dhe majtist, ka çuar në një përkeqësim të zyrës ekzekutive. Popull dhe degët e tjera të qeverisë të japë presidentit kapital shumë pak politike, siç ilustrohet me largimin më të fundit të Presidentit Lucio Gutiérrez nga detyra nga Kongresi në prill 2005. Vice President Alfredo Palacio zuri vendin e tij dhe mbeti në detyrë deri në presidenciale. [Zgjedhja [ekuadoriane e përgjithshme, 2006 | zgjedhjet e vitit 2006]], në të cilën Rafael Correa fituar presidencën

Më 30 shtator 2010, në një revoltë të policisë, shumë policë u vranë pas një ndërhyrjeje ushtarake në një spital të policisë. Presidenti Rafael Correa pretenduar se ai u mor peng në spital nga oficerët e policisë si pjesë e një serie protestash kundër shkurtimeve për përfitimet e punonjësve të shërbimeve publike, të cilat ishin pjesë e një pakete kursimit financiar. Çfarë zemëruar policisë dhe elementëve të ushtrisë ishte një ligj për t'i dhënë fund praktikës së dhënies medalje dhe shpërblime me çdo promovim. Ajo gjithashtu do të zgjasë 5-7 vjet periudhën e zakonshme të nevojshme për promovime. The qeveritare të quajtur revolta një grusht shteti dhe deklaroi një shtet një-javor të jashtëzakonshme të cilat vënë ushtrinë në krye të rendit publik dhe të pezulluar liritë civile. Peru mbyllur kufirin e saj me Ekuadorin.

Qeverisja dhe Politika

Gjendja aktuale e Ekuadorit përbëhet nga pesë funksione shtetërore: Funksioni ekzekutiv, Legjislative Funksioni, Gjyqësor Funksioni, Funksioni Zgjedhor dhe Transparenca dhe Kontrolli Social .

Ekuador udhëhiqet nga një president i zgjedhur në mënyrë demokratike, për një mandat katër vjeçar. Presidenti aktual i Ekuadorit, Rafael Correa, ushtron fuqinë e tij nga zgjedhjet presidenciale de Palacio Carondelet në Quito. Kushtetuta e tanishme u shkrua nga Kuvendi ekuadoras Kushtetuese zgjodh në vitin 2007, dhe është miratuar me referendum në vitin 2008. Që nga viti 1936, votimi është i detyrueshëm për të gjithë personat e moshës 18-65 shkolluar, me dëshirë për të gjithë qytetarët e tjerë

Dega ekzekutive përfshin 25 ministri. Qeveritarët dhe këshilltarët provinciale (kryetarët e komunave, Aldermen, dhe bordet famullitare) janë të zgjedhur direkt. Kuvendi i Kombëtar Ekuador mblidhet gjatë gjithë vitit, përveç skutat në korrik dhe dhjetor. Nuk janë komisione të përhershme trembëdhjetë. Anëtarët e Gjykatës Kombëtare të Drejtësisë janë të emëruar nga Këshilli Kombëtar Gjyqësor për nëntë terma vit.

Dega ekzekutive

de Palacio Carondelet, dega ekzekutive e qeverisë ekuadoriane

Funksion Ekzekutiv është deleguar Presidentit, ushtrohet aktualisht nga Rafael Correa. Ai është i shoqëruar nga kryetari i tij zv, aktualisht Lenin Moreno, zgjidhet për katër vjet (me aftësinë për të ri-zgjedhur vetëm një herë). Si kreu i shtetit dhe kreu i qeverisë, ai përgjegjës për administratën publike. Emërimin e koordinatorëve kombëtarë, ministrat, ministrat e shtetit dhe nëpunësve publikë. Ekzekutiv përcakton politikën e jashtme, emëron Kancelarin e Republikës, si dhe ambasadorët dhe konsujt. Duke qenë autoriteti përfundimtar mbi Forcat e Armatosura Ekuador dhe Kombëtar i Policisë Ekuador, autoritetet emërimit. Gruaja e presidentit të detyrës së marrë titullin e Zonja e Parë e Ekuadorit.

Dega legjislative

Funksioni legjislativ ushtrohet nga National Kuvendi, e cila e ka selinë në qytetin e Quito në Legjislativ Palace, dhe përbëhet nga 130 Assemblyman, të ndarë në dhjetë komisione , zgjidhet për një periudhë katër vjeçare. Pesëmbëdhjetë konstituencë kombëtare zgjidhet kuvendi, dy deputetëve të zgjedhur nga çdo krahinë dhe një për çdo njëqind mijë banorë ose fraksion i tejkalon 150,000, sipas regjistrimit të fundit të popullsisë kombëtare. Në dijeni të kësaj, ligji do të përcaktojë zgjedhjen e kuvendit të rajoneve, rretheve metropolitane.

Dega juridike

Sistemi gjyqësor i vendit është bërë nga Këshilli Gjyqësor, si trupin e saj kryesor, dhe Gjykatës Kombëtare të Drejtësisë, Gjykatat, Provinciale dhe tribuna. Përfaqësimi ligjor është bërë nga Këshilli Gjyqësor. Gjykata Kombëtar i Drejtësisë përbëhet nga 21 gjyqtarë të zgjedhur për një afat prej nëntë vitesh. Gjyqtarët janë të ripërtërihet nga tretat çdo tre vjet, siç përcaktohet në Kodin Organike e Sistemit Gjyqësor. Këto janë të zgjedhur nga Këshilli Gjyqësor në pajtim me procedurat të opozitës dhe meritat. Si organizma të pavarur të sistemit gjyqësor janë Prokurori i Përgjithshëm dhe mbrojtës publik. Organizatat si ndihmëse janë: shërbimit noterial, kasneci gjyqësor, dhe marrës. Edhe atje është një regjim të veçantë të drejtësisë vendase.

Dega zgjedhore

Funksionet e sistemit zgjedhor nga ana e autoriteteve të cilat hyjnë vetëm çdo katër vjet ose kur Zgjedhjet apo referendumet të ndodhë. Funksionet e tij kryesore janë për të organizuar, zgjedhjet e kontrollit, të dënojë shkeljen e rregullave zgjedhore. Trupi i saj kryesor është National Zgjedhor Këshillit, e cila është e bazuar në qytetin e Quito, dhe përbëhet nga shtatë anëtarë të partive partive politike më të votuar, gëzojnë autonomi të plotë financiare dhe administrative. Ky organ tjetër për Gjykata Zgjedhore, formon Zgjedhor funksion i cili është një nga pesë degët e pushtetit Ekuador.

Dega e transparencës dhe kontrollit social

Transparenca dhe Kontrolli Social përbëhet nga Këshilli i Pjesëmarrjes Qytetare dhe Kontrollit Sociale, një ombudsmanit, Kontrollorin i Përgjithshëm i Shtetit, dhe mbikqyrësit. Autoritetet e saj do të ushtrojnë funksionet e tyre për pesë vjet. Kjo fuqi është përgjegjës për promovimin e transparencës dhe të kontrollit planet publikisht, si dhe planet për të hartuar mekanizma për të luftuar korrupsionin, si edhe të caktojë autoritetet të caktuara, dhe të jetë mekanizëm rregullator i përgjegjshmërisë në vend.

Marrëdhëniet me jashtë

Artikulli kryesor: Marrëdhëniet e jashtme e Ekuadorit

Objektivat kryesore Ekuador politikës së jashtme kanë përfshirë tradicionalisht mbrojtjen e territorit të saj nga agresioni i jashtëm dhe mbështetje për objektivat e Kombeve të Bashkuara dhe të OAS. Anëtarësimi në Ekuador të OPEC-ut në vitet 1970 dhe 1980 lejuan udhëheqësit ekuadoras të ushtrojë disi autonomi më të madhe të politikës së jashtme. Në Antarktidë, Ekuadori ka ruajtur një stacion kërkimor paqësore për studimin shkencor si një komb anëtar i Antarctica Traktati. Ekuador ka vendosur shpesh theks të madh në qasjet multilaterale ndaj çështjeve ndërkombëtare. Ekuadori është një anëtar i Kombeve të Bashkuara (dhe shumica e agjencive të saj të specializuara) dhe një anëtar i shumë grupe rajonale, duke përfshirë Rio Group, Latin American sistemin ekonomik, [të Organizatës [Latine amerikan të Energjisë ]], Latin American Association Integrimi, Aleanca Bolivarian për popujt e Amerikës Tonë, Andeve Komuniteti i Kombeve, Bashkimi i Kombeve të Amerikës së Jugut ( UNASUR), dhe Banka i jugut (Spanjisht: Banco del Sur ose BancoSur).

Njësitë administrative

Ekuadori është e ndarë në 24 krahina të provincat (spanjisht: ), secili me kapital të vet administrativ.

Gjeografia

Ekuadori ka një sipërfaqe totale është Stampa:Konvertohet në, duke përfshirë Galapagos Islands. Të kësaj, Stampa:Konvertohet është Stampa:Tokës dhe konvertohet në ujë. Ekuadori është një nga vendet më të vogla në Amerika e Jugut.

Ekonomia

Ecuador's economy is the eighth largest in Latin America and experienced an average growth of 4.6% between 2000 and 2006. In January 2009, the Central Bank of Ecuador (BCE) put the 2010 growth forecast at 6.88%. GDP doubled between 1999 and 2007, reaching 65,490 million dollars according to BCE. Inflation rate up to January 2008 was located about 1.14%, the highest recorded in the last year, according to Government. The monthly unemployment rate remained at about 6 and 8 percent from December 2007 until September 2008, however, it went up to about 9 percent in October and dropped again in November 2008 to 8 percent. An estimated 9 million Ecuadorians have an economic occupation and about 1.01 million inhabitants are in unemployment condition. The rates of poverty were higher for populations of indigenous, afro-descendents, and rural sectors. During the same year, 7.6% of health spending went to the 20% of the poor, while 20% of the rich population received 38.1% of this expenditure. The extreme poverty rate has declined significantly between 1999 and 2010. In 2001 it was estimated at 40% of the population, while by 2011 the figure dropped to 17.4% of the total population. This is explained largely by emigration and economic stability achieved after adopting the U.S dollar as official means of transaction .

Oil accounts for 40% of exports and contributes to maintaining a positive trade balance. Since the late '60s, the exploitation of oil increased production and reserves are estimated at 4.036 million barrels

The overall trade balance for August 2012 was a surplus of almost 390 million dollars for the first six months of 2012, a huge figure compared with that of 2007, which reached only $ 5.7 million; the surplus had risen by about 425 million compared to 2006. This circumstance was due to the fact that imports grew faster than exports. The oil trade balance positive had revenues of $ 3.295 million in 2008, while non-oil was negative amounting to 2.842 million dollars. The trade balance with the United States, Chile, the European Union, Bolivia, Peru, Brazil and Mexico is positive. The trade balance with Argentina, Colombia and Asia is negative.

In the agricultural sector, Ecuador is a major exporter of bananas (first place worldwide in production and export), flowers, and the eighth largest producer of cocoa. It is also significant the shrimp production, sugar cane, rice, cotton, corn, palm and coffee. The country´s vast resources include large amounts of timber across the country, like eucalyptus and mangroves. Pines and cedars are planted in the region of the Sierra, walnuts and rosemary, and balsa wood, on Guayas River Basin. The industry is concentrated mainly in Guayaquil, the largest industrial center, and in Quito where in recent years the industry has grown considerably, this city is also the largest business center of the country. Industrial production is directed primarily to domestic market. Despite this, there is limited export of products produced or processed industrially. These include canned foods, liquor, jewelry, furniture and more. A minor industrial activity is also concentrated in Cuenca.

Ecuador has negotiated bilateral treaties with other countries, besides belonging to the Andean Community of Nations, and an associate member of Mercosur. It also serves on the World Trade Organization (WTO), in addition to the Interamerican Development Bank (IDB), World Bank, International Monetary Fund (IMF), Corporacion Andina de Fomento (CAF) and other multilateral agencies. In April 2007, Ecuador paid off its debt to the IMF thus ending an era of interventionism of the Agency in the country. The public finance of Ecuador consists of the Central Bank of Ecuador (BCE), the National Development Bank (BNF), the State Bank, the National Finance Corporation, the Ecuadorian Housing Bank (BEV) and the Ecuadorian Educational Loans and Grants.

Between 2006 and 2009, the government increased social spending, on social welfare, and education from 2.6% to 5.2% of its GDP. Starting in 2007 with an economy surpassed by the economic crisis, Ecuador was subject to a number of economic policy reforms by Government that have helped steer the Ecuadorian economy to a sustained, substantial, and focused to achieve financial stability and social policy. Stampa:Vague Such policies were expansionary fiscal policies, of access to housing finance, stimulus packs, and limiting the amount of money reserves banks could keep abroad. Ecuadorian government has made huge investments in education and infrastructure throughout the nation, which have improved the lives of the poor.

In 2000 Ecuador changed its currency from the sucre to the US dollar following a banking crisis.

On 12 December 2008 president Correa announced that Ecuador would not pay $30.6m in interest to lenders of a $510m loan, claiming that they were monsters. In addition it claimed that $3.8bn in foreign debt negotiated by previous administrations was illegitimate because it was authorised without executive decree. At the time of the announcement, the country had $5.65bn in cash reserves.

Demografia

2011 vlerësimet vënë popullatën Ekuador së në 15.007.343. Popullsia e Ekuadorit është etnikisht e ndryshme.Grupi më i madh etnik (si të 2010) është Mestizo s, pasardhësit e kolonizatorëve spanjollë dhe popujve indigjenë, të cilët përbëjnë 71.9% të popullsisë. Amerindians llogari për 7% të popullsisë aktuale. Afro-Ecuadorians, duke përfshirë bronztë s dhe Zambo s, janë gjithashtu një pakicë, bazuar kryesisht në provincat Esmeraldas dhe Imbabura, dhe përbëjnë rreth 7 % e popullatës.

Kultura

Kultura rrjedhë Ekuador është përcaktuar nga hispanike tij mestizo shumica, dhe si prejardhjen e tyre, kjo është tradicionalisht e trashëgimisë spanjolle, ndikoi në shkallë të ndryshme nga tradita Amerindian, dhe në disa raste nga të Afrikës elements.The parë dhe Vala më e madhe e emigracionit modern në Ekuador përbëhej nga kolonistët spanjolle, pas ardhjes së evropianëve në 1499. Një numër më i ulët i evropianëve të tjera dhe Veriut amerikanët emigruar në vend në fund të shekullit të 19-të dhe në fillim të XX, dhe në numër më të vogël, polakët, lituanezëve, anglisht, irlandez, dhe kroatët gjatë dhe pas Luftës së Dytë Botërore. Që nga skllavëria e Afrikës nuk ishte fuqia punëtore e kolonive spanjolle në " Terra Firme" (Amerika e Jugut), duke pasur parasysh nënshtrimi i njerëzve indigjene nëpërmjet ungjillizimit dhe encomiendas, popullata pakicë e prejardhje afrikane është gjetur kryesisht në krahinat veriore të Esmeraldas dhe Imbabura. Kjo është kryesisht për shkak të anijembytje shekullit të 17-të të një galion robi-tregtare në brigjet veriore të Ekuadorit. Të mbijetuarit pak zezë afrikane swam në breg dhe të depërtuar në xhungël pas-trasha nën udhëheqjen e Anton, shefi i grupit, ku ka mbetur si njerëz të lirë ruajtur kulturën e tyre origjinale, jo ndikuar nga elementet tipike të gjetura në provincat e tjera të Bregdeti ose në rajonin e Andeve.

Komunitetet indigjene Ekuador janë të integruara në kulturën e zakonshme në shkallë të ndryshme,, por disa mund të praktikojnë kulturat e tyre autoktone, veçanërisht komunitetet më të largëta indigjene të Amazon pellgut. Spanjisht flitet si gjuhë e parë nga më shumë se 90% të popullsisë, dhe si gjuhë e parë ose të dytë nga më shumë se 98%. Pjesë e popullsisë Ekuador mund të flasë gjuhën amerindiane, në disa raste, si gjuhë e dytë. Dy për qind e popullatës flasin gjuhë Amerindian vetëm.

Gjuha

Ecuadorians Shumica flasin spanjisht, edhe pse shumë flasin gjuhë Amerindian të tilla si Kichwa. Gjuhë të tjera Amerindian fliten në Ekuador përfshijnë Awapit (e folur nga AWA), A'ingae (e folur nga Cofan), Shuar Chicham (e folur nga Shuar), Achuar-Shiwiar (e folur nga Achuar dhe Shiwiar), Cha'palaachi (folur nga Chachi), Tsa'fiki (folur nga Tsáchila), Paicoca (folur nga Siona dhe Secoya), dhe Wao Tededeo (folur nga Waorani). Edhe pse shumica e tiparet ekuadoriane spanjisht janë ato universale të botës spanjisht-folëse, ka idiosyncrasies disa.

Muzika

Muzikë e Ekuadorit ka një histori të gjatë. Pasillo është një zhanër të muzikës vendase latine. Në Ekuador është "zhanër të muzikës kombëtare." Përmes viteve, shumë kultura kanë ndikuar për të krijuar lloje të reja të muzikës. Ka edhe lloje të ndryshme të muzikës tradicionale si albazo, pasacalle, dhelpra, incaico Tonada, capishca, Bomba themeluar shumë në afro-ekuadoriane shoqërisë si Esmeraldas, dhe kështu me radhë. Tecnocumbia dhe Rockola janë shembuj të qartë të ndikimit të huaj kulturave. Një nga format më tradicionale të kërceni në Ekuador është Sanjuanito. Është me origjinë nga veriu i Ekuadorit (Otavalo-Imbabura). Sanjuanito është një muzikë danceable përdorur në festimet e mestizo dhe kulturës indigjene. Sipas Segundo muzikolog ekuadoriane Luis Moreno, Sanjuanito u kërcenin nga njerëzit indigjenë gjatë ditëlindjes së San Juan Bautista. Kjo datë e rëndësishme është themeluar nga spanjollet më June 24, coincidentally njëjtën datë kur njerëzit indigjene festoi ritualet e tyre të Inti Raymi.

Kuzhina

ekuadoras ceviche, bëri të karkaleca dhe limon, qepë, domate dhe disa bimëve. Salcë domate, mustarda dhe portokalli janë përdorur në disa vende, por nuk formojnë një pjesë të recetë bazë

Ekuadoras kuzhina është e ndryshme, që ndryshojnë me lartësi dhe kushtet lidhur bujqësore. Rajonet më në Ekuador ndiqni vakt tre kurs tradicional të supë, një kurs të dytë i cili përfshin oriz dhe një proteinë të tilla si mish ose peshk, dhe pastaj ëmbëlsirë dhe kafe për të përfunduar. Darka është zakonisht më të lehta, dhe nganjëherë të përbëhet vetëm nga kafe ose çaj bimor me bukë.

Në rajonin malor, derri, pule, viçi, dhe cuy (gini derr) janë të njohura dhe janë shërbyer me një shumëllojshmëri të drithërave (veçanërisht orizi dhe misri) apo patate.

Në rajonin bregdetar, deti është shumë popullor, me, karkaleca peshk dhe ceviche qenit pjesë kryesore të dietës. Në përgjithësi, ceviches janë shërbyer me gjethe delli skuqur ( chifle patacones Sy), kokoshka ose tostado Stampa:Kthjellim nevojshme gusht 2012. Delli - Enët dhe badiava bazë janë baza e ngrënies më bregdetare. Encocados (enët që përmbajnë një salcë kokosit) janë gjithashtu shumë të popullarizuara. Churrasco është një ushqim kryesor i rajonit bregdetar, sidomos Guayaquil. Arroz con carne y menestra asada (oriz me fasule viçi i pjekur në skarë dhe) është një prej pjatave tradicionale e Guayaquil, siç është delli i skuqur e cila është shërbyer shpesh me atë. Ky rajon është një prodhuesi kryesor i banane, fasule kakao (për të bërë çokollatë), karkaleca, tilapia, Mangos dhe fruta pasion, midis produkteve të tjera.

Në rajonin Amazonës, një element kryesor dietetike është manjota (spanj. yuca, ang. cassava). Shumë fruta janë në dispozicion në këtë rajon, duke përfshirë edhe banane, rrush, pemë pjeshke dhe shuplakat.

Letërsia

Letërsia në fillim kolonial Ekuador, si në pjesën tjetër të Amerikës spanjoll, u ndikua nga Spanish Mosha e Artë. Një nga shembujt më të hershme është Jacinto Collahuazo, një shef indigjen i një fshat verior në e sotme Ibarra, i lindur në 1600 në fund. Pavarësisht shtypjes dhe diskriminimit të hershme të popullit vendas nga spanjisht, Collahuazo mësuar të lexojnë dhe shkruajnë në gjuhën Kastilianisht, por puna e tij është shkruar në Quechua. Përdorimi i Quipu u ndalua nga, spanjollët dhe në mënyrë që të ruajnë punën e tyre, poetë shumë Inca duhej të mbështeten në përdorimin e alfabetit latin për të shkruar në gjuhën amtare të tyre Quechua. Historia prapa drama Inca "Ollantay", pjesë e vjetër letrare në ekzistencë për çdo gjuhë indigjene në Amerikë, Karnis aksionet disa ngjashmëri me punën e Collahuazo. Collahuazo u burgos, dhe të gjithë punën e tij djegur. Ekzistenca e punës së tij letrare doli në dritë shumë shekuj më vonë, kur një ekip i masonëve ishte rikthimin muret e një kishe koloniale në Quito, dhe gjeti një dorëshkrim fshehur. Fragmenti salvaged është një përkthim spanjisht nga Quechua e "Elegji për të vdekur i Atahualpa", një poemë e shkruar nga Collahuazo, e cila përshkruan trishtim dhe impotencë e popullit Inca e ka humbur Atahualpa mbretin e tyre.

Shkrimtarë të tjerë e hershme ekuadoras përfshijnë Jezuitëve Juan Bautista Aguirre, lindur në Daule në 1725, dhe Ati Juan de Velasco, lindur në Riobamba në 1727. De Velasco shkruan për kombet dhe chiefdoms që kishin ekzistuar në Mbretërinë e Quito (Ekuador sot) para ardhjes së spanjoll. Llogaritë e tij janë historike nacionaliste, duke shfaqur një perspektivë romantike të historisë precolonial.

Autorët e famshme nga periudha koloniale në fund të republikës dhe në fillim të përfshijnë: Eugenio Espejo një printer dhe autor kryesor i gazetës së parë në ekuadoriane kohërat kolonialiste, Jose Joaquin de Olmedo (lindur në Guayaquil), i famshëm për ode e tij të Simón Bolívar titulluar Victoria de Junin; Juan Montalvo, një eseist i shquar dhe romancieri; Juan Leon Mera, i famshëm për punën e tij "Cumanda" ose "Tragjedi në mesin e egër" dhe ekuadoras Kombëtare Himni; Juan A. Martinez me A la Costa, Dolores Veintimilla, dhe të tjerë.

Shkrimtarët bashkëkohorë ekuadoras përfshijnë romancierin Jorge Enrique Adoum; poeti Jorge Andrade Carrera; eseist Benjamín Carrion; poetët Medardo Angel Silva, Jorge Andrade Carrera, romancieri Enrique Gil Gilbert; e Romancieri Jorge Icaza (autor i romanit Huasipungo, përkthyer në shumë gjuhë); shkurtër autori histori Pablo Palacio, romancieri Jorge Queirolo Bravo, romancieri Alicia Yanez Cossio.

Arti

Stilet më të mira të njohur të artit nga Ekuador përkiste Escuela Quiteña, e cila zhvillohet nga 16 në 18 shekuj, shembuj prej të cilave janë në shfaqje në kisha të ndryshme të vjetra në Quito. Ekuadoras piktorë përfshijnë: Eduardo Kingman, Oswaldo Guayasamín dhe Camilo Egas nga Lëvizja Indiginist; Manuel Rendon, Jaime Zapata, Enrique Tábara, Aníbal Villacís, Theo Constanté, León Ricaurte dhe Estuardo Maldonado nga Lëvizja Informalist dhe Luis Burgos Flor me stilin e tij abstrakte, Futuristic. Populli autoktonë të Tigua, Ekuador janë edhe të njohur botërisht për të tyre piktura tradicionale.

Sporti

Nicolás Lapentti

Sporti më popullor në Ekuador, si në shumicën e vendeve Amerikës së Jugut, është futbolli. Ekipet e tij profesionalë më të njohur përfshijnë Liga De Quito, Deportivo Quito dhe El Nacional nga Quito, Emelec nga Guayaquil, Olmedo nga Riobamba dhe Deportivo Cuenca nga Cuenca. Aktualisht klubi më i suksesshëm i futbollit në Ekuador është Liga De Quito, që është klubi i vetëm ekuadorian që ka fituar Copa Libertadores, Copa Sudamericana dhe Recopa Sudamericana, ata zunë vendin e dytë në Kupën e Botës për Klubet të FIFA-s në vitin 2008. Ndeshjet e ekipit kombëtar të futbollit të Ekuadorit janë ngjarjet më të ndjekura sportive në vend. Ekuadori është kualifikuar për raundet finale të Kampionateve Botërore të Futbollit të viteve 2002, 2006 dhe 2014. Kualifikimi në finalet e vitit 2002 u konsiderua një sukses i madh për vendin dhe banorët e tij. Lartësia jashtëzakonisht të lartë e stadiumit në Quito shpesh ndikon në ecurinë e ekipeve miq. Ekuadori përfundoi në vendin e 2 në eliminatoret CONMEBOL pas Argjentinës dhe para ekipit që do të bëhej kampion i botës, Brazilit. Në Kampionatin Botëror të vitit 2006, Ekuadori përfundoi përpara Polonisë dhe Kosta Rikës duke përfunduar i dyti pas Gjermanisë në Grupin A. Ata u eliminuan nga Anglia në raundin e dytë.

Ekuadori ka fituar vetëm dy medalje në Lojërat Olimpike, tëdzja të fituara nga garuesi i 20 km ecje sportive Jefferson Pérez, i cili mori medaljen e artë në lojrat e 1996, dhe medaljen e argjendtë 12 vjet më vonë. Pérez vendosi edhe një rekord botëror në Kampionatin Botëror të 2003 me 1minutë e 17.21 sekonda për distancën 20 km

Lidhje të jashtme

• Ekuadori Arkivuar 8 gusht 2011 tek Wayback Machine
• Galapagos
• Culture Montubia Arkivuar 8 shkurt 2005 tek Wayback Machine
• Destination360 Arkivuar 13 tetor 2007 tek Wayback Machine
• Galapagos, Ekuadori