Hiperinflacioni
Në ekonomi, hiperinflacioni është një inflacion shumë i lartë dhe zakonisht përshpejtues. Ai gërryen shpejt vlerën reale të monedhës vendase, pasi çmimet e të gjitha mallrave rriten. Kjo i bën njerëzit të minimizojnë zotërimet e tyre në atë monedhë pasi ata zakonisht kalojnë në monedha të huaja më të qëndrueshme.[1] Kur maten në valuta të huaja të qëndrueshme, çmimet zakonisht mbeten të qëndrueshme.
Ndryshe nga inflacioni i ulët, ku procesi i rritjes së çmimeve është i zgjatur dhe përgjithësisht nuk vërehet, përveçse duke studiuar çmimet e mëparshme të tregut, hiperinflacioni sheh një rritje të shpejtë dhe të vazhdueshme të çmimeve nominale, kostos nominale të mallrave dhe ofertës së monedhës.[2] Megjithatë, në mënyrë tipike, niveli i përgjithshëm i çmimeve rritet edhe më shpejt se oferta monetare, pasi njerëzit përpiqen të shpëtojnë sa më shpejt të jetë e mundur nga monedha e zhvlerësuar. Ndërsa kjo ndodh, stoku real i parasë (d.m.th., sasia e parasë në qarkullim e ndarë me nivelin e çmimit) zvogëlohet ndjeshëm.[3]
Pothuajse të gjitha hiperinflacionet janë shkaktuar nga deficitet buxhetore të qeverisë të financuara nga krijimi i monedhës.[4] Hiperinflacioni shoqërohet shpesh me njëfarë stresi në buxhetin e qeverisë, si luftërat ose pasojat e tyre, trazirat sociopolitike, një kolaps në ofertën agregate ose një rënie në çmimet e eksportit, ose kriza të tjera që e bëjnë të vështirë për qeverinë mbledhjen e të ardhurave nga taksat. Një rënie e mprehtë e të ardhurave reale nga taksat e shoqëruar me një nevojë të fortë për të mbajtur shpenzimet e qeverisë, së bashku me një paaftësi ose mungesë vullneti për të marrë hua, mund ta çojnë një vend në hiperinflacion.[5]
Përkufizimi
RedaktoNë 1956, Phillip Cagan shkroi Dinamika Monetare e Hiperinflacionit, libri që shpesh konsiderohet si studimi i parë serioz i hiperinflacionit dhe efekteve të tij[6] (megjithëse Ekonomia e Inflacionit nga C. Bresciani-Turroni mbi hiperinflacionin gjerman u botua në italisht në 1931).[7] Në librin e tij, Cagan përcaktoi një episod hiperinflacioni që fillon në muajin që norma mujore e inflacionit kalon 50%, dhe si përfundim kur norma mujore e inflacionit bie nën 50% dhe qëndron e tillë për të paktën një vit.[8] Ekonomistët zakonisht ndjekin përshkrimin e Cagan-it se hiperinflacioni ndodh kur norma mujore e inflacionit kalon 50% (kjo është e barabartë me një normë vjetore prej 12874.63%).[9]
Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit ka nxjerrë udhëzime për rregullat e kontabilitetit në një mjedis hiperinflacioni. Ai nuk vendos një rregull absolut se kur lind hiperinflacioni, por në vend të kësaj rendit faktorët që tregojnë ekzistencën e hiperinflacionit:[10]
- Popullsia e përgjithshme preferon ta mbajë pasurinë e saj në mjete jomonetare ose në një monedhë të huaj relativisht të qëndrueshme. Shumat e monedhës vendase të mbajtura investohen menjëherë për të ruajtur fuqinë blerëse;
- Popullsia e përgjithshme i konsideron shumat monetare jo në terma të monedhës vendase, por në terma të një valute të huaj relativisht të qëndrueshme. Çmimet mund të kuotohen në atë monedhë;
- Shitjet dhe blerjet me kredi bëhen me çmime që kompensojnë humbjen e pritshme të fuqisë blerëse gjatë periudhës së kredisë, edhe nëse periudha është e shkurtër;
- Normat e interesit, pagat dhe çmimet janë të lidhura me një indeks çmimesh; dhe
- Norma kumulative e inflacionit gjatë tre viteve i afrohet, ose e kalon 100%.
Shkaqet
RedaktoNdërsa mund të ketë një sërë shkaqesh të inflacionit të lartë, pothuajse të gjitha hiperinflacionet janë shkaktuar nga deficitet buxhetore të qeverisë të financuara nga krijimi i monedhës. Peter Bernholz analizoi 29 hiperinflacione (sipas përkufizimit të Cagan) dhe arrin në përfundimin se të paktën 25 prej tyre janë shkaktuar në këtë mënyrë.[11] Një kusht i domosdoshëm për hiperinflacionin është përdorimi i parave letre në vend të monedhave të arit ose argjendit. Shumica e hiperinflacioneve në histori, me disa përjashtime, si hiperinflacioni francez i viteve 1789-1796, ndodhën pasi përdorimi i monedhës fiat u përhap gjerësisht në fund të shekullit të 19-të. Hiperinflacioni francez ndodhi pas futjes në përdorim të një monedhe letre të pakonvertueshme, assignat.
Shiko edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ O'Sullivan, Arthur; Steven M. Sheffrin (2003). Economics: Principles in action. Upper Saddle River, New Jersey 07458: Pearson Prentice Hall. fq. 341, 404. ISBN 0-13-063085-3.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Vendodhja (lidhja) - ^ Where's the Hyperinflation? Arkivuar 2 gusht 2018 tek Wayback Machine, Forbes.com, 2012
- ^ Bernholz, Peter 2003, chapter 5.3
- ^ Bernholz, Peter 2003, chapter 5.2 and Table 5.1
- ^ Bernholz, Peter 2003, chapter 5.3
- ^ Palairet, Michael R. (2000). The Four Ends of the Greek Hyperinflation of 1941-1946. Museum Tusculanum Press. fq. 10. ISBN 9788772895826. Arkivuar nga origjinali më 10 nëntor 2015. Marrë më 27 qershor 2015.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Robinson, Joan (1 janar 1938). "Review of The Economics of Inflation". The Economic Journal. 48 (191): 507–513. doi:10.2307/2225440. JSTOR 2225440.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Phillip Cagan, The Monetary Dynamics of Hyperinflation, in Milton Friedman (Editor), Studies in the Quantity Theory of Money, Chicago: University of Chicago Press (1956).
- ^ Palairet, Michael R. (2000). The Four Ends of the Greek Hyperinflation of 1941-1946. Museum Tusculanum Press. fq. 10. ISBN 9788772895826. Arkivuar nga origjinali më 10 nëntor 2015. Marrë më 27 qershor 2015.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ International Accounting Standards. "IAS 29 — Financial Reporting in Hyperinflationary Economies". IASB. Arkivuar nga origjinali më 4 prill 2012. Marrë më 10 prill 2012.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Bernholz, Peter 2003, chapter 5.2 and Table 5.1