Hugo Çavez
Hugo Rafael Chávez Frías (Shqiptimi spanjisht: [ˈuɣo rafaˈel ˈtʃaβes ˈfɾi.as]; 28 korrik 1954 – 5 mars 2013) ishte President i Venezuelës nga viti 1999 e deri në vdekejn e tij në 2013. Më herët ai ishte udhëheqës i partisë politike Lëvizja e Republikës së Pestë nga themelimi i saj më 1997 e deri në vitin 2007, kur u bë udhëheqës i Partisë së bashkuar socialiste të Venezuelës (PSUV). Ai ndoqi ideologjinë e tij politike të njohur si Bolivarianizëm dhe "socializëm i shekullit XXI", u përqëndrua në zbatimin e reformave socialiste në vend, si pjesë e një projekti social të njohur si Revolucioni Bolivarian që shtetëzoi industritë kryesore, rriti fondet qeveritare të kujdesit shëndetësor dhe arsimit, si dhe sipas shifrave të qeverisë, uli në mënyrë të konsiderueshme nivelin e varfërisë në vend.[1]
Hugo Çavez | |
|---|---|
 | |
| Presidenti i 52-të i Venezuelës | |
| Në detyrë 2 shkurt 1999 – 5 mars 2013 | |
| Paraprirë nga | Rafael Caldera |
| Të dhëna vetjake | |
| U lind më | 28 korrik 1954 Sabaneta,  Venezuela |
| Vdiq më | 5 mars 2013 Karakas, Venezuela |
| Nënshtetësia | venezuelian |
| Partia politike | Lëvizja e Republikës së Pestë (1997–2008) party e bashkuar socialiste (2008–2013) Poli i madh patriotik (2011–2013) |
| Bashkëshortja/et | Nancy Colmenares (i divorciuar) Marisabel Rodríguez (1997–2004) |
Jeta Redakto
U lind nga një familje e klasës punëtore në Sabaneta. Çavez u bë oficer karriere dhe pasi u zhgënjye prej sistemit politik venezuelian, në fillim të viteeve 1980 themeloi lëvizjen e fshehtë Lëvizja revolucionare bolivariane-200 (MBR-200) dhe punoi për rrëzimin e qeverisë. Çavez në vitin 1992 udhëhoqi MBR-200 në grushtin e shtetit kundër partisë qeveritare Aksioni demokratik të presidentit Carlos Andrés Pérez. Grushti dështoi dhe Çavez u burgos. Dy vite më pas doli nga burgu dhe themeloi partinë politike social-demokrate, Lëvizja e Republikës së Pestë,dhe në zgjedhjet e vitit 1998 u zgjodh president i Venezuelës. Menjëherë miratoi një kushtetutë të re e cila u njihte më shumë të drejta për grupet e margjinalizuara dhe ndryshoi strukturën e qeverisë venezuelane. Në vitin 2000 u rizgjodh president. Gjatë madatit të dytë presidencial, ai implementoi sistemin e "misioneve bolivare", këshillave komunale dhe kooperativat e vetëqeverisura nga punëtorë, reformën e tokës agrare si dhe shtetëzimin e industive kryesore. Më 7 tetor 2012, Çavez me fitimin e zgjedhjeve presidenciale për herë të katërt, kundër Henrique Capriles ,garantoi një mandat të ardhshëm gjashtë-vjeçar.[2]
Qëndrimi Redakto
Çavez i përshkruante politikat e tij si anti-imperialiste, ishte kritik aktiv i neoliberalizmit dhe kapitalizmit laissez-faire. Përgjithësisht, Çavez ishte një kundërshtar i shquar i politikës së jashtme të Shteteve të Bashkuara.[3] U bë aleat i fortë i qeverisë komuniste të Fidel Kastros dhe më pas Raul Kastors në Kubë dhe i qeverive socialiste të Evo Morales në Bolivi, Rafael Correa në Ekuador e Daniel Ortega në Nikaragua. Presidenca e tij shihesj si pjesë e socializmit "vala rozë" të përhapur në Amerikën Latine. Mbështeti bashkëpunimin mes vendeve të Amerikës Latine dhe Karaibeve, luajti rol kyç në themelimin e Unionit të Kombeve të Amerikës Jugore, Aleancën bolivariane për Amerikën, Bankën e jugut si dhe rrjetin rajonal televiziv TeleSur.
Të Drejtat e Njeriut Redakto
Kontrolli mbi sistemin gjyqësor Redakto
Presidenca Hugo Chavez (1999-2013) u karakterizua nga një përqendrim dramatik i pushtetit në duart e tij dhe mosrespektimi hapur i garancive themelore të të drejtave të njeriut. Chaves mori kontrollin e Gjykatës së Lartë duke shtuar 12 anëtarë më shumë të gjithë mbështetës të tij. Gjyqtarë të niveleve të ulëta të gjykatës ishin nën presion të fortë për të mos marrë vendime që shqetësonin qeverinë. Në vitin 2009 Chavez bëri thirrje publikisht për burgosjen e një gjyqtareje që liroi me kusht një kritik të hapur të qeverisë që ishte në paraburgim për tre vjet nga dy që lejonte ligji. Gjyqtarja u dënua me një vit burg dhe është akoma edhe sot nën arrest shtëpie. Kjo çoi në humbjen e funksionit të gjykatës si kontrolluese e presidencës dhe cënoi ndarjen e pushteteve.[4]
Shtypja e lirisë së shtypit dhe medias Redakto
Nën Chavez, qeveria zgjeroi në mënyrë dramatike aftësitë e saj për të kontrolluar përmbajtjen e transmetimit të mediave të lajmeve. Ajo miratoi ligje që zgjeronin dhe ashpërsonin dënimet për shprehje që "fyenin" zyrtarët qeveritarë, ndalonin transmetimin e mesazheve që "ndezin ankth në publik", dhe që lejonin pezullimin arbitrar të kanaleve televizive, stacioneve të radiove, dhe faqeve të internetit.[4]
Refuzimi i mbikqyrjes së të drejtave të njeriut Redakto
Qeveria e Chavezit bllokoi organizatat ndërkombëtare të monitoronin praktikat e të drejtave të njeriut në vend. Në vitin 2008, qeveria e Chavezit arrestoi dhe dëboi përfaqësuesit e Human Rights Watch pasi ata dhanë një raport që dokumentonte shkeljet nga qeveria të normave të të drejtave të njeriut. Pas dëbimit, ministri i atëhershëm i jashtëm i tij dhe pasuesi i tij i tanishëm, Nicolás Maduro, njoftoi se, "Çdo i huaj që vjen për të kritikuar vendin tonë do të dëbohen menjëherë."[4]
Në mandatin e dytë të Chavezit, përqendrimi i pushtetit dhe dobësimii i mbrojtjes së të drejtave të njeriut i dha dorë të lirë qeverisë për t'i frikësuar, censoruar, dhe dënuar penalisht venezuelianët që kritikonin presidentin dhe politkën e tij.
Vitet e fundit të jetës Redakto
Më 30 qershor 2011, Çavez deklaroi se u shërua pas një operacioni për heqjen e qelizave tumoriale.[5] Në dhjetor 2012, iu nënshtua një operacioni të dytë.[6] Ai duhet të bënte betimin e mandatit të katërt presidencal më 10 janar 2013, por Asambleja Kombëtare e Venezuelës ra dakord ta shtyjë për më vonë, pasi Çavez të merrte veten nga trajtimi i tretë mjekësor në Kubë.[7] Çavez vdiq më 5 mars 2013, në moshën 58 vjeçare.[8][9][10]
Referime Redakto
- ^ Ian James (4 tetor 2012). "Venezuela vote puts 'Chavismo' to critical test". Yahoo. Marrë më 2 shkurt 2013.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Venezuela's Çavez re-elected to extend socialist rule". Reuters. Arkivuar nga origjinali më 16 tetor 2015. Marrë më 8 tetor 2012.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Ellner 2002.
- ^ a b c Human Rights Watch
- ^ "President Çavez's address to the Nation" Arkivuar 3 korrik 2011 tek Wayback Machine.
- ^ Virginia Lopez in Caracas. "Hugo Çavez names successor after confirming need for cancer surgery". Guardian. Marrë më 2013-02-02.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Kopje e arkivuar". Arkivuar nga origjinali më 19 janar 2013. Marrë më 6 mars 2013.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja) - ^ Castillo, Mariano (5 mars 2013). "Venezuelan leader Hugo Çavez dies". CNN. Marrë më 5 mars 2013.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Cawthorne, Andrew (5 mars 2013). "Venezuela's Hugo Çavez dies from cancer: VP". Reuters. Arkivuar nga origjinali më 24 shtator 2015. Marrë më 5 mars 2013.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Ndërron jetë Hugo Chavez". Top Channel. 5 mars 2013. Marrë më 5 mars 2013.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)
Lidhje të jashtme Redakto
Commons: Hugo Chávez – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimediale- Blogu personal zyrtar (Spanjisht)
- Jetëshkrimi i Hugo Çavez nga top-channel.tv
