Kampionati Botëror i Shahut 1972
Kampionati Botëror i Shahut 1972 ishte një ndeshje për Kampionatin Botëror të Shahut midis kundërshtarit Bobby Fischer të Shteteve të Bashkuara dhe kampionit mbrojtës Boris Spassky të Bashkimit Sovjetik. Ndeshja u zhvillua në arenën Laugardalshöll në Reykjavík, Islandë dhe është quajtur Ndeshja e Shekullit'. Fischer u bë amerikani i parë i lindur në Shtetet e Bashkuara që fitoi titullin botëror, dhe i dyti amerikan në përgjithësi (Wilhelm Steinitz, kampioni i parë botëror, u bë një qytetar amerikan i natyralizuar në vitin 1888). Fitorja e Fischer gjithashtu i dha fund, për një kohë të shkurtër, 24 viteve të dominimit sovjetik në Kampionatin Botëror.
| Kampionati mbrojtës | Sfiduesi |
|---|---|
 |
 |
 Boris Spassky
|
 Bobby Fischer
|
| 8½ | 12½ |
| 35 vjet | 29 vjet |
| Vlerësimi: 2660 (I 2-ti në botë)[1] |
Vlerësimi: 2785 (I 1-ri në botë)[1] |
| ← 1969 | 1975 → |
Ndeshja e parë u luajt më 11 korrik 1972. Ndeshja e fundit (21) filloi më 31 gusht, u shty pas 40 lëvizjeve dhe Spassky dha dorëheqjen të nesërmen pa rifilluar lojën. Fischer fitoi ndeshjen 12½–8½, duke u bërë kampioni i njëmbëdhjetë i padiskutueshëm i botës.
Prapavija
RedaktoNdeshja u luajt gjatë Luftës së Ftohtë, edhe pse gjatë një periudhe të détente në rritje. Shkolla Sovjetike e Shahut kishte një monopol 24-vjeçar mbi titullin e kampionatit botëror, me Spassky të fundit në një zinxhir të pandërprerë kampionësh të shahut botëror sovjetik, që shtrihej deri në kampionatin e vitit 1948.
Fischer, një amerikan i çuditshëm[2] 29-vjeçar, pohoi se lojtarët sovjetikë fituan një avantazh të padrejtë duke rënë dakord për barazime të shkurtra mes tyre në turne.[3] Në vitin 1962, revista amerikane Sports Illustrated dhe revista gjermane Der Spiegel publikuan artikullin e Fischer "Rusët kanë rregulluar shahun botëror", në të cilin ai shpjegoi këtë pikëpamje.[4][5] Vetë Fischer rrallë ra dakord për barazimet e hershme.
Spassky u përball me një presion të madh politik për të fituar ndeshjen. Ndërsa Fischer ishte shpesh kritik i famshëm ndaj vendit të tij, ai gjithashtu mbante një barrë pritjeje për shkak të rëndësisë politike të ndeshjes.[6] Asnjë amerikan nuk kishte arritur kampionatin botëror që kur kampioni i parë, Wilhelm Steinitz, u bë një qytetar amerikan i natyralizuar në vitin 1888.[7] Interesi dhe emocioni i pazakontë publik rreth ndeshjes ishte aq i madh sa u quajt "Ndeshja e Shekullit".[8]
Turneu ndërzonal 1970
RedaktoTurneu Interzonal u mbajt në Palma de Mallorca, Spanjë, në nëntor dhe dhjetor 1970. Gjashtë lojtarët më të mirë (treguar me shkronja të zeza në tabelën më poshtë) u kualifikuan për ndeshjet e Kandidatëve. Bobby Fischer nuk ishte kualifikuar për të luajtur në këtë garë, pasi nuk kishte marrë pjesë në Kampionatin Amerikan të vitit 1969 (Zonal). Megjithatë, Pal Benko (dhe rezervisti William Lombardy) hoqën dorë nga vendi i tij, dhe presidenti i FIDE Max Euwe në mënyrë të diskutueshme lejoi Fischer të merrte pjesë në vend. Një kompensim prej 1,500 dollarë amerikanë iu pagua Benkos që kjo të ndodhte.[9]
Turneu Ndërzonal 1970 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 Gjithsej Tiebreak 1 
Bobby Fischer– 0 1 ½ 1 1 ½ 1 ½ 1 1 1 1 1 1 1 1 ½ 1 1 ½ ½ 1 ½ 18½ 2 
Bent Larsen1 – ½ ½ 0 1 ½ ½ ½ ½ 1 1 0 ½ ½ 1 ½ 1 ½ 1 1 ½ 1 ½ 15 167.50 3 
Efim Geller0 ½ – 1 ½ 1 ½ 1 ½ ½ ½ 1 ½ ½ 1 ½ 1 ½ ½ ½ 1 1 ½ ½ 15 167.00 4 
Robert Hübner½ ½ 0 – ½ 1 ½ 0 ½ ½ 0 ½ ½ 1 ½ 1 1 1 1 ½ 1 1 1 1 15 155.25 5 Mark Taimanov0 1 ½ ½ – ½ ½ ½ ½ ½ ½ 0 ½ 0 1 1 ½ 1 ½ 1 ½ 1 1 1 14 146.50 6 
Wolfgang Uhlmann0 0 0 0 ½ – 1 ½ ½ 1 ½ ½ 1 ½ 0 1 ½ 1 1 ½ 1 1 1 1 14 141.50 7 
Lajos Portisch½ ½ ½ ½ ½ 0 – ½ 0 1 ½ 1 1 ½ ½ ½ 1 ½ ½ 1 ½ 1 1 0 13½ 149.75 8 Vasily Smyslov0 ½ 0 1 ½ ½ ½ – 1 ½ ½ 0 ½ ½ ½ ½ ½ ½ 1 1 ½ 1 1 1 13½ 141.00 9 Lev Polugaevsky½ ½ ½ ½ ½ ½ 1 0 – ½ 1 ½ ½ ½ ½ 1 0 ½ 1 1 ½ ½ ½ ½ 13 146.75 10 
Svetozar Gligorić0 ½ ½ ½ ½ 0 0 ½ ½ – 1 ½ 1 ½ 1 ½ ½ 1 0 ½ 1 ½ 1 1 13 135.50 11 
Oscar Panno0 0 ½ 1 ½ ½ ½ ½ 0 0 – ½ ½ ½ 1 1 ½ ½ ½ ½ 1 1 ½ 1 12½ 130.75 12 
Henrique Mecking0 0 0 ½ 1 ½ 0 1 ½ ½ ½ – 1 ½ ½ ½ ½ 0 ½ ½ 1 1 1 1 12½ 130.00 13 
Vlastimil Hort0 1 ½ ½ ½ 0 0 ½ ½ 0 ½ 0 – 1 ½ 1 ½ ½ ½ ½ 1 ½ 1 ½ 11½ 14 Borislav Ivkov0 ½ ½ 0 1 ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ 0 – ½ ½ 0 ½ ½ ½ ½ 1 ½ ½ 10½ 15 
Duncan Suttles0 ½ 0 ½ 0 1 ½ ½ ½ 0 0 ½ ½ ½ – 0 ½ ½ 1 ½ 0 1 ½ 1 10 105.75 16 Dragoljub Minić0 0 ½ 0 0 0 ½ ½ 0 ½ 0 ½ 0 ½ 1 – 1 ½ ½ ½ 1 ½ 1 1 10 96.00 17 Samuel Reshevsky0 ½ 0 0 ½ ½ 0 ½ 1 ½ ½ ½ ½ 1 ½ 0 – ½ ½ ½ 0 0 ½ 1 9½ 18 Milan Matulović½ 0 ½ 0 0 0 ½ ½ ½ 0 ½ 1 ½ ½ ½ ½ ½ – ½ ½ 0 0 ½ 1 9 98.50 19 William Addison0 ½ ½ 0 ½ 0 ½ 0 0 1 ½ ½ ½ ½ 0 ½ ½ ½ – ½ 0 0 1 1 9 95.25 20 Miroslav Filip0 0 ½ ½ 0 ½ 0 0 0 ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ – ½ 1 ½ 0 8½ 91.50 21 
Renato Naranja½ 0 0 0 ½ 0 ½ ½ ½ 0 0 0 0 ½ 1 0 1 1 1 ½ – 0 0 1 8½ 88.75 22 
Tudev Ujtumen½ ½ 0 0 0 0 0 0 ½ ½ 0 0 ½ 0 0 ½ 1 1 1 0 1 – 1 ½ 8½ 85.25 23 Jorge Rubinetti0 0 ½ 0 0 0 0 0 ½ 0 ½ 0 0 ½ ½ 0 ½ ½ 0 ½ 1 0 – 1 6 24 
Eleazar Jiménez½ ½ ½ 0 0 0 1 0 ½ 0 0 0 ½ ½ 0 0 0 0 0 1 0 ½ 0 – 5½
Portisch dhe Smyslov kundërshtuan një playoff me gjashtë ndeshje në Portorož, Jugosllavi, në fillim të vitit 1971 për pozicionin rezervë për turneun e kandidatëve. Ndeshja përfundoi 3–3; Portisch u shpall fitues për shkak të një rezultati më të mirë në “tie-break” në turneun kryesor.
Ndeshjet e Kandidatëve 1971
RedaktoPetrosian, si humbësi i ndeshjes së fundit të kampionatit, dhe Korchnoi, si nënkampion i finales së mëparshme të Kandidatëve, u futën direkt në fazën e ndeshjes së Kandidatëve dhe iu bashkuan gjashtë më të mirat nga Interzonal. Në çerekfinalen Petrosian–Hübner në Sevilje, Hübner u tërhoq nga ndeshja pas një humbjeje në ndeshjen e 7-të për shkak të ankesave për zhurmë.[10] Ndeshjet çerekfinale dhe gjysmëfinale u luajtën si më të mirat nga 10 ndeshjet. Ndeshja finale ishte më e mira nga 12 ndeshjet.
Fischer dominoi Turneun e Kandidatëve të vitit 1971; Humbjet e tij 6–0–0 të Mark Taimanov dhe Bent Larsen ishin, dhe që nga viti 2024 janë ende, të pashembullta në këtë nivel shahu. Humbja e tij në ndeshjen 2 të finales së kandidatëve kundër Tigran Petrosian i dha fund një serie prej 20 fitoresh.
| Çerekfinalet | Gjysmëfinalet | Finalja | |||||||||||
| Vancouver, Maj 1971 | |||||||||||||
| Bobby Fischer | 6 | ||||||||||||
| Denver, Korrik 1971 | |||||||||||||
| Mark Taimanov | 0 | ||||||||||||
| Bobby Fischer | 6 | ||||||||||||
| Las Palmas, Maj–Qershor 1971 | |||||||||||||
 Bent Larsen | 0 | ||||||||||||
| Bent Larsen | 5½ | ||||||||||||
| Buenos Aires, Shtator–Tetor 1971 | |||||||||||||
 Wolfgang Uhlmann | 3½ | ||||||||||||
| Bobby Fischer | 6½ | ||||||||||||
| Moskë, Maj 1971 | |||||||||||||
| Tigran Petrosian | 2½ | ||||||||||||
| Viktor Korchnoi | 5½ | ||||||||||||
| Moskë, Korrik 1971 | |||||||||||||
| Efim Geller | 2½ | ||||||||||||
| Viktor Korchnoi | 4½ | ||||||||||||
| Seville, Maj 1971 | |||||||||||||
| Tigran Petrosian | 5½ | ||||||||||||
| Tigran Petrosian | 4 | ||||||||||||
 Robert Hübner (hoqi dorë)[10] | 3 | ||||||||||||
Fitorja e Fischer i dha atij të drejtën për të sfiduar kampionin në fuqi Spassky për titull.
Ndeshja e Kampionatit Botëror 1972
Redakto| Rating | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | Pikët | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Boris Spassky
|
2660 | 1 | 1 | 0 | ½ | 0 | 0 | ½ | 0 | ½ | 0 | 1 | ½ | 0 | ½ | ½ | ½ | ½ | ½ | ½ | ½ | 0 | 8½ |
| Bobby Fischer
|
2785 | 0 | 0 | 1 | ½ | 1 | 1 | ½ | 1 | ½ | 1 | 0 | ½ | 1 | ½ | ½ | ½ | ½ | ½ | ½ | ½ | 1 | 12½ |
| Running totals | |||||||||||||||||||||||
| Boris Spassky
|
2660 | 1 | 2 | 2 | 2½ | 2½ | 2½ | 3 | 3 | 3½ | 3½ | 4½ | 5 | 5 | 5½ | 6 | 6½ | 7 | 7½ | 8 | 8½ | 8½ | 8½ |
| Bobby Fischer
|
2785 | 0 | 0 | 1 | 1½ | 2½ | 3½ | 4 | 5 | 5½ | 6½ | 6½ | 7 | 8 | 8½ | 9 | 9½ | 10 | 10½ | 11 | 11½ | 12½ | 12½ |
Në kulturën popullore
Redakto- Filmi i vitit 2014, Pawn Sacrifice tregon historinë e përpjekjeve të Fischer për të mposhtur rusin Boris Spassky dhe për t'u bërë kampion bote. Filmi është drejtuar nga Edward Zwick dhe interpreton Tobey Maguire si Fischer dhe Liev Schreiber si Spassky.
Referime
Redakto- ^ a b "FIDE Rating List July 1972" (në anglisht). www.olimpbase.org. Marrë më 2022-12-01.
- ^ "Fischer, sipas disa prej psikiatërve të cilët janë të rregullt në Manhattan Chess Club, është një paranojak dhe është 'psikotikisht i dyshimtë, si shumica e paranojakëve'." Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 75
- ^ “Bobby Fischer akuzoi se rusët ishin në bashkëpunim, duke rënë dakord të barazonin me njëri-tjetrin ndërsa luanin lojëra pa ndalim me jo-rusët, dhe për asgjë për të rrezikuar pozicionin e cilido prej tyre të udhëhiqte”. Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 35
- ^ Bobby Fischer: The Russians Have Fixed World Chess Arkivuar 27 korrik 2013 tek Wayback Machine
- ^ Bobby Fischer: Schacher im Schach. Das abgekartete Spiel der Russen (09.10.1962)
- ^ Fisher's 1972 Match Was Cold War Battle January 19, 2008
- ^ Steinitz entry at World Chess Museum and Hall of Fame Arkivuar 2008-07-04 tek Wayback Machine. Chessmuseum.org. Retrieved on 2009-03-03.
- ^ Koshnitsky, Gary (2022-07-10). "From the Archives, 1972: The Match of the Century". The Sydney Morning Herald (në anglisht). Marrë më 2022-12-03.
- ^ Plisetsky, Dmitry; Voronkov, Sergey (2005). Russians versus Fischer (në anglisht). Everyman Chess. fq. 166.
- ^ a b "Petrosian – Hübner Candidates Quarterfinal (1971)". ChessGames.com (në anglisht). Marrë më 23 gusht 2018.
Since it was also clear that the organisers would do nothing to fulfill my justified demands, I decided not to play on and to leave Seville.
Lidhje të jashtme
Redakto- Related footage and clips from 1972 on Associated Press Newsroom Archive
- Match games in PGN format, and a javascript interface
- Match games available with a PGN chessviewer on Internet on the Chessgames.com website
- Brief comments by Bobby Fischer on the upcoming 1972 Match video clip
- Fischer vs Spassky Documentary BBC documentary
- Spassky vs. Fischer 1972, video clips with expert commentary: Game 3, Game 5, Game 6, Game 8, Game 10, Game 11, Game 13
- “Spassky v Fischer, Reykjavik, 1972” by Edward Winter
- Why The Match Of The Century Almost Didn't Happen. – by Peter Doggers