Katundi (Itali)

Katundi
Katundi
Komunë
Popullsia
• Gjithsej	772

Katund (it. Greci, banorët greçezi) është një komunë me rreth 1000 banorë në Krahinën e Avelinos të Kampanjës në Itali.

Komuna ka karakteristikë traditat e hershme identitare arbëreshe, të rralla në krejt krahinën të cilës i përket. Banorët kanë ruajtur përgjatë shekujve gjuhën arbëreshe, si dhe kulturën, veshjet dhe traditat e origjinës.

Historia

Komuna ndodhet në një lartësi prej 824m mbi nivelin e detit dhe ka një sipërfaqe prej rreth 31 km katrore. Emri italian i fshatit rrjedh qartë nga Graikos termi latin shndërruar në Graecus nga e cila Graeci dhe pastaj Greci. Katundi është vendbanimi i vetëm shqipfolës në Rajonin e Kampanias në provincën e Avelinos. Emri italian Greçi është marrë nga grekët të cilët themeluan Belisario (si shumë koloni të tjera greke në Italinë jugore) në kohën e Justinianit, rreth 535 pas Krishtit. Duhet gjithashtu të theksohet se në zonën e Tre Shatërvanëve (Tre Fontane) ka kaluar që nga koha perandorake rruga e Trajana në gjurmët e lashta të rrugës së bagëtive Camporeale-Foggia. Emri ruajt edhe pas shkatërrimit të vitit 908, nga saraçenët, mercenarë besnikë të Frederikut II, i cili jetonte pranë në Lucera. Qyteti i grekëve, i rivlerësuar nga Pandolfo, Princi i Beneventos, si në shtrirjen territoriale ashtu dhe në pozicionin strategjik të dominimit mbi luginën e Cervaros, u rindërtua në vitin 1039 dhe vazhdoi të jetë qendra kryesore e Savignanos dhe La Ferraras. Popullsia greke u sundua nga baronë dhe princa të ndryshëm të cilët shpesh i shisnin ata së bashku me territoret e tyre. Pozicioni i kënaqshëm, nëpër Apeninet e Kampanias, Molises dhe Puglias, tërhoqi vëmendjen e shqiptarëve të Gjergj Kastriotit Skënderbeut, që shoqëruan heroin e tyre kombëtar, për të ndihmuar dhe mbrojtur mikun e tij Ferdinandin I të Aragonës në luftën kundër Anzhuinëve, që mbahen mend në Itali për komplotin e famshme të baronëve, të vendosur për të larguar atë. Ishin shqiptarët që i shpartalluan anzhuinët, të udhëhequr nga Piccinino, në territorin e Greçit. Mbreti për shpërblim i lejoi shqiptarët të ripopullonin Greçin, sepse ata mund të ishin roje të mirë kundër kryengritjeve të mundshme nga banorët e Faeto, Trojës, Celle dhe Lucera, besnikë të anzhuinëve. Kështu filloi në vitet 1460-62 qytetërimi shqiptar e Greçit. Në fillim të shekullit të katërmbëdhjetë, kur tokat ishin në pronësi të familjes Spinelli Delphi vendbanimi është raportuar në disa dokumenta me emrin "Castri-Graeci". Në vitin 1674 qyteti i kaloi Inico Guevarës III, Duka i Bovinos dhe Kont i Greçit. Guevarat e Bovinos zotëruan tokën e Greçit për gati gjashtë shekuj dhe kjo është periudha kur banorët Greçit paguanin "Terratico", një tatim i lashtë feudal. Maria Guevara, bija e fundit e Dukës Prospero, në vitin 1922 ende zotëronte tokat e Cannavales, Vados dhe Contes dhe Monte del Niglios.

Katundi pas vitit 1860, pas riorganizimit territorial të Mbretërisë se re të Italisë, kaloi nga Provinca e Kapitanatës (Foxhia) në atë të Avelinos.

Kalive, ose Halive, shtëpitë e thjeshta arbëreshe tipike e shekullit të gjashtëmbëdhjetë

Demografia

Numri i familjeve të regjistruara zyrtarisht në Greçi në vitin 1595 ishte 75, në 1648 136 familje , në 1669 142 familje, në 1757 234 familje me 1026 banorë. Në vitin 1898 Greçi ose Katundi siç quhet nga arbëreshët kishte 3863 banorë, në vitin 1920 numëroheshin 3200 banorë, në regjistrimin e vitit 1951 kanë qenë në 2756 banorë, dhe në vitin 1991 vetëm 1186 banorë.

Identiteti

Ata ruajnë gjuhën, zakonet, doket, traditat dhe folklorin. I vetmi rit greko-ortodoks (i cili ruhet ende sot në vendbanimet shqiptare të Kalabrisë dhe Sicilisë - Eparkia e Ungrës në Provincën e Kozencës dhe Eparkia e Piana degli Albanesi në Provincën e Palermos) i Katundit u hoq nga Kryepeshkopi i Benevento Orsini, Papa i ardhshëm Benedikti XIII.

Vende Turistike

Pallati Caccese (shekulli XIX)
Pallati Lauda (shekulli XVIII)
Pallati Lusi (shekulli XVII), në Sheshin Umberto I, ku ndodhet selia e Bashkisë.
Ndërtesa e Komunës, në Sheshin Umberto I, që daton në vitin 500. Në fillim të shekullit të kaluar familja fisnike e Lusit ia shiti ndërtesën komunës, për ta përdorur për zyrat e Komunës. Në sallën e këshillit është një afresk që tregon heroin shqiptar Skanderbun mbi kalë. Aktualisht ndërtesa e Komunës është në një fazë të avancuar për riparim dhe rinovim, sepse u dëmtua gjithashtu nga tërmeti i vitit 1980
Ka disa çezma të bukura publike, madje edhe me lavamanë dhe korita
Korniza dhe portale të lashtë në gur që zbukurojnë shumë dyer
Në qendrën historike, në lagjen Breggo, ende ekzistojnë sot halive, ose kalive, disa shtëpi të mbijetuara tipike shqiptare të ndërtuara me gurë të lidhur me argjil dhe llaç me dorë. Çatitë janë bërë nga trarëve prej druri, dërrasa dhe tjegulla.
Kisha Nënë, i dedikohet Shën Bartolomeut Apostulli, në stilin roman me një kryq Latin, u ndërtua në fund të viteve 600 dhe dominon fshatin. Atje ndodhet statuja e Zojës Sonë të Karosenos, e dashur për të gjithë katundasit. Ekziston edhe një pikturë e viteve 600, realizuar nga piktori Guido Reni dhe nxënësit e shkollës së tij, në madhësinë 2,50 x 2,00 metra që paraqet Shën Mërinë dhe shenjtorët
Fermat Tre Çezmat në lagjen me të njëjtin emër, datojnë në vitet 600-700.

Personalitetet lidhur në Katundin

Luigji Lauda (1824–1892), abat, historian dhe shkrimtar, autor i "Dramës shenjtë e Shën Bartolomeut" dhe shkrimet që ndihmuan për të vënë çështjen shqiptare në qendër të debatit europian. Njohur është, në fakt, përkushtimi i tij në përhapjen e kulturës shqiptare dhe pavarësisë së Shqipërisë.
Jani de Majo (1824-1900), prift dhe patriot i Rilindjes italiane, ishte pro-kryetari i Katundit nga 1875-1876.
Leonardo de Martino, frat françeskan dhe poet arbëresh, mësuesi Shirokës, Fishtës, Mjedës.
Gerardi Konforti (1863-1928), prift, teolog dhe mësues, ai ishte rektor i Seminarit rajonal të Katancaros dhe i Seminarit Arbëreshë e Shën Mitrit. Ai mësoi në seminarin e Ariano dhe vdekja donte të lënë një pjesë të bibliotekës së tij. Mbështetja e lëvizjes politike për pavarësinë e Shqipërisë, përmes aktiviteteve baritore dhe gazetareske në dekadat e hershme të 1900, ai krijoi "Komitetin e politik shqiptar" në Napoli dhe ishte redaktor i gazetës "New Albania". Ai shkroi "Shënime të historisë kronologjike e Katundit."
Joseph J. DioGuardi (1940), politikan arbëresh i Amerikës, një anëtar i Dhomës së Përfaqësuesve të Shteteve të Bashkuara dhe president i Lidhjes Qytetare Shqiptaro-Amerikane.

Galeri

Vallet arbëreshe
Pamje gjatë natës e Katundit
Qendra historike
Grupi folkloristik Katundi Zëmbra Jonë
Rrjedhja e Shën Bartolomeut
Përfaqësim teatrale e Shën Bartolomeut në gjuhën arbëreshe
Skenë e dramës e Shën Bartolomeut
Fraksioni Tre Burime

Ky artikull me tematikë në lidhje me gjeografinë e Italisë është një faqe cung. Ju mund të ndihmoni Wikipedia-n duke e përmirësuar atë.