Kristaq Zografi

Kristaki Efendi Zografi (1820 – 19 gusht 1898)^[1] ishte një bankier osmano grek ^[2], dashamirës i arsimit dhe një nga personalitetet e shquara të komunitetit grek të Kostandinopojës (Stambolli i sotëm).

Biografia

Zografi lindi në fshatin Qestorat në Shqipërinë jugore, kur rajoni ishte nën sundimin osman. Ai ndoqi shkollën Zosimaia në Janinë dhe më pas shkoi në Kostandinopojë për t'u bashkuar me biznesin e babait të tij atje. Ai ishte fillimisht një bashkë-partner në një stendë të vogël të këmbimit të parave në Galata. ^[3] Gjatë viteve 1854-1881, Zografos u bë një nga kreditorët kryesorë të shtetit osman. Ai u bë gjithashtu një nga bankierët dhe financuesit kryesorë të saj dhe president i kompanisë së karrocave të kryeqytetit osman. Ai u shpërblye nga tre sulltanë, u ul në Bordin Perandorak të Vlerësimit dhe shërbeu si president i Bordit Këshillimor Kleriko-Laik të Patriarkanës Ekumenike. Për shkak të statusit të tij të lartë shoqëror ai njihej gjerësisht si Christakis Efendi ("Zoti Christakis").

Pas zjarrit të Peras në 1870, Zoğrafos bleu Teatrin Naum të dëmtuar dhe e rindërtoi atë si ajo që tani është Çiçek Pasajı.

Zografi njihej si argjendari personal i Sulltan Muradit V. Pas grushtit të shtetit të suksesshëm kundër Sulltan Abdülaziz-it, atij iu besua koleksioni i bizhuterive të sulltanit pasi supozohej se nuk do të merrte vlerën e tij të vërtetë në Kostandinopojë. Zografos u dërgua në Francë për ta shitur dhe nuk u kthye më në qytet.

Filantropia

Zografi dhuroi me bollëk objekte arsimore dhe të tjera për komunitetet greke që jetonin në rajonet që i përkisnin, në atë kohë, Perandorisë Osmane.

Ai ofroi shuma të mëdha parash për ngritjen e dy shkollave të mesme në Kostandinopojë: njëra në Beyoğlu (Pera), tjetra një shkollë për vajza në Yeniköy në Bosfor. Të dy u quajtën Liceu Zographeion në kujtim të tij.^[4] Ai gjithashtu sponsorizoi rindërtimin e një biblioteke greke në qytet dhe dha dhurime prej 1000 frangash për universitetet e Mynihut dhe Parisit për çmime në fushat e letërsisë dhe historisë greke. ^[5]

Në vendlindje ai themeloi një tjetër Kolegj Zographeion, ku maturantët dhe femrat u bënë mësues të gjuhës greke. Zografos ofroi gjithashtu bursa vjetore për 60 studentë (30 femra dhe 30 meshkuj) nga familje të varfra për të mbuluar shpenzimet e tyre të jetesës gjatë kohës që studionin.

Grante të tjera shkuan në seminarin Halki të Patriarkanës në Heybeliada (Halki). Në shenjë mirënjohjeje iu dha Kryqi i Artë i Patriarkut Ekumenik Joakim II .

Djali i tij Georgios Christakis-Zografos u bë një diplomat, politikan dhe kreu i Republikës Autonome të Vorio Epirit (1914).

Trashëgimia

Hyrja kryesore e Çiçek Pasaj (Cité de Péra) në Avenue İstiklal

Nën regjimin komunist në Shqipëri (1945–1992), Zografos dhe djali i tij u etiketuan 'armiq të shtetit'. Kushdo nga vendlindja e tij që mbante emrin Zografos, qofshin të afërm apo jo, gjithashtu persekutohej. Por pas vitit 1992 situata ndryshoi dhe sot shkolla Zographeion në Qestorat është rinovuar dhe rihapur si muze.^[6]

Shih edhe

Referime

^ Archives de Paris, Etat-civil, Décès, 1893-1902, XVIe arr., n° 865.
^ Karpat, Kemal H. (2001). The politicization of Islam: reconstructing identity, state, faith, and community in the late Ottoman state. Oxford University Press US. fq. 325. ISBN 978-0-19-513618-0. With financial support from the Greek government and rich Greeks, including Abdulhamid's own friends, G. Zarifis, the banker, and Christaki Effendi Zographos... {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Ruches (1967) p. 81
^ Alexandrēs Alexēs. The Greek minority of Istanbul and Greek-Turkish relations, 1918-1974. Center for Asia Minor Studies, 1983, p. 47
^ Ruches (1967) p. 82
^ http://hal.archives-ouvertes.fr/docs/00/16/57/25/PDF/de_Rapper_2005a.pdf ...were stigmatised in Albanian historiography as shovinistë and borgjezë (chauvinist, bourgeois) who had worked to destroy the Albanian nation by pretending that all Orthodox Christians were Greek or should be Greek, and by supporting the opening of Greek schools in Lunxhëri and elsewhere. In consequence of this negative propaganda, the last people who still hold the family name Zografi in their village of origin, Qestorat, were persecuted during communism....its re-opening as a museum of Lunxhëri...

[1] Archives de Paris, Etat-civil, Décès, 1893-1902, XVIe arr., n° 865.

[2] Karpat, Kemal H. (2001). The politicization of Islam: reconstructing identity, state, faith, and community in the late Ottoman state. Oxford University Press US. fq. 325. ISBN 978-0-19-513618-0. With financial support from the Greek government and rich Greeks, including Abdulhamid's own friends, G. Zarifis, the banker, and Christaki Effendi Zographos... {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[3] Ruches (1967) p. 81

[4] Alexandrēs Alexēs. The Greek minority of Istanbul and Greek-Turkish relations, 1918-1974. Center for Asia Minor Studies, 1983, p. 47

[5] Ruches (1967) p. 82

[6] ttp://hal.archives-ouvertes.fr/docs/00/16/57/25/PDF/de_Rapper_2005a.pdf ...were stigmatised in Albanian historiography as shovinistë and borgjezë (chauvinist, bourgeois) who had worked to destroy the Albanian nation by pretending that all Orthodox Christians were Greek or should be Greek, and by supporting the opening of Greek schools in Lunxhëri and elsewhere. In consequence of this negative propaganda, the last people who still hold the family name Zografi in their village of origin, Qestorat, were persecuted during communism....its re-opening as a museum of Lunxhëri...

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]