Lufta Rumune për Pavarësi
Lufta Rumune për Pavarësi është emri i përdorur në historiografinë rumune për t'iu referuar Luftës Ruso-Turke (1877–78), pas së cilës Rumania, duke luftuar në anën ruse, fitoi pavarësinë nga Perandoria Osmane. Më 16 prill (S.V. 4 prill) 1877, Rumania dhe Perandoria Ruse nënshkruan një traktat në Bukuresht, sipas të cilit trupat ruse lejoheshin të kalonin nëpër territorin rumun, me kushtin që Rusia të respektonte integritetin e Rumanisë. Rrjedhimisht, filloi edhe mobilizimi i trupave rumune dhe rreth 120.000 ushtarë u grumbulluan në jug të vendit për t'u mbrojtur kundër një sulmi eventual të forcave osmane nga jugu i Danubit. Më 24 Prill (S.V. 12 prill) 1877, Rusia i shpalli luftë Perandorisë Osmane dhe trupat e saj hynë në Rumani përmes urës së sapondërtuar Eiffel, në rrugën e tyre për në Perandorinë Osmane. Për shkak të humbjeve të mëdha, Perandoria Ruse i kërkoi Rumanisë që të ndërhynte. Më 24 korrik (S.V. 12 korrik) 1877, njësitë e para të ushtrisë rumune kaluan Danubin dhe bashkuan forcat me ushtrinë ruse.[9]
| Lufta për Pavarësi Rumune (1877–1878) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pjesë e Luftës Ruso-Turke të 1877-78 | |||||||||
 Trupat rumune duke u kthyer në Bukuresht pas luftës, 8 tetor 1878. | |||||||||
| |||||||||
| Palët pjesëmarrëse | |||||||||
 RumaniStampa:Country data Russian Empire Rusia |
.svg){kind=small} Perandoria Osmane | ||||||||
| Komandantët dhe udhëheqësit | |||||||||
|
Carol I Stampa:Country data Russian Empire Duka i Madh Nikolai Stampa:Country data Russian Empire Nikolai Stoletov |
Ahmed Muhtar Pasha Gazi Osman Pasha | ||||||||
| Fuqia ushtarake | |||||||||
|
66,000 trupa[1] 190 cannons Stampa:Country data Russian Empire 280,000 trupa (fronti evropian) 500 topa[2] |
106,000 trupa[1] 210 cannons | ||||||||
| Viktimat dhe humbjet | |||||||||
|
|
30,000 të vrarë në betejë, 50,000 vdiqën nga plagët dhe sëmundjet[5] (gjatë gjithë Luftës Ruso-Turke)[6] 2 monitorë lumi u fundosën[7][8] | ||||||||
Shpallja e Pavarësisë së Rumanisë Redakto
Më 21 maj (S.V. 9 maj) 1877, në parlamentin rumun, Mihail Kogălniceanu lexoi aktin e pavarësisë së Rumanisë si vullnetin e popullit rumun. Një ditë më vonë, më 22 maj (S.V. 10 maj) 1877, akti u nënshkrua nga Princi Carol I. Për arsye simbolike, data 10 maj festohej si Dita e Pavarësisë, deri në vitin 1947, pasi shënonte edhe festën e ditës kur princi gjerman Carol erdhi për herë të parë në Bukuresht. (10 maj 1866). Pas Deklaratës, qeveria rumune anuloi menjëherë pagimin e haraçit për Perandorinë Osmane (914,000 lei), dhe shuma iu dha në vend të kësaj Ministrisë Rumune të Luftës.
Fillimisht, para vitit 1877, Rusia nuk dëshironte të bashkëpunonte me Rumaninë, pasi nuk dëshironin që Rumania të merrte pjesë në traktatet e paqes pas luftës, por rusët u ndeshën në një ushtri shumë të fortë osmane prej 40.000 ushtarësh, të udhëhequr nga Osman Pasha. Rrethimi i Plevnës (Pleven) ku trupat ruse, të udhëhequra nga gjeneralët rusë, pësuan humbje shumë të rënda dhe u shpartalluan në disa beteja.[10]
Konflikti Redakto
.jpg)
Për shkak të humbjeve të mëdha, Duka i Madh Nikolai Nikolaevich, komandanti i përgjithshëm rus, i kërkoi princit Carol I që ushtria rumune të ndërhynte dhe të bashkonte forcat me ushtrinë ruse.[10][11]
Princi Carol I pranoi propozimin e Dukës për t'u bërë Marshall i trupave ruse përveç komandës së ushtrisë së tij rumune, duke qenë kështu në gjendje të drejtonte forcat e armatosura të kombinuara drejt pushtimit të Plevnës dhe dorëzimit zyrtar, pas luftimeve të rënda, të gjenerali turk Osman Pasha. Ushtria fitoi betejat e Grivicës dhe Rahovës dhe më 28 nëntor 1877 kalaja e Plevnës kapitulloi dhe Osman Pasha ia dorëzoi qytetin, garnizonin dhe shpatën e tij kolonelit rumun Mihail Cerchez dhe komandantit të divizionit rus Ivan Ganetsky. Pas pushtimit të Plevnës, ushtria rumune u kthye në Danub dhe fitoi betejat e Vidinit dhe Smârdanit.
Më 19 janar 1878, Perandoria Osmane kërkoi një armëpushim, i cili u pranua nga Rusia dhe Rumania. Rumania fitoi luftën, por me një kosto prej rreth 10,000 viktimash. Përveç kësaj, 19,084 ushtarë të tjerë u sëmurën gjatë fushatës.[12][13] Pavarësia e saj nga Porta u njoh përfundimisht më 13 korrik 1878.
Pasojat Redakto
Traktati i paqes ndërmjet Rusisë dhe Perandorisë Osmane u nënshkrua në San Stefano, më 3 mars 1878. Ai krijoi një principatë bullgare dhe njohu pavarësinë e Serbisë, Malit të Zi dhe Rumanisë.[14]
Konventa midis Rusisë dhe Rumanisë, e cila vendosi tranzitin e trupave ruse përmes vendit, është ajo me të cilën Rusia e detyroi veten "të ruajë dhe respektojë të drejtat politike të shtetit rumun, të tilla si rrjedhin nga ligjet e brendshme dhe tratativat ekzistuese dhe gjithashtu për të mbrojtur integritetin aktual të Rumanisë”.[15] Rumunët besojnë se "mbrojtja" në një akt diplomatik do të thotë njohje e status quo-së të vendosur nga Kongresi i Parisit i vitit 1856, ku tre qarqe në Besarabinë Jugore (pjesë e Budjak, një rajon i pushtuar nga turqit rreth fundit të shekullit të 15-të dhe i sunduar deri në fundi i shekullit të 19-të kur u pushtua nga rusët) u morën nga Perandoria Ruse, u mundën në Luftën e Krimesë dhe iu kthyen rumunëve në Principatën e Moldavisë. Perandoria Ruse kurrë nuk donte të "ruante dhe mbronte" integritetin e Principatës Rumune. Ata donin të pushtonin sa më shumë nga njeriu i sëmurë i Evropës, rajonin e Detit të Zi (kontrolli i Danubit) deri në Kostandinopojë (Dardanelet/Bosfori) dhe Detin Mesdhe.[16][17]
Traktati nuk u njoh nga Fuqitë Qendrore dhe konferenca e paqes e vitit 1878 në Berlin vendosi që Rusia t'i jepte Rumanisë pavarësinë e saj, territoret e Dobrujës Veriore, deltën e Danubit dhe hyrjen në Detin e Zi duke përfshirë portin antik të Tomis, si dhe Ishulli i gjarpërinjve (Insula Şerpilor), por Rusia megjithatë do të pushtonte si të ashtuquajtur "kompensim" qarqet e vjetra rumune të Besarabisë Jugore (Cahul, Bolgrad dhe Ismail), të cilat me Traktatin e Parisit të vitit 1856 (pas [[Lufta e Krimesë|Luftës së Krimesë) u përfshinë në Moldavi. Princi Carol ishte më i pakënaqur nga kjo kthesë e pafavorshme e negociatave; ai më në fund u bind nga Bismarck (në letrat origjinale të publikuara tashmë të shkëmbyera në atë kohë) të pranonte këtë kompromis me Rusinë duke pasur parasysh potencialin e madh ekonomik të hyrjes së drejtpërdrejtë të Rumanisë në Detin e Zi dhe portet e saj të lashta në kurriz të Bullgarisë.[18]
Referime Redakto
- ^ a b Istoria Militară a Poporului Român (The Military History of the Romanian People), Centrul de Studii și Cercetări de Istorie și Teorie Militară, Editura Militară, București, 1987 (në rumanisht)
- ^ Мерников А. Г., Спектор А. А. Всемирная история войн. — Минск: 2005. — С. 376.
- ^ Scafes, Cornel, et al., Armata Romania in Razvoiul de Independenta 1877–1878 (The Romanian Army in the War of Independence 1877–1878). Bucuresti, Editura Sigma, 2002, p. 149 (Romence)
- ^ Урланис Б. Ц. Войны и народонаселение Европы. — М.: 1960.
- ^ Мерников А. Г., Спектор А. А. (2005). Всемирная история войн (në rusisht). Minsk: Харвест. ISBN 985-13-2607-0.
- ^ Kaminskii, L. S., și Novoselskii, S. A., Poteri v proșlîh voinah (Victimele războaielor trecute). Medgiz, Moscova, 1947, pp. 36, 37
- ^ Cristian Crăciunoiu, Romanian Navy Torpedo Boats, p. 19
- ^ Nicolae Petrescu, M. Drăghiescu, Istoricul principalelor puncte pe Dunăre de la gura Tisei până la Mare şi pe coastele mării de la Varna la Odessa, p. 160 (në rumanisht)
- ^ "Demersuri româno-ruse privind implicarea armatei române la sud de Dunăre" (në rumanisht). Arkivuar nga origjinali më 2020-07-20. Marrë më 2018-10-14.
- ^ a b https://archive.org/stream/reminiscencesofk00kremiala "Reminiscences of the KING OF ROMANIA", Edited from the original with an Introduction by Sidney Whitman, Authorized edition, Harper& Brothers: New York and London, 1899
- ^ The telegram of Nikolai to Carol I (translated in Romanian): "Turcii îngrãmãdind cele mai mari trupe la Plevna ne nimicesc. Rog sã faci fuziune, demonstratiune si dacã'i posibil sã treci Dunãrea cu armatã dupã cum doresti. Între Jiu si Corabia demonstratiunea aceasta este absolut necesarã pentru înlesnirea miscãrilor mele" ("Turqit, duke grumbulluar ushtrinë më të madhe në Pleven, po na shkatërrojnë. Ju kërkoj të bëni bashkime, demonstrata dhe nëse është e mundur kaloni Danubin me ushtrinë si të doni. Midis Jiu dhe Corabia ky demonstrim është absolutisht i nevojshëm për të lehtësuar lëvizjet e mia.)
- ^ Dan Falcan (mars 2022). "Războiul din 1877-1878, independența României și Marile Puteri". Historia (në rumanisht). Nr. 38. fq. 10−11.
- ^ Manuel Stănescu (7 qershor 2017). "9 mai 1877: România independentă". historia.ro (në rumanisht).
- ^ "Treaty of San Stefano | Russia-Turkey [1878] | Britannica" (në anglisht).
- ^ Istoria Romanilor de la Carol I la Nicolae Ceausescu By Ioan Scurtu, pp 132
- ^ Babcock, Alex (30 qershor 2017). "Russian Mediterranean Sea Interest Before World War I" (në anglisht). Marrë më 30 qershor 2017.
- ^ Spencer C. Tucker (2016). The Roots and Consequences of 20th-Century Warfare (në anglisht). California: ABC-CLIO. fq. 1.
- ^ https://archive.org/stream/reminiscencesofk00kremiala "Reminiscences of the KING OF ROMANIA", Edited from the original with an Introduction by Sidney Whitman, Authorized edition, Harper& Brothers: New York and London, 1899, pp.15–20.