Masakra e Mejës
Masakra e Mejës ishte vrasja masive e 377 civilëve shqiptarë të Kosovës nga policia serbe dhe forcat e Ushtrisë serbe, kryer më 27 prill 1999 në fshatin Meja, afër qytetit të Gjakovës, gjatë Luftës së Kosovës. Burrat u nxorën nga kolonat e refugjatëve në një pikë kontrolli në Mejë dhe familjet e tyre u urdhëruan që të vazhdojnë udhën për në Shqipëri. Burrat dhe djemtë u ndanë nga kolona, pastaj u ekzekutuan pranë rrugës.[1][2] Masakra konsiderohet si më e madhja gjatë luftës në Kosovë në vitet 1998-1999.[3] Vetëm një pjesë e kufomave janë gjetur, pjesa tjetër janë vënë në kamionë dhe janë transportuar në Serbi ku janë varrosur në varreza masive ose janë djegur për të zhdukur gjurmët.
| Masakra e Mejës | |
|---|---|
| Vendndodhja | Mejë, Orize dhe fshatra të tjera afër Gjakovës, Konfederata Serbia dhe Mali i Zi |
| Data | 27-28 prill 1999 |
| Shënjestra | Burra shqiptarë të grupmoshave 16-60 |
| Lloji i sulmit | Vrasje masive |
| Vdekje | 377 |
| Autorët | Forcat jugosllave të sigurisë dhe Policia serbe |
Sipas dëshmive të Kryetarit të Departamentit të Sigurisë së Divizionit të Ushtrisë Jugosllave në Prishtinë, Momir Stojanović, masakra ishte planifikuar më herët dhe misioni i saj ishte 'të neutralizonte elementet terroriste në zonë'.
Prapavija
RedaktoMeja është një fshat i vogël shqiptar në Kosovë, i vendosur disa kilometra në veriperëndim të qytetit të Gjakovës. Më 21 prill, një javë para masakrës u vranë pesë policë serbë dhe një oficer në një pritë.[4] Një fshatar nga Meja iu tha hulumtuesve të Human Rights Watch : "Pesë policët u vranë në një makinë, një Opel Ascona ngjyrë kafe. Ata erdhën te ne disa minuta para se të vriteshin, duke pyetur: "Ku është UÇK?" Ata u larguan dhe pastaj ne dëgjuam të shtënat e bazukës." [5] Njëri prej oficerëve të vrarë ishte komandanti i policisë Milutin Praçević, drejtuesi i një njësie që, sipas dëshmitarëve, kryente spastrimin etnik të shqiptarëve në zonë. Të tjerët ishin Ljubodrag Lazarević, Boban Lazovic, Naser Arifaj dhe Miladin Dončić. [6] Sulmi ndaj Praçević është renditur si një motiv i mundshëm për iniciimin e operacionit Reka. Sipas dëshmive të Kryetarit të Departamentit të Sigurisë së Divizionit të Ushtrisë Jugosllave në Prishtinë, Momir Stojanović, Operacioni Reka ishte planifikuar para se të vriteshin policët serbë dhe misioni i tij ishte 'të neutralizonte elementet terroriste në zonë'.[7]
Dëbimet
RedaktoNë mëngjesin e 27 prillit, forcat e qeverisë jugosllave sulmuan fshatin Meja pa paralajmërim, duke gjuajtur granata dhe duke djegur shtëpi.[2] Njësitë e policisë serbe depërtuan në fshat dhe dërguan banorët afër shkollës. Midis 100 dhe 150 burra të moshës pesëmbëdhjetë deri në pesëdhjetë u morën nga turma e fshatarëve. Ata më vonë u ndanë në grupe prej njëzet dhe u qëlluan për vdekje nga zjarri automatik i armëve përmes gjuajtjeve "të kontrolluara" drejt kokës. Në të njëjtën kohë, herët në mëngjesin e 27 prillit, policia speciale, së bashku me Ushtrinë Jugosllave, dëbuan sistematikisht shqiptarët e Kosovës nga zona midis Gjakovës dhe Junikut, afër kufirit me Shqipërinë . Duke filluar nga ora 06:00, forcat e sigurisë dëbuan banorët e fshatrave Pacaj, Nivokaz, Dobroq, Sheremet, Jahoc, Ponoshec, Racaj, Ramoc dhe Madanaj, si dhe banorë të lagjes Orize të Gjakovës. Forcat qeveritare rrethuan fshatrat, mblodhën banorët dhe i përzunë në rrugën drejt Gjakovës, disa duke hipur në rimorkiot e traktorëve e disa në këmbë. Shumë fshatra u dogjën sistematikisht. Sipas dëshmisë, flakëhedhësit përdoreshin edhe gjatë djegies së shtëpive. [5]
Një vajzë nëntëmbëdhjetëvjeçare me origjinë nga Orize, babai i së cilës u rrëmbye të nesërmen në Meja, u tha studiuesve të HRC-së:
Një urdhër për t’u larguar erdhi në orën 5:00 të mëngjesit. Policia erdhi te dera. Ata trokitën dhe thanë: "Dil nga shtëpia jote, sepse ne do ta djegim atë." Unë u detyrova të iki menjëherë me nënën, babanë dhe vëllain pesëmbëdhjetëvjeçar. [5]
Vendasit nga e gjithë zona u detyruan të shkojnë në drejtim të Mejës. Policët serbë vendosën një pikë kontrolli në Mejë në të cilën prisnin refugjatë nga fshatrat përreth. Shumë oficerë policie mbanin maska të zeza. Në pikën e kontrollit, policët dhe ushtarët plaçkitnin sistematikisht fshatarët e dëbuar. [5] Shumë refugjatë u rrahën nga policia dhe u kërcënuan me vdekje nëse nuk japin para apo sende me vlerë. [2] Një grua 36-vjeçare deklaroi:
Kur mbërritëm në Mejë, serbët na ndaluan; ata donin para dhe bizhuteri. Ata kërcënuan fëmijët e mi, madje edhe foshnjën time. Kishin mjekra dhe mbanin maska. Ata morën gjerdanët, unazat, vathët, letrat e identitetit, madje edhe çantat tona me veshje. Ata morën gjithçka. Ata hodhën rrobat tona në shkurre. Ata na folën ashpër dhe goditën një grua me shuplakë.[5]
Pas bastisjeve, forcat e sigurisë i ndanë burrat nga kolonat. Një burrë nëntëmbëdhjetëvjeçar, i cili kishte mbërritur në Mejë ndërmjet orës 10:00 dhe 11:00 me kohën lokale, deklaroi:
Ata [policia dhe ushtria] ndaluan traktorët dhe filluan të godisnin njerëzit me copa druri dhe ata thyen dritaret e traktorit. Burrat u ndaluan dhe u morën, rreth njëqind burra, në një fushë afër rrugës. Policia na bërtiti që të vazhdojmë të lëvizim, kështu që ne lamë qindra burra dhe ne nuk e dimë se çfarë u ndodhi atyre.[5]
Refugjatët që udhëtuan nëpër Mejë, atë ditë konfirmuan që policët morën burra prej moshës katërmbëdhjetë deri në gjashtëdhjetë nga kolonat. Një grua tha se burri i saj ishte larguar nga rimorkioja e tij dhe iu bashkua një grupi shqiptarësh që rrinin përkrah rrugës, ku u detyruan të bërtisnin: “Rroftë Serbia! Rroftë Millosheviçi! ” [5] Një dëshmitar tjetër pa makinën që tërhoqi babanë e saj dyzetvjeçar dhe e mbajti atë me një grup prej rreth 300 burrave të tjerë që ishin ndarë nga kolona dhe ishin rrahur në kanalin përkrah rrugës. [2]
Refugjatët që kaluan nëpër Mejë mes mesditës dhe orës 15:00 raportuan se panë një numër të madh burrash që ishin arrestuar nga policia, madje edhe qindra. Një dëshmitar , një mësues 38-vjeçar, që kaloi nëpër Mejë në orën 23:00, u tha studiuesve të HRC-së:
Pashë një turmë të madhe njerëzish të ndarë nga familjet e tyre: burra të moshuar dhe të rinj. Mendoj se ishin më shumë se 250. Ata ishin gjunjëzuar në tokë. . .gjatë rrugës në një pyll të vogël në anën e një kodre rreth njëzet apo tridhjetë metra larg rrugës. Ata ishin në qendër të fshatit.[5]
Një dëshmitar tjetër, të cilin studiuesit e HRW-së e intervistuan veçmas, tregoi një histori të ngjashme, duke shtuar se një grup burrash ishin gjunjëzuar me duart pas shpinës, të rrethuar nga ushtarët. [5]
Studiuesit e Human Rights Watch, të cilët në mëngjesin e hershëm të 28 prillit prisnin refugjatë nga Kosova në vendkalimin kufitar të Morinës, panë traktorë me rimorkiot që transportonin vetëm gra, fëmijë dhe të moshuar. Ray Wilkinson, një zëdhënës për UNHCR-në në Kukës, i cili u takua me refugjatët në kufi, tha se më 28 prill rreth gjashtëdhjetë traktorë kishin hyrë në Shqipëri dhe se gjashtë prej shtatë personave thanë se disa burra ishin marrë nga automjetet e tyre. [5]
Ekzekutimet
RedaktoStudiuesit e Human Rights Watch dëgjuan për masakrën në mëngjesin e hershëm të 28 prillit, kur refugjatët nga Kosova hynë në Shqipëri përmes pikës kufitare të Morinës. Refugjatët që mbërritën gjatë ditës raportuan se panë burra të rreshtuar përgjatë rrugës në Mejë. Refugjatët që mbërritën në mbrëmje, dhe ditën e nesërme, pretenduan se kishin parë një numër të madh kufomash pranë rrugës në fshat, ashtu siç i panë dhe refugjatët që kishin kaluar nëpër Mejë rreth mesditës. [5] Një vajzë tetëmbëdhjetëvjeçare që kishte kaluar nëpër Meja në atë kohë deklaroi se ajo pa pesëmbëdhjetë kufoma në anën e djathtë të rrugës:
Rruga ishte e mbuluar me gjak. Në anën e djathtë ishin pesëmbëdhjetë burra. I numërova. Ata ishin shtrirë me fytyrë poshtë, gjaku ishte rreth e rrotull dhe nuk lëvizte.[5]
Një djalë tetëmbëdhjetëvjeçar dhe një vajzë nëntëmbëdhjetëvjeçare, të cilët studiuesit e Human Rights Watch i intervistuan së bashku, thanë se ata ecnin nëpër Mejë rreth orës 18:30 dhe panë një grumbull të madh trupash tre metra larg rrugës në qendër të fshatit, në të djathtë. Trupat, të grumbulluar, zinin një sipërfaqe prej rreth 12 me 6 metra, dhe grumbulli ishte rreth një metër e gjysmë i gjatë. Dëshmitarët thanë se ata ishin të frikësuar dhe se policia i nxitoi ata, gjë që i pengoi ata të numëronin me kujdes kufomat, por që ai vlerësoi se kishte rreth 300. Vajza deklaroi:
Ne pamë shumë gjak. Ishim në tronditje, të traumatizuar. Kishte rreth njëzet të rinj të rreshtuar mjeshtërisht me radhë, me fytyrë poshtë, me duart e lidhura pas kokës. Serbët thanë: "Shikoni çfarë u kemi bërë këtyre burrave, tani na jepni paratë tuaja." Ishte në qendër të Mejës. Trupat ishin rreth katër metra larg rrugës, pas disa shkurreve me gjemba. Pashë disa burra që kishin vdekur duke u përkulur; njerëzit tjerë na thanë që gjaku ishte marrë prej tyre.[5]
Në pasditen e 27 prillit, kur anëtarët e policisë dhe Ushtria Jugosllave ndaluan autokolonën e dytë në pikën e kontrollit afër Mejës, dëshmitari pa rreth 200 trupa të shtrirë në rrugë. Anëtarët e policisë dhe ushtrisë jugosllave nga kjo kolonë refugjatësh morën shtatë burra nga Ramoci dhe urdhëruan pjesën tjetër të kolonës të vazhdojë tutje. Disa minuta më vonë ata dëgjuan të shtëna me armë. Dëshmitari tjetër tha se tetë persona ranë në kanal. [2]
Viktimat
RedaktoSipas të dhënave të Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq, 282 burra raportohet se ishin rrëmbyer në Meja dhe ata nuk ishin llogaritur pas luftës. [8] Nuk dihet numri i saktë i të vrarëve, por vlerësohet se numri i burrave të vrarë ishte përafërsisht 300, kryesisht ata midis moshave 14 dhe 60 vjeç. [5]
Pas vrasjeve, vetëm një pjesë e kufomave u gjetën. Disa nga kufomat u morën nga pastruesit e rrugëve. Kryetari i ndërmarrjes komunale të pastrimit "Çabrati", Faton Polloshka, tha se punëtorët e komunës kishin hequr rreth 30 kufoma nga Meja, megjithëse besohet se ishin vrarë më shumë.[5] Studiuesit e Human Rights Watch vizituan Mejën më 15 qershor pasi forcat e NATO hynë në Kosovë dhe panë kufomat e disa burrave në një gjendje të dekompozuar, dokumente të djegura, sende personale të viktimave dhe gëzhoja të plumbave. Kufomat ishin pranë një fushe, afër rrugës që kalon nëpër Mejë. Një trup i paprekur dhe pjesa e sipërme e një kufome tjetër ishin në skajin e luginës, pranë fushës, rreth nëntë metra përgjatë rrugës. Dy trupa të tjerë u vendosën disa metra larg në luginë, dhe gjysma e poshtme e trupit të dytë në një fushë afër luginës. Të gjithë trupat ishin në një fazë të avancuar të dekompozimit. Kockat e disa prej kufomave ishin thyer dhe dukej sikur asnjë prej kufomave nuk kishte kokat. Pjesë të një kafke u gjetën pranë njërit prej trupave. Në fushë kishte dokumente dhe sende personale të djegura - kuti cigaresh, çelësa dhe foto familjare - të cilat duket se i përkisnin të vdekurve. Predhat e përdorura të plumbave ishin shpërndarë përreth. [5] Në varrezat e vogla katolike ishin mbetjet e varrosura të katër burrave nga fshati që vdiqën në masakër.
Pas rënies së Sllobodan Millosheviçit, u zbulua se kufomat e civilëve shqiptarë të vrarë në Mejë dhe Suharekë, nën organizimin e Ministrisë Jugosllave të Punëve të Brendshme, u transportuan me kamion në një qendër trajnuese të Njësisë Speciale Antiterroriste Serbe në Batajnicë, afër Beogradit, dhe u hodhën në varreza masive .
Hetimet
RedaktoDëshmitarët e intervistuar nga hulumtuesit e HRC-së kanë identifikuar disa policë serbë që ishin në Mejë më 27 prill, por nuk panë asnjë nga këta oficerë që kryen krimin. Tre persona thanë se kishin parë në ditën e masakrës në një pikë kontrolli një polic serb të quajtur "Stari", për të cilin njëri nga dëshmitarët mendonte se quhej Milutin. Një banor i fshatit afër, Koronicë, tha se Stari, emri i të cilit është Milutin Novaković, ishte një polic me detyrë në atë zonë. [5] Një dëshmitar identifikoi një polic tjetër të quajtur "Guta", një komandant policie në fshatin Ponoshec, që pretendonte se ishte në Mejë, kur u krye krimi.
Një dëshmitar, babai i të cilit u mor për t’u qëlluar, dha përshkrimin e mëposhtëm kryerësve të krimeve:
Ndërsa po shëtisnim nëpër Meja pamë rreth 300 kufoma të të mbledhura mbi njëra-tjetrën në një kullotë. Ishte një grumbull i madh trupash të mbledhur së bashku në një rrëmujë, të parashtruar në mënyrë të pa rregullt. Serbët nuk na lanë të shikojmë; ata thanë "shpejt shpejt shpejt". . . Trupat në Mejë ishin në një kullotë në të majtë. Grumbulli i trupave kishte përmasat e një tende. Deri në një metër e lartë, grumbulluar mbi njëra-tjetrën. Kam njohur disa burra që ishin gjallë. Kishte rreth pesëmbëdhjetë burra me kurrizin drejt trupave, përballë serbëve.[5]
Të dy serbët kishin veshur maska të zeza që mbulonin kokën dhe flokët e tyre; ju mund të shihnit vetëm sytë dhe gojën e tyre. Ishte stil ninja. Kishin uniforma të errëta policie me shirita të kuq të lirshëm në krah, poshtë supit, besoj në krahun e djathtë [5]
Një dëshmitar tjetër përshkroi një mënyrë të ngjashme se si forcat i ndanin burrat nga Meja:
Serbët kishin veshur uniforma kamuflazhi, maska të zeza, doreza të zeza dhe mbanin armë automatike. Mund të shihnim vetëm gojën dhe dy sytë e tyre. Kishin shirita me ngjyrat e flamurit serb duke rënë të lirshme. Disa kishin kokat e tyre të mbuluara; disa të zbuluara. Disa kishin shami; Nuk e mbaj mend ngjyrën. Disa kishin flokë të shkurtëra; disa kishin flokë të gjata. Ata bartnin thika në duar: thika të drejta të përkulura në fund, aq të gjata sa krahu i një personi, dhe gjysmë metra të gjata. . . . Ishte e frikshme ti shikoje ato. Serbët nuk po drejtonin automjete ushtarake; ata po drejtonin makina të vjedhura në Kosovë.[5]
Sipas dëshmisë së ushtarakut të Ushtrisë Jugosllave Nikë Peraj në ICTY, raporti ushtarak që ai kishte parë tregonte se "68 terroristë u vranë në Mejë dhe 74 në Korenicë". Ai thekson se "terrorist" është përdorur si term për popullatën shqiptare:
Ata e quajtën tërë popullatën shqiptare terroriste. Pashë kufomat personalisht. Askush prej tyre nuk ishte ushtar. [9]
Gjatë hetimeve të pasluftës në Serbi, të paktën 287 trupa njerëzish që në atë kohë ishin zhdukur nga Meja dhe zonat përreth u zbuluan në varrezat masive në Batajnicë, afër Beogradit. Më 1 gusht të vitit 2003, eshtrat e 43 personave u kthyen dhe u varrosën në Mejë. [10] Trupat e 21 shqiptarëve të tjerë, trupat e të cilëve u kthyen në Kosovë u varrosën në Mejë në 26 gusht 2005. [11] Që nga Marsi i vitit 2008, mbetjet e 345 viktimave të masakrës janë identifikuar dhe kthyer në Kosovë dhe 32 mbeten të zhdukur. [12] EULEX filloi hetimin e tij mbi masakrën në vitin 2013.[13] Ajo ka lëshuar kallëzime penale për 17 serbë nga Gjakova për masakrën.[14]
Referime
Redakto- ^ Ball, Howard (2002). War Crimes and Justice: A Reference Handbook (në anglisht). ABC-CLIO. fq. 197–. ISBN 9781576078990. Marrë më 31 mars 2013.
- ^ a b c d e KOSOVO/KOSOVA: As Seen, As Told (OSCE Investigation)
- ^ Jones, Adam (2006). Genocide: A Comprehensive Introduction (në anglisht). Routledge. fq. 330. Marrë më 30 mars 2013.
- ^ "Serb forces `kill 300' in massacre" (në anglisht). The Independent. 1 maj 1999. Marrë më 30 mars 2013.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t "Under Orders: War Crimes in Kosovo" (PDF) (në anglisht).
- ^ ICTY: Pavkovic case
- ^ "Operation Reka" (PDF) (në anglisht).
- ^ ICRC, “Persons Missing in Relation to the Events in Kosovo from January 1998”, first edition, May 2000.
- ^ "Milošević Trial: Witness Nike Peraj on the crime in Meja" (PDF) (në anglisht).[lidhje e vdekur]
- ^ "KOSOVO: U MEJI POKOPANI POSRMTNI OSTACI 43 ALBANACA" (në serbisht).
- ^ "U Meji sahrana tela 21 Albanca" (në serbisht). Arkivuar nga origjinali më 2 dhjetor 2013. Marrë më 14 dhjetor 2019.
- ^ Judah, Tim (2008-08-29). Kosovo: What Everyone Needs to Know (në anglisht). Oxford University Press. fq. 160. ISBN 9780199741038. Marrë më 31 mars 2013.
- ^ "Eulex". www.eulex-kosovo.eu (në serbisht).
- ^ "Ubio se optuženi za ratne zločine nad Albancima" (në serbisht).