Wikipedia

Sonda hapësinore

This is the stable version, checked on 29 prill 2024. 26 pending changes await review.

Sonda hapësinore ose sonda kozmike është një anije hapësinore robotike që nuk rrotullohet në orbitën e Tokës, por përkundrazi, hulumton më tej në hapësirën e jashtme.[2] Një sondë hapësinore mund të afrohet në Hënë; të udhëtoj nëpër hapësirën ndërplanetare; fluturoj, orbitojë ose të ulet në trupa të tjerë planetarë; ose të futet në hapësirën ndër yjore .

Sondë e braktisur e vitit 1974, Pioneer H, në ekspozitë në Muzeun Kombëtar të Ajrit dhe Hapësirës
Diagrami i misioneve ekzistuese në Sistemin Diellor (shiko Referencën [1] për versionin më të fundit)

Agjensitë hapësinore të BRSS (tani Rusia dhe Ukraina ), Shtetet e Bashkuara, Bashkimi Evropian, Japonia, Kina, India dhe Izraeli kanë nisur kolektivisht hetimet për disa planetë dhe hëna të Sistemit Diellor, si dhe për një numër të asteroide dhe kometë. Përafërsisht 15 misione janë aktualisht funksionale. [3]

Trajektoritë ndërplanetare

Redakto

Sapo një sondë të largohet nga afërsia e Tokës, trajektorja e saj ka të ngjarë ta marrë atë përgjatë një orbite rreth Diellit, e ngjashme me orbitën e Tokës. Për të arritur një planet tjetër, metoda më e thjeshtë praktike është një orbitë transferimi Hohmann. Teknika më komplekse, siç janë asistimet gravitacionale (devijimet gravitacionale), mund të jenë më efikase ndaj karburantit, megjithëse mund të kërkojnë sondën të kalojë më shumë kohë në tranzit. Disa misione të larta Delta-V (të tilla si ato me ndryshime të larta të prirjes ) mund të kryhen vetëm brenda kufijve të shtytjes moderne, duke përdorur asistencë gravitacionale. Një teknikë që përdor shumë pak shtytje, por që kërkon një kohë të konsiderueshme, është të ndjekësh një trajektore në Rrjetin e Transportit Ndërplanetar . [4]

Disa sonda të njohura

Redakto

Luna 9

Redakto

Objekt i parë i bërë nga njeriu që bëri ulje të butë në Hënë, ose në ndonjë sipërfaqe tjetër shtesë tokësore.[5]

Luna 3

Redakto

Misioni i parë për të fotografuar anën e largët të Hënës, e nisur në 1959.

Luna 16

Redakto

Sonda e parë robotike për kthimit të mostrës nga Hëna.

Lunokhod 1

Redakto

Roveri i parë në Hënë. Ajo u dërgua në Hënë më 10 nëntor 1970.

Mariner 10

Redakto

Sonda e parë në Mërkur.

Venera 4

Redakto

First successful in-place analysis of another planet. It may have also been the first space probe to impact the surface of another planet, although it is unclear whether it reached Venus' surface.[6] Launched in 1967.

Venera 7

Redakto

Sonda Venera 7 ishte anija kozmike e parë që me sukses u ul në një planet tjetër (Venerë) dhe që transmetoi të dhënat nga atje përsëri në Tokë.

Mariner 9

Redakto

Pas mbërritjes në Mars në 13 nëntor 1971, Mariner 9 u bë sonda e parë hapësinore që mbante orbitën rreth një planeti tjetër. [7]

 
Vendi i uljes së Huygens në Titan

Mars 3

Redakto

Zbritja e parë e butë në Mars (2 dhjetor 1971 [8] ) Toka filloi të transmetojë në orbitën e Mars 3, 90 sekonda pas uljes. Pas 20 sekondash, transmetimi u ndal për arsye të panjohura.

Sojourner

Redakto

Rover i parë i suksesshëm në Mars. [9]

Spirit and Opportunity

Redakto

Mars Exploration Rovers, Spirit dhe Opportunity u ulën në Mars për të eksploruar sipërfaqen dhe gjeologjinë Marsiane, dhe kërkuan të dhëna për aktivitetin e kaluar të ujit në Mars. Ata u nisën në vitin 2003 dhe u ulën në vitin 2004. Komunikimi me Spirit u ndal në sol 2210 (22 Mars 2010). [10] [11] JPL vazhdoi të përpiqet të rivendosë kontaktet deri në 24 maj 2011, kur NASA njoftoi se përpjekjet për të komunikuar me roverin jo të përgjegjshëm kishin përfunduar. [12] [13] [14] Opportunity arriti në kraterin e Endeavour më 9 gusht 2011, në një pikë referimi të quajtur Spirit Point të emërtuar pas binjakut të saj rover, pasi përshkoi 13 miles (21 km) nga krateri Victoria, për një periudhë tre-vjeçare. [15] Pas një stuhie pluhuri të gjerë në qershor 2018, komunikimi përfundimtar u mor në 10 qershor 2018, dhe Opportunity u shpall e vdekur në 13 shkurt 2019. Rover zgjati për gati pesëmbëdhjetë vjet në Mars — megjithëse rover kishte për qëllim të zgjasë vetëm tre muaj. [16]

Halley Armada

Redakto

Misionet e para të dedikuara për një kometë; në këtë rast, drejt Kometës Halley gjatë udhëtimit të saj 1985–86 përmes Sistemit Diellor të brendshëm. Ishte gjithashtu koordinimi i parë ndërkombëtar masiv i sondave hapësinore në një mision ndërplanetar, me sondat e nisura posaçërisht nga Agjencia Sovjetike (tani Ruse) e Hapësirës, Agjensia Evropiane e Hapësirës dhe ISAS e Japonisë (e integruar tani me NASA në JAXA).

ICE

Redakto

Fillimisht një vëzhgues diellor në serinë e Eksploruesit Ndërkombëtar i Diellit-Tokës, ajo u dërgua në orbitën diellore për të bërë vëzhgimet e para të ngushta të një komete, Kometa Giacobini-Zinner, në 1985 si një hyrje të studimit të Kometës Halley.

Vega

Redakto

Dy anije kozmike ruse/franceze. Ata hodhën tokat dhe balonat (balonat e para të motit të vendosura në një planet tjetër) në Venus para takimit me kometën Halley.

Sakigake

Redakto

Kjo sondë japoneze ishte sonda e parë ndër-planetar jo e SH.B.A-së dhe Sovjetikëve.   [ citimi i nevojshëm ]

Suisei

Redakto

Një sondë e dytë japoneze, ajo bëri vëzhgime me gjatësi vale ultravjollcë të kometës.  

Giotto

Redakto

Sonda e parë hapësinore për të depërtuar në komën e një komete dhe për të marrë imazhe nga afër të bërthamës së saj.

Genesis

Redakto

Mostra e parë e erës diellore e kthyer nga dielli-toka L1. [17]

Stardust

Redakto

Sonda e parë që ktheu mostrën ga një bishti kometës.

NEAR Shoemaker

Redakto

Sondë e parë për të zbriti në një asteroid.

Hayabusa

Redakto

Sonda e parë e kthimit të mostrës që u lëshua nga një asteroid.

Rosetta

Redakto

Sonda hapësinore Rosetta fluturoi në dy asteroide dhe bëri një takim dhe orbitoi kometën 67P / Churyumov-Gerasimenko në nëntor 2014. [18]

Pionier 10

Redakto

Nisur më 1972. Sondë e parë për Jupiterin. Radio komunikimet u humbën me Pioneer 10 në 23 janar 2003, për shkak të humbjes së energjisë elektrike për transmetuesit e saj radio, me sondën në një distancë prej 12 miliardë kilometrash (80 AU) nga Toka.

Pionier 11

Redakto

Sonda e parë që fluturoi drejt Saturnit. (Komunikimet më vonë u humbën për shkak të kufizimeve të energjisë dhe distancës së gjerë). )

Voyager 1

Redakto
 
Pamja e Voyager 1 e Sistemit Diellor (përshtypja e artistit). [19]

Voyager 1 është një sondë 733 kilogramë e nisur më 5 shtator 1977. Ajo vizitoi Jupiterin dhe Saturnin dhe ishte hetimi i parë që dha imazhe të hollësishme të hënave të këtyre planeteve.

Voyager 1 është objekti që ka shkuar më larg i krijuar nga njeriu i nisur nga Toka, duke udhëtuar larg nga Toka dhe Dielli me një shpejtësi relativisht më të shpejtë se çdo sondë tjetër. [20] Që nga 12 shtatori 2013, Voyager 1 është rreth 12 miliardë milje (19 miliardë kilometra) nga Dielli. [21]

Më 25 gusht 2012, Voyager 1 u bë objekti i parë i bërë nga njeriu që hyri në hapësirën ndër yjore. [22] Voyager 1 nuk ka një sensorë funksionues të plazmës që nga viti 1980, por një ndezje diellore në vitin 2012 i lejoi shkencëtarët nga NASA të matin dridhjet e plazmës që rrethon mjetin. Dridhjet i lejuan shkencëtarët të matin plazmën më të dendur sesa matjet e marra në shtresat e largëta të heliospferës sonë, duke konkluduar kështu që mjeti kishte shkuar përtej heliopazës .

Voyager 2

Redakto

Voyager 2 u nis nga NASA në 20 gusht 1977. Misioni parësor i sondës ishte të vizitojë gjigandët e akullit, Uranin dhe Neptunin, të cilat ai përfundoi në 2 tetor 1989. Aktualisht është sonda e vetme që ka vizituar gjigandët e akullit. Është i katërti nga pesë anije kozmike që kanë lënë sistemin diellor. Ka funksionuar për 41 vjet e 2 muaj nga sipas të dhënave veri më 20 tetori 2018.

Cassini-Huygens

Redakto

Cassini – Huygens ishte një sondë hapësinore 5,712 kg (12,593-lb) e krijuar për të studiuar Saturnin, gjigantin e gazit, së bashku me sistemin unazor dhe hënat. Sonda e NASA-s u nis me landerin ESA Huygens në 1 tetor 1997 nga Cape Canaavayê . Sonda e Cassini hyri në orbitën e Saturnit më 1 korrik 2004 dhe Huygens zbarkoi në Titan, hënën më të madhe të Saturnit, më 14 janar 2005. [23] Më 15 Shtator 2017, sonda u deformua dhe u dogj në atmosferën e Saturnit, pas pothuajse 20 vjet në hapësirë.

New Horizons

Redakto

Sonda e parë që do të nisej për në Pluton. U lëshua në 19 Janar 2006, ai fluturoi në sistemin Pluto-Charon më 14 korrik 2015. [24]

Dawn

Redakto

Sonda hapësinore e parë për të vizituar dhe hyjë në orbitën e një protoplaneti (4 Vesta ), duke hyrë në orbitë më 16 korrik 2011. [25] [26] Hyri në orbitë rreth planetit xhuxh Ceres në fillim të 2015-ës. Aktualisht në orbitën e Ceres, sipas të dhënave të datës shkurti 2017.

Juno

Redakto

Sondë e parë për Jupiterin pa bateri atomike, [27] u lëshua më 8 gusht 2011.

Chang'e 2

Redakto

Chang'e 2 u vendos për të orbituar Hënën, për të vizituar pikën Sun-Earth L2 Lagrangian dhe për të bërë një fluturim në asteroidin 4179 Toutatis .   [ citimi i nevojshëm ]

Beyond the Solar System

Redakto

Së bashku me Pioneer 10, Pioneer 11 dhe sondën simotër së saj Voyager 2, Voyager 1 tani është një sondë ndëryjore . Voyager 1 dhe 2 të dy kanë arritur shpejtësinë diellore të arratisjes, që do të thotë se trajektoret e tyre nuk do t'i kthejnë ato në sistemin diellor. [28] [29]

Fotografuesit e sondave

Redakto

Shembuj të teleskopit/kamerave të imazhit të sondës hapësinore (të përqendruara në spektër të dukshëm).

Emri Aperture
cm (in.)		 Tipi Ku Kur
Mars Reconnaissance Orbiter — HiRISE 50 cm (19.7″) R/C Orbita e Marsit 2005
Mars Global Surveyor — MOC[30] 35 cm (13.8″) R/C Orbita e Marsit 1996–2006
New Horizons — LORRI[nevojitet citimi] 20.8 cm (8.2″) R/C Hapësirë (33+ AU from Earth) 2006
Lunar Reconnaissance Orbiter LROC-NAC[31] 19.5 cm (7.68″) Reflektor Lunar orbit 2009
Cassini — ISS-NAC[32] 19 cm (7.5″) Reflektor Orbita e Saturnit 2004–2017
Galileo – Solid State Imager[33] 17.65 cm (6.95″) Reflektor Jupiter 1989–2003
Voyager 1/2, ISS-NAC[34] 17.6 cm (6.92″) Catadioptric Hapësirë 1977
Mariner 10 – TV Photo Experiment (x2)[35] 15 cm (5.9″) Reflektor Hapësirë 1973–1975
Deep Space 1 — MICAS[36] 10 cm ( 3.94″) Reflektor Solar orbit 1998–2001
Voyager 1/2, ISS-WAC[34] 6 cm (2.36″) Lens Hapësirë 1977
Cassini — ISS-WAC[32] 5.7 cm (2.2″) Lens Orbita e Saturnit 2004–2017
MESSENGER MDIS-WAC[37] 3 cm (1.18″) Lens Orbita e Merkurit 2004–2015
MESSENGER MDIS-NAC[38] 2.5 cm (0.98″) R/C Orbita e Merkurit 2004–2015
Dawn Framing Camera (FC1/FC2)[39] 2 cm (0.8″) Lens Asteroid belt 2007–2018

Sistemet e formimit të imazhit në sondat hapësinore zakonisht kanë një mori specifikimesh, por hapja mund të jetë e dobishme sepse kufizon kufirin më të mirë të difraksionit dhe zonën e grumbullimit të dritës.

Galeria

Redakto


Referime

Redakto
  1. ^ "What's Up in the Solar System diagram by Olaf Frohn" (në anglisht). The Planetary Society.
  2. ^ "Space Probes". National Geographic Education (në anglisht). National Geographic Society. 2011-09-30.
  3. ^ "Planetary Exploration Timelines: A Look Ahead to 2016" (në anglisht). The Planetary Society.
  4. ^ "E&S+". E&S+ (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 29 mars 2003. Marrë më 11 qershor 2020.
  5. ^ "NASA – NSSDCA – Spacecraft – Details" (në anglisht).
  6. ^ "NASA – NSSDCA – Spacecraft – Details" (në anglisht).
  7. ^ "Kopje e arkivuar". Arkivuar nga origjinali më 5 qershor 2011. Marrë më 11 qershor 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)
  8. ^ Mars 3 Lander. NASA Space Science Data Coordination. NASA
  9. ^ Sojourner (rover)
  10. ^ September 30 – October 05, 2010 Spirit Remains Silent at Troy Arkivuar 11 tetor 2007 tek Wayback Machine NASA. 2010-10-05.
  11. ^ A.J.S. Rayl Mars Exploration Rovers Update Arkivuar 18 mars 2012 tek Wayback Machine Planetary Society 30 November 2010
  12. ^ Webster, Guy (25 maj 2011). "NASA's Spirit Rover Completes Mission on Mars" (në anglisht). NASA. Arkivuar nga origjinali më 26 dhjetor 2021. Marrë më 2011-10-12.
  13. ^ "NASA Concludes Attempts to Contact Mars Rover Spirit" (në anglisht). NASA. Arkivuar nga origjinali më 11 tetor 2011. Marrë më 25 maj 2011.
  14. ^ Chang, Kenneth (24 maj 2011). "NASA to Abandon Mars Spirit Rover". New York Times (në anglisht).
  15. ^ NASA Mars Rover Arrives at New Site on Martian Surface Jet Propulsion Laboratory, 10 August 2011.
  16. ^ Brown, Dwayne (2019-02-13). "NASA's Record-Setting Opportunity Rover Mission on Mars Comes to End". NASA (në anglisht). Marrë më 10 prill 2019.
  17. ^ "Genesis – Search for Origins" (në anglisht). Jet Propulsion Laboratory. Marrë më 13 korrik 2016.
  18. ^ ""Where Comets Emit Dust: Scientists Identify the Active Regions on the Surface of Comets" – ScienceDaily (Apr. 29, 2010)". sciencedaily.com (në anglisht).
  19. ^ "Voyager 1's view of Solar System (artist's impression)". www.spacetelescope.org (në anglisht). Marrë më 12 janar 2017.
  20. ^ "NASA Voyager 1 Encounters New Region in Deep Space" (në anglisht). NASA.
  21. ^ JPL.NASA.GOV. "Voyager – The Interstellar Mission". nasa.gov (në anglisht).
  22. ^ "NASA Spacecraft Embarks on Historic Journey Into Interstellar Space". NASA (në anglisht). 2015-05-05. Arkivuar nga origjinali më 11 qershor 2020. Marrë më 11 qershor 2020.
  23. ^ "Huygens Probe Separation and Coast Phase" (në anglisht).
  24. ^ Brown, Dwayne (15 janar 2015). "January 15, 2015 Release 15-011 – NASA's New Horizons Spacecraft Begins First Stages of Pluto Encounter". NASA (në anglisht). Marrë më 15 janar 2015.
  25. ^ "NASA's Dawn Spacecraft Hits Snag on Trip to 2 Asteroids" (në anglisht). Space.com. 15 gusht 2012. Marrë më 27 gusht 2012.
  26. ^ "Dawn Gets Extra Time to Explore Vesta" (në anglisht). NASA. 18 prill 2012. Marrë më 24 prill 2012.
  27. ^ "NASA's Juno Mission to Jupiter to Be Farthest Solar-Powered Trip" (në anglisht). Marrë më 2 tetor 2015.
  28. ^ "Voyager-The Interstellar Mission: Fast Facts" (në anglisht). Jet Propulsion Laboratory. Marrë më 2 nëntor 2013.
  29. ^ "Voyager-The Interstellar Mission" (në anglisht). Jet Propulsion Laboratory. Marrë më 2 nëntor 2013.
  30. ^ "Mars Global Surveyor" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 19 shkurt 2012. Marrë më 11 qershor 2020.
  31. ^ "eoportal – LRO (Lunar Reconnaissance Orbiter) – LROC" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 16 mars 2012. Marrë më 11 qershor 2020.
  32. ^ a b "Cassini Solstice Mission: ISS". Cassini Solstice Mission (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 14 janar 2015. Marrë më 9 tetor 2021.
  33. ^ "Basics of Hapësirë Flight Section II. Hapësirë Flight Projects". nasa.gov (në anglisht).
  34. ^ a b "Voyager". astronautix.com (në anglisht).
  35. ^ "NASA – NSSDCA – Experiment – Details" (në anglisht).
  36. ^ "Deep Hapësirë 1". nasa.gov (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 27 gusht 2011. Marrë më 11 qershor 2020.
  37. ^ "NASA – NSSDCA – Experiment – Details" (në anglisht).
  38. ^ "NASA PDS – MDIS" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 2 qershor 2010. Marrë më 11 qershor 2020.
  39. ^ "Sierks, et al. – The Dawn Framing Camera: A Telescope En Route to the Asteroid Belt – MPS/DLR/IDA" (në anglisht).

Referime

Redakto
  • Deep Space: The NASA Mission Reports. edited by Robert Godwin (2005).  ISBN 1-894959-15-9

Leximi më tej

Redakto

Lidhje të jashtme

Redakto
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Sonda_hapësinore&oldid=2659578"