Sulejman Paçarizi
Hafiz Sulejman Paçarizi (1900 — 1945) ishte një hoxhë shqiptar[1] dhe komandant i detashmentit të milicisë myslimane nga Hisarxhiku[2] (Prijepolje, Serbia e sotme) gjatë Luftës së Dytë Botërore.[3] Kur gjermanët morën kontrollin mbi Sanxhakun në vitin 1943, Paçarizi u emërua si komandant i SS Polizei-Selbstschutz-Regjimenti Sandschak. Forcat nën komandën e tij quheshin Paçarizët. Ai dyshohet se udhëhoqi forcat e tij duke hipur në një kalë të zi.[4] Në vitin 1945 Paçarizi u kap, u gjykua, u shpall fajtor për masakra ndaj civilëve dhe u ekzekutua si kriminel lufte.
Biografia
RedaktoU lind në Bioça afër Beranës në vitin 1900, i ati ishte hoxha vendas. Në vitin 1912 gjatë Luftës së Parë Ballkanike fshati i tij u dogj nga ushtria e Malit të Zi, kështu që familja e tij u largua, fillimisht në Lozna afër Bijelo Polje dhe më pas në Brodarevo ku babai i tij u bë imam vendas. Në vitin 1922, çetnikët vranë babanë e tij sepse ai përkrahte kaçakun Jusuf Mehoniq. Deri në atë kohë Sulejmani ishte pjesëtar i xhandarmërisë jugosllave. Pas vrasjes së babait të tij, Sulejmani u bashkua për një kohë të shkurtër në grupin e jashtëligjshëm të Mehoniqit dhe u kthye në xhandarmëri. Para vitit 1930 pranoi detyrën e imamit në Hisarxhik. Në vitin 1938 Paçarizi pranoi detyrën e imamit ushtarak në qarkun e Tivarit.[5]
Në fillim të Luftës së Dytë Botërore në Jugosllavi, forcat ustashe të Shtetit të Pavarur të Kroacisë pushtuan Sanxhakun dhe emëruan Paçarizin, së bashku me disa fisnik të tjerë myslimanë nga Sanxhaku, në poste me pagesë të oficerëve ushtarakë të milicisë myslimane të Sanxhakut. Fillimisht iu dhanë grada major dhe u angazhuan kundër serbëve.[6] Deri në shtator 1941, ustashët ua dorëzuan italianëve kontrollin mbi Sanxhakun.
Në fund të vjeshtës, komunistët malazezë negociuan me Paçarizin, por nuk arritën ta bindnin atë dhe oficerin e tij vartës të bashkoheshin me partizanët. Paçarizi mobilizoi myslimanët që jetonin në Prepol, në bregun e djathtë të Limit dhe ish-komunave Velika Zhupa dhe Seljashnica. Ai mori armë dhe pajisje ushtarake nga ustashët dhe më vonë nga italianët. Paçarizi shpesh raportonte një numër më të madh të milicëve nën komandën e tij dhe mbante për vete rrogat e tyre mujore që merrnin nga italianët.[7]
Në mesin e nëntorit 1941, njësia çetnike prej 40 burrash shkoi në Kosaticë duke u përpjekur të çarmatoste milicinë myslimane të komanduar nga Sulejman Paçarizi. Milicët refuzuan të dorëzonin armët dhe në luftën e mëvonshme dy prej tyre u vranë ndërsa një çetnik u plagos. Për t'u hakmarrë për vdekjen e dy burrave të tij, milicia myslimane nën komandën e Paçarizit sulmoi një pjesë të Kosaticës të populluar nga serbët dhe zunë rob, torturuan brutalisht dhe vranë shtatë serbë nga Kosatica.
Beteja e Sjenicës
RedaktoMë 22 dhjetor 1941 forcat e milicisë myslimane nga Hisarxhiku, të komanduara nga Paçarizi dhe nga Senica, zmbrapsën me sukses sulmin e partizanëve që tentuan të kapnin Senicën. Në këtë betejë u kapën 18 partizanë. Paçariz herë pas here i vizitonte në burgun e Senicës.[8] Në shkurt 1942, Paçarizi u angazhua nga komanda e forcave italiane në Prepol për të shkuar në Senicë dhe për të shoqëruar 18 partizanë që u kapën më 22 dhjetor 1941. Italianët synonin të shkëmbenin partizanët e kapur me italianët e kapur. Ai përcolli 13 partizanë për në Prijepolje, duke lënë 5 partizanë të plagosur në Senicë.[9][10] Të gjithë partizanët që Paçariz u sollën italianëve u pushkatuan në përroin Purića, poshtë Srijetez.
Paçariz krijoi të ashtuquajturën togë fluturuese të njerëzve të tij më besnikë. Ai e përdori atë për të mobilizuar me forcë njerëzit dhe për të detyruar myslimanët më të pasur të blinin armë prej tij. Ata që e kundërshtonin u rrahën dhe u terrorizuan brutalisht. Së bashku me komandantët e tjerë të milicisë myslimane (përfshirë Husein Rovçanin) ai mori pjesë në një konferencë në fshatin Godijeva [11] dhe ra dakord të sulmonte fshatrat serbe afër Sjenicës dhe pjesë të tjera të Sanxhakut. [12]
Me forcat e Gjermanisë
RedaktoPas emërimit të tij në postin e Höhere SS-und Polizeiführer Sandschak (Udhëheqës i Policisë së Lartë dhe SS Sanxhak) në shtator 1943, Karl von Krempler u bë i njohur si "Princi i Sanxhakut" pas formimit të tij relativisht të suksesshëm të SS Polizei-Selbstschutz- Regjimenti Sandschak. Ai shkoi në rajonin e Sanxhakut në tetor dhe mori përsipër milicinë vullnetare lokale prej rreth 5,000 burra myslimanë antikomunistë, antiserbë, me seli në Senicë. Ky formacion u quajt ndonjëherë më pas Kampfgruppe Krempler ose më me tallje "Muselmanengruppe von Krempler". Ndërsa oficeri i lartë i Waffen SS Karl von Krempler emëroi Paçarizin si komandant zyrtar të njësisë, por si trajneri kryesor ushtarak dhe personi kontaktues me armë dhe municione gjermane, mbeti efektivisht në kontroll.[13] Paçariz mori pjesë në Operacionin Kugelblitz të organizuar nga Boshti që filloi më 4 dhjetor 1943. [14]
Në nëntor 1944 Paçarizi së bashku me njësitë e tij u tërhoqën në Sarajevë ku SS Polizei-Selbstschutz-Regjimenti Sandschak u vu nën komandën e gjeneralit ustash Maks Luburić. Paçariz u gradua në gradën kolonel ustash.
Në vitin 1945 Paçarizi u kap në afërsi të Banja Lukës, u gjykua dhe u shpall fajtor për masakrat ndaj civilëve. Ai u ekzekutua si "kriminel lufte".[15]
Paçarizi është përkujtuar edhe në një këngë.[16]
Shih edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ Prcela, John; Guldescu, Stanko (1995). Operation Slaughterhouse. Dorrance Publishing Company.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Simpozijum seoski dani Sretena Vukosavljevića. Opštinska zajednica obrazovanja. 1982. fq. 107.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Bojović, Jovan R.; Šibalić, Mijuško (1979). Durmitorska partizanska republika: materijali sa naučnog skupa održanog u Žabljaku 24, 25 i 26, avgusta 1977. godine. Istorijski in-t SR Crne Gore. fq. 382.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Muñoz, Antonio J. (2001). The east came west: Muslim, Hindu and Buddhist volunteers in the German armed forces, 1941-1945. Axis Europa Books. fq. 289. ISBN 978-1-891227-39-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Милутин Живковић - НДХ У СРБИЈИ Усташки режим у Прибоју, Пријепољу, Новој Вароши и Сјеници(април–септембар 1941, Последице усташке управе НДХ и рецидиви њене политике према муслиманима, Publishers: ДРУШТВО ИСТОРИЧАРА СРБИЈЕ „СТОЈАН НОВАКОВИЋ“, ИНСТИТУТ ЗА СРПСКУ КУЛТУРУ ПРИШТИНА-ЛЕПОСАВИЋ, Belgrade 2017 p.290
- ^ Serbia), Vojnoistorijski institut (Belgrade (1969). Zbornik Dokumenta. fq. 399.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Живковић, 2017: "... Он је са друге стране, Италијанима у Пријепољу пријављивао често већи број бораца од оног који га је тренутно пратио, а допунска следовања у храни и плате (око 1.000 лира месечно по милицајцу) узимао за себе."
- ^ Djurašinović-Kostja, Vojin (1961). Stazama proleterskim. Prosveta. fq. 395.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Ćuković, Mirko (1964). Sandžak. Nolit-Prosveta. fq. 253.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Vujačić, Rada (1975). Žene Srbije u NOB. Nolit. fq. 528.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Pajović, Radoje; Željeznov, Dušan; Božović, Branislav (1987). Pavle Đurišić, Lovro Hacin, Juraj Špiler. Centar za informacije i publicitet. fq. 245. ISBN 978-86-7125-006-1.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Redžić, Vučeta (2002). Građanski rat u Crnoj Gori: Dešavanja od sredine 1942. godine do sredine 1945. godine. Stupovi. fq. 61.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "The Moslem Militia and Legion of the Sandjak" in Axis Europa Magazine, Vol.
- ^ Милутин Живковић - НДХ У СРБИЈИ Усташки режим у Прибоју, Пријепољу, Новој Вароши и Сјеници(април–септембар 1941, Последице усташке управе НДХ и рецидиви њене политике према муслиманима, Publishers: ДРУШТВО ИСТОРИЧАРА СРБИЈЕ „СТОЈАН НОВАКОВИЋ“, ИНСТИТУТ ЗА СРПСКУ КУЛТУРУ ПРИШТИНА-ЛЕПОСАВИЋ, Belgrade 2017 p.293
- ^ Vojnoistorijski institut (Belgrade, Serbia) (1958). Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu naroda Jugoslavija. Vojnoistorijski institut. fq. 32.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Etnografski institut, Srpska akademija nauka iumetnosti (1960). Posebna izdanja. Naučno delo. fq. 28.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)