Wikipedia

Aneksimi i Goas

Aneksimi i Goas ishte procesi në të cilin Republika e Indisë aneksoi shtetin e Indisë, territoret e atëhershme indiane portugeze të Goas, Damanit dhe Diut, duke filluar me aksionin e armatosur të kryer nga Forcat e Armatosura Indiane në dhjetor 1961. Në Indi, ky veprim quhet " Çlirimi i Goas ". Në Portugali, quhet " Pushtimi i Goas ". Jawaharlal Nehru kishte shpresuar se lëvizja popullore në Goa dhe presioni i opinionit publik botëror do t'i detyronte autoritetet portugeze Goan t'i jepnin pavarësinë, por pa sukses; për rrjedhojë, Krishna Menoni sugjeroi marrjen e Goas me forcë. [6] [7]

Aneksimi i Goas
Pjesë e Dekolonizimi i Azisë dhe Luftës së Ftohtë

Vendodhja e Territorit të Bashkimit Damani dhe Diu dhe shtetit të Goas nëIndinë e sotme
Data17–19 Dhjetor 1961
(2 ditë)
Vendodhja
Pasoja Fitorja indiane
Ndryshimet
territoriale
Përfshirja e territoreve koloniale portugeze të Goas, Damanit dhe Diut në Republikën e Indisë
Palët pjesëmarrëse
 India  Portugalia
Komandantët dhe udhëheqësit
Fuqia ushtarake
45,000 këmbësori
tanqe M4 Sherman dhe makina të blinduara
1 aeroplanmbajtëse e lehtë
2 kruzera të lehtë
1 shkatërrues
8 frigata
4 minëpastruese
20 bombera mesatarë Canberra
6 luftëtarë Vampire
6 luftëtarë-bombardues Toofani
6 aeroplanë shumëpërdorimësh Hunter
4 luftëtarë-bombardues Mystère
aeroplanë T-6 Texan		 3,500 personel ushtarak
1 sloop
3 barka patrullimi
Viktimat dhe humbjet
22 të vrarë[1]
  • 30 të vrarë[2]
  • 57 të plagosur[2]
  • 1 slup i humbur[2][3]
  • 1 barkë patrullimi e mbytur[4]
  • 4,668 të kapur[5]

Operacioni u emërua i koduar Operacioni Vijay (që do të thotë "Fitore" në Sanskritisht) nga Forcat e Armatosura Indiane. Ai përfshiu sulme ajrore, detare dhe tokësore për më shumë se 36 orë dhe ishte një fitore vendimtare për Indinë, duke i dhënë fund 451 viteve të sundimit nga Portugalia mbi enklavat e saj të mbetura në Indi. Përleshja zgjati dy ditë, dhe në luftime u vranë njëzet e dy indianë dhe tridhjetë portugeze. Konflikti i shkurtër tërhoqi një përzierje lavdërimesh dhe dënimesh mbarëbotërore. Në Indi, veprimi u pa si një çlirim i territorit historikisht indian, ndërsa Portugalia e shihte atë si një agresion kundër tokës dhe qytetarëve të saj. Duke justifikuar aksionin e suksesshëm ushtarak, Nehru vuri në dukje se "portugezët në fund nuk na lanë asnjë zgjedhje tjetër". [8] [9]

Pas përfundimit të sundimit portugez në 1961, Goa u vendos nën administrimin ushtarak të kryesuar nga Kunhiraman Palat Candeth si toger guvernator . [10] Më 8 qershor 1962, sundimi ushtarak u zëvendësua nga qeveria civile kur nënguvernatori emëroi një Këshill konsultativ informal prej 29 anëtarësh të emëruar për ta ndihmuar atë në administrimin e territorit. [11]

Sfondi

Redakto

Pas pavarësisë së Indisë nga Perandoria Britanike në gusht 1947, Portugalia vazhdoi të mbante një grusht eksklavash në nënkontinentin Indian - rrethet e Goas, Damanit dhe Diut dhe Dadrës dhe Nagar Havelit - të njohura kolektivisht si Shteti i Indisë . Goa, Daman dhe Diu mbuluan një sipërfaqe prej rreth 4000 km2 dhe kishte një popullsi prej 637,591 banorësh. [12] Diaspora Goane u vlerësua në 175,000 njerëz (rreth 100,000 brenda Bashkimit Indian, kryesisht në Bombei). [13] Përbërja fetare ishte 61% hindu, 37% e krishterë (kryesisht katolike) dhe 2% myslimanë. [13] Ekonomia bazohej kryesisht në bujqësi, megjithëse vitet 1940 dhe 1950 panë një lulëzim në miniera - kryesisht mineral hekuri dhe pak mangan . [13]

Më 27 shkurt 1950, qeveria e Indisë i kërkoi qeverisë portugeze të hapte negociatat për të ardhmen e kolonive portugeze në Indi. [14] Portugalia iu përgjigj duke argumentuar se territori i saj në nënkontinentin Indian nuk ishte një koloni, por pjesë e Portugalisë metropolitane dhe për këtë arsye transferimi i saj ishte i panegociueshëm dhe se India nuk kishte të drejta mbi këtë territor sepse Republika e Indisë nuk ekzistonte në kohën kur Goa ra nën sundimin portugez. [15] Kur qeveria portugeze refuzoi t'u përgjigjej kujtimeve të mëvonshme në lidhje me këtë, qeveria indiane, më 11 qershor 1953, tërhoqi misionin e saj diplomatik nga Lisbona. [16]

Në vitin 1954, Republika e Indisë vendosi kufizime të vizave për udhëtimin nga Goa në Indi, gjë që paralizoi transportin midis Goas dhe enklavave të tjera si Damani, Diu, Dadra dhe Nagar Haveli. [14] Në të njëjtin vit, India vendosi sanksione ndaj Portugalisë me qëllim aneksimin e Goas në Indi; sanksioni do të mbetej deri në vitin 1961. [17] Ndërkohë, Unioni Indian i Dokeve kishte vendosur, në vitin 1954, një bojkot për transportin detar në Indinë Portugeze. [18] Midis 22 korrikut dhe 2 gushtit 1954, aktivistë të armatosur sulmuan dhe detyruan dorëzimin e forcave portugeze të vendosura në Dadra dhe Nagar Haveli. [19]

Më 15 gusht 1955, 3,000–5,000 aktivistë indianë të paarmatosur [20] u përpoqën të hynin në Goa në gjashtë vendodhje dhe u zmbrapsën dhunshëm nga oficerët e policisë portugeze, duke rezultuar në vdekjen e midis 21 [21] dhe 30 [22] personave. Lajmi i incidentit konsolidoi opinionin publik në Indi kundër pranisë së portugezit në Goa. [23] Më 1 shtator 1955, India mbylli zyrën e saj konsullore në Goa. [24]

Në vitin 1956, ambasadori portugez në Francë, Marcello Mathias, së bashku me kryeministrin portugez António de Oliveira Salazar, argumentuan në favor të një referendumi në Goa për të përcaktuar të ardhmen e saj. Megjithatë, ky propozim u refuzua nga Ministrat e Mbrojtjes dhe të Punëve të Jashtme. Kërkesa për një referendum u përsërit nga kandidati presidencial Gjenerali Humberto Delgado në vitin 1957. [14]

Kryeministri Salazar, i alarmuar nga kërcënimet e aluduara të Indisë për veprime të armatosura kundër pranisë së Portugalisë në Goa, fillimisht i kërkoi Mbretërisë së Bashkuar të ndërmjetësonte, më pas protestoi përmes Brazilit dhe përfundimisht i kërkoi Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara të ndërhynte. [25] Meksika i ofroi qeverisë indiane ndikimin e saj në Amerikën Latine për të bërë presion mbi portugezët për të lehtësuar tensionet. Ndërkohë, Krishna Menon, ministri i mbrojtjes i Indisë dhe kreu i delegacionit të OKB-së të Indisë, deklaroi në mënyrë të prerë se India nuk kishte "refuzuar përdorimin e forcës" në Goa. [25] Ambasadori amerikan në Indi, John Kenneth Galbraith, i kërkoi qeverisë indiane në disa raste që ta zgjidhte çështjen në mënyrë paqësore me ndërmjetësim dhe konsensus dhe jo me konflikt të armatosur.

Më 24 nëntor 1961, Sabarmati, një varkë pasagjerësh që kalonte midis portit indian të Koçit dhe ishullit portugez të Anxhidivit, u qëllua nga trupat tokësore portugeze, duke rezultuar në vdekjen e një pasagjeri dhe plagosje të inxhinierit kryesor . Veprimi u nxit nga frika portugeze se varka mbante një zbarkim ushtarak që synonte të sulmonte ishullin. [26] Incidentet nxitën mbështetjen e gjerë publike në Indi për veprimet ushtarake në Goa.



Veprimet portugeze pas armiqësive

Redakto

Kur morën lajmin për rënien e Goas, qeveria portugeze ndërpreu zyrtarisht të gjitha lidhjet diplomatike me Indinë dhe refuzoi të njihte përfshirjen e territoreve të pushtuara në Republikën Indiane. Në vend të kësaj, një ofertë për nënshtetësinë portugeze iu bë të gjithë vendasve goanë që dëshironin të emigronin në Portugali në vend që të qëndronin nën sundimin indian. Kjo u ndryshua në vitin 2006 për të përfshirë vetëm ata që kishin lindur para 19 dhjetorit 1961. Më vonë, në një shfaqje sfide, qeveria e kryeministrit Salazar ofroi një shpërblim prej 10,000 dollarë amerikanë për kapjen e brigadierit Sagat Singh, komandantit të beretave ngjyrë kafe të regjimentit të parashutës së Indisë, të cilët ishin trupat e para që hynë në Panaxhi, kryeqyteti i Goas. [27]

Lisbona hyri praktikisht në zi dhe festimet e Krishtlindjeve ishin jashtëzakonisht të heshtura. Kinematë dhe teatrot u mbyllën ndërsa dhjetëra mijëra portugezë marshuan në një paradë të heshtur nga bashkia e qytetit të Lisbonës drejt katedrales, duke shoqëruar reliket e Shën Françesk Saverit .


Salazari, duke iu drejtuar Asamblesë Kombëtare Portugeze më 3 janar 1962, thirri parimin e sovranitetit kombëtar, siç përcaktohet në kuadrin ligjor të Kushtetutës së regjimit Estado Novo. “Ne nuk mund të negociojmë, jo pa mohuar dhe tradhtuar tonat, dhënien e territorit kombëtar dhe transferimin e popullsive që i banojnë, te sovranët e huaj”, tha Salazari. Ai vazhdoi duke deklaruar se dështimi i OKB-së për të ndalur agresionin kundër Portugalisë, tregoi se fuqia efektive në OKB u kishte kaluar vendeve komuniste dhe afro-aziatike. Salazari akuzoi gjithashtu Britaninë se ka vonuar për një javë përgjigjen e saj ndaj kërkesës së Portugalisë për të lejuar përdorimin e fushave të caktuara ajrore. "Sikur të mos ishte për këtë vonesë," tha ai, "ne me siguri do të kishim gjetur rrugë alternative dhe mund të kishim nxituar në Indi përforcime me njerëz dhe materiale për një mbrojtje të qëndrueshme të territorit." [28]

Marrëdhëniet midis Indisë dhe Portugalisë u shkrinë vetëm në vitin 1974, kur, pas një grusht shteti ushtarak antikolonial dhe rënies së sundimit autoritar në Lisbonë, Goa u njoh më në fund si pjesë e Indisë dhe u ndërmorën hapa për të rivendosur marrëdhëniet diplomatike me Indinë. Më 31 dhjetor 1974, u nënshkrua një traktat midis Indisë dhe Portugalisë me portugezët duke njohur sovranitetin e plotë të Indisë mbi Goa, Daman, Diu, Dadra dhe Nagar Haveli. [29] Në vitin 1992, presidenti portugez Mário Soares u bë kreu i parë i shtetit portugez që vizitoi Goa pas aneksimit të saj nga India, pas vizitës së Presidentit Indian Ramaswamy Venkataraman në Portugali në 1990. [30]

  1. ^ Azaredo, Carlos; Gabriel Figueiredo (translation) (8 dhjetor 2001). "Passage to India – 18th December 1961". Goancauses.com. Arkivuar nga origjinali më 24 dhjetor 2010. Marrë më 20 shkurt 2010. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ a b c Praval, Major K.C. (2009). Indian Army after Independence. New Delhi: Lancer. fq. 214. ISBN 978-1-935501-10-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura areamilitar.net
  4. ^ "The Liberation of Goa: 1961". Arkivuar nga origjinali më 20 nëntor 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Castanheira, José Pedro (8 December 2001). "Passagem para a Índia" [Passage to India]. Revista. Expresso (in Portuguese) (Paço d'Arcos). Archived from the original on 8 December 2001. Retrieved 20 December 2015.
  6. ^ Faleiro, Valmiki (2023-07-24). Goa, 1961: The Complete Story of Nationalism and Integration (në anglisht). Penguin Random House India Private Limited. ISBN 978-93-5708-175-7.
  7. ^ Davar, Praveen (janar 2018). "The liberation of Goa". The Hindu. Arkivuar nga origjinali më 1 dhjetor 2021. Marrë më 1 dhjetor 2021. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Rubinoff, A.G. (1998). The Construction of a Political Community: Integration and Identity in Goa. SAGE Publications. fq. 74. ISBN 978-0-7619-9259-2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Ohajunwa, E. (1992). India-US Security Relations, 1947-1990. Chanakya Publications. fq. 50. ISBN 978-81-7001-090-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ "Obituary of Lt-Gen K. P. Candeth". Independent.co.uk. 10 korrik 2003. Arkivuar nga origjinali më 7 maj 2022. Marrë më 29 janar 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ "Infrastructure | Goa Legislative Assembly". Arkivuar nga origjinali më 11 janar 2013. Marrë më 29 janar 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ Numbers from 1955, thus excluding Dadra and Nagar-Haveli.
  13. ^ a b c H. Kay (1970) Salazar and Modern Portugal, New York: Hawthorn.
  14. ^ a b c "Operação Vijay 18 a 19/12/1961" (në portugalisht). Arkivuar nga origjinali më 26 shkurt 2008. Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "ReferenceA" defined multiple times with different content
  15. ^ Goa was first recognised as equal to the metropolis in the Royal Charter of 1518, and affirmed in subsequent legislation.
  16. ^ "Goa's Freedom Movement". Arkivuar nga origjinali më 14 shkurt 2012. Marrë më 2012-03-14. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ Hufbauer, Gary Clyde; Schott, Jeffrey J.; Elliott, Kimberly (2007). Economic Sanctions Reconsidered (në anglisht). Washington: Peterson Institute for International Economics. fq. 21. ISBN 978-0881325362.
  18. ^ Sankar Ghose (1993) Jawaharlal Nehru: A biography.
  19. ^ P.W. Prabhakar (2003) Wars, proxy-wars and terrorism: post independent India New Delhi: Mittal, p. 39
  20. ^ Sankar Ghose (1993) Jawaharlal Nehru: A biography.
  21. ^ "Indian Volunteers Invade Goa; 21 Die; Unarmed Indians March into Goa", New York Times, 15 August 1955
  22. ^ Christophe Jaffrelot, The Hindu Nationalist Movement in India, Published by Columbia University Press, 1998
  23. ^ Lambert Mascarenhas. "Ancient Goan History – GOACOM – Goa – India – Information and Services in Goa. Goa News, Goa Konkani News, Goa Sunaparant News, Goan Konakani News, Goa Video News, Goa Yellow Pages". Arkivuar nga origjinali më 14 shkurt 2012. Marrë më 8 maj 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  24. ^ "Francisco Monteiro – India supported banditry in Goa". Arkivuar nga origjinali më 23 shtator 2015. Marrë më 8 maj 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  25. ^ a b Rotter (2000)
  26. ^ Couto, Francisco Cabral (2006). Pissarra, José V. (red.). O fim do Estado Português da Índia 1961: um testemunho da invasão [Remembering the Fall of Portuguese India in 1961]. Lisbon: Tribuna da História. fq. 22–102. ISBN 978-9728799533. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  27. ^ Datta, Rakesh (26 qershor 2005). "Not all generals are leaders". The Tribune. Arkivuar nga origjinali më 9 mars 2009. Marrë më 9 nëntor 2009. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  28. ^ "International Reactions to Indian Attack on Goa – Soviet Veto of Western Cease-fire Resolution in security Council" (PDF). Keesing's Worldwide, LLC. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 12 janar 2022. Marrë më 18 shtator 2021. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  29. ^ "Treaty Between the Government of India and the Government of the Republic of Portugal On Recognition of India's Sovereignty Over Goa, Daman, Diu, Dadra and Nagar Haveli and Related Matters [1974] INTSer 53". Arkivuar nga origjinali më 3 dhjetor 2013. Marrë më 8 maj 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  30. ^ Bhatt, SC; Bhargava, Gopal K., red. (2005). Land and People of Indian States and Union Territories. Delhi: Kalpaz Publications. fq. 453. ISBN 8178353938. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Aneksimi_i_Goas&oldid=2677154"