Sulmi në Rahovec

Midis 17 dhe 20 korrikut 1998, pati një konflikt të armatosur në Rahovec midis Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), Policisë Serbe (MUP) dhe Ushtrisë Jugosllave (JNA). UÇK-ja sulmoi qytetin e Rahovecit dhe fshatrat serbe përreth me qëllim që të siguronte autoritet për qeverinë e përkohshme shqiptare të Kosovës përmes marrjes së një qyteti dhe krijimit të një korridori midis vatrës së UÇK-së në Drenicë dhe kufirit shqiptar në rajon. Rreth 8 luftëtarë të UÇK-së dhe 10 policë serbë u vranë në përleshje, si dhe 7 civilë serbë gjatë sulmit. Gjatë pushtimit të qytetit nga policia speciale serbe, 79 civilë shqiptarë u vranë.

Beteja e Rahovecit
Pjesë e Luftës së Kosovës
Pamja e Rahovecit
Data 17 – 20 Korrik 1998 (4 ditë) Vendodhja Rahovec, Kosovë Pasoja Tërheqja e UÇK-së nga Rahoveci
Palët pjesëmarrëse
Ushtria Çlirimtare e Kosovës	Ushtria Jugosllave Policia Serbe
Komandantët dhe udhëheqësit
Agim Çela  †	Bozhidar Deliç Stojan Konjikovac Veljko Radenoviç
Njesitë e përfshira
Njësiti "Shqiponjat e Zeza" Brigada 121 "Kumanova"	Njësitë e SUP-it të Prizrenit
Fuqia ushtarake
60 luftëtarë	500 policë
Viktimat dhe humbjet
8 luftëtarë të vrarë	10 policë të vrarë 6 policë të plagosur 2 ushtarë të plagosur
7 Civilë Serbë u vranë gjatë luftimeve 79 Civilë Shqiptarë u vranë gjatë pushtimit të qytetit nga policia serbe

Ngjarjet

Midis 17 dhe 20 korrikut 1998 pati një konflikt të armatosur në Rahovec në Kosovën perëndimore midis Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), Policisë Serbe dhe Ushtrisë Jugosllave. Ky ishte sulmi i parë i UÇK-së ndaj një qyteti. Deri atëherë UÇK-ja kishte luftuar vetëm në fshatrat ku gëzonte mbështetje të fortë të vendasve. Ajo erdhi pas transformimit të UÇK-së në një forcë guerile që udhëhoqi një kryengritje kundër sundimit serb në perëndim dhe veriperëndim të Kosovës në pranverën e vitit 1998. Në fund të qershorit, pas vendosjes së pengesave në rrugët rreth qendrave urbane, UÇK-ja kontrollonte mbi 50% të territorit të Kosovës. Autoritetet jugosllave u përqëndruan në ruajtjen e qyteteve dhe qytezave dhe lidhjeve të tyre të komunikimit në vend që të përpiqen të kundërshtojnë përhapjen e UÇK-së. Për të pohuar autoritetin për qeverinë e përkohshme shqiptare të Kosovës, UÇK-së i duhej të kapte një qytet, dhe në përputhje me rrethanat e sulmoi Rahovecin. Ishte përgaditur shumë mirë. Nuk kishte trupa jugosllavë në Rahovec, ndërsa popullsia ishte 80% shqiptare. UÇK-ja kishte dislokuar trupa në fshatrat e afërta nga baza e tyre në Malishevë. Disa e morën situatën seriozisht, kryetari i bashkisë kishte folur për të përditshmen Politika Ekspres rreth pritjes së një "sulmi të madh terrorist". Shumë vendas u evakuuan gratë dhe fëmijët e tyre para sulmit. Marrja do t'i jepte UÇK-së përparësi të madhe strategjike pasi do të formonte një korridor midis Drenicës (vatra e UÇK-së) dhe rajonit kufitar jugosllavo–shqiptar në jugperëndim.

Sulmi filloi të Premten, 17 Korrik, me sulme të njëkohshme mbi objektet strategjike të qytetit (selia e policisë, zyra postare, spitali dhe hoteli). Luftimet ishin më intensive më 18 korrik. Rreth 8 luftëtarë të UÇK-së dhe 10 policë serbë të MUP-it u vranë. Shtatë civilë serbë u vranë në Rahovec gjatë sulmit.

Më 18 korrik 1998, forcat speciale të policisë serbe nga stacioni i Prizrenit arritën në Rahovec. Të nesërmen, më 19 korrik, ata kryen operacione në qytet, duke vënë në shënjestër shtëpitë e banorëve shqiptarë në kërkim të armëve. Gjatë këtyre operacioneve, ata gjuajtën me armë zjarri, hodhën granata dore në bodrume, plaçkitën prona dhe u vunë flakën shtëpive shqiptare. Në të njëjtën kohë, ushtarët serbë të brigadës së motorizuar 549 bombarduan qytetin nga fshati Landovicë dhe Rogovë. Këto veprime vazhduan deri më 22 korrik 1998, kur policia serbe rimori kontrollin e Rahovecit. Megjithatë, u raportua se gjatë kësaj periudhe, 79 civilë shqiptarë u vranë në vende të ndryshme, duke përfshirë shtëpitë e tyre, rrugët, vendet e punës dhe zona të tjera. Pas vrasjeve të civilëve shqiptarë, policia serbe urdhëroi strukturat komunale që të varrosnin viktimat në një lokacion të njohur si "gropa e plehrave".

Njëkohësisht me sulmin, UÇK-ja sulmoi fshatrat fqinje serbe. Civilët serbë u dëbuan nga fshatrat Opterusha dhe Retimlje. Me artileri të lehtë dhe mitralozë, UÇK-ja sulmoi për 45 minuta Manastirin e Zoshishtit ku ishin strehuar 30 serbë të moshuar, së bashku me 7 murgj dhe një murgeshë, dhe dëmtuan shtëpinë komunale me dy granata. Serbët lokalë i thanë HRW-së se murgjit rezistuan me katër pushkë për dy orë para se të dorëzoheshin. UÇK-ja mbeti e pamposhtur. Më vonë ata u larguan përtej Malishevës.

Gazetarët u lejuan të hynin në qytet më 22 korrik, duke raportuar se 15 ndërtesa ishin shkatërruar, shumica e popullsisë ishte larguar dhe shtëpitë dhe dyqanet ishin plaçkitur.

Pasojat dhe trashëgimia

Në përgjigje të ofensivës së UÇK-së në Rahovec, një ofensivë e madhe me armaturë dhe mbështetje ajrore e detyroi UÇK-në të hynte në kodra dhe të braktiste territorin e saj. Dhjetëra mijëra shqiptarë, sëbashku me luftëtarët e UÇK-së, ikën nga sulmet ushtarake serbe të cilat shkatërruan fshatrat e tyre. Në prill të vitit 1999, dëshmitarët romë pohuan se forcat serbe i vranë rreth 50 civilë shqiptarë, duke përfshirë gra, fëmijë dhe pleq. Forcat serbe i vranë 79 civilë shqiptarë kur rifituan kontrollin e zonës. Trupat e civilëve shqiptarë u varrosën në një “gropë plehrash”. Koloneli serb Bozhidar Deliç pretendoi se të gjithë ata që ishin varrosur në gropë ishin terroristë. Megjithatë, kjo u kundërshtua më vonë pasi u identifikuan disa trupa. Një rast i tillë ishte ai i Sabrije Mullabazit, një gruaje 90 vjeçare shqiptare e vrarë nga forcat serbe në oborrin e shtëpisë së saj.

Nga 5,200 banorë serbë të Rahovecit të paraluftës, që nga viti 2012 kanë mbetur vetëm 500. Manastiri i Zoçishtës u shkatërrua më 13–14 shtator 1999. Të gjithë 300 serbët e Zoçishtës që jetonin atje në qershor 1999 e kanë lënë fshatin dhe pronat e tyre të sekuestruara nga shqiptarët. Sot në manastir kanë mbetur vetëm 3 murgj ortodoksë serbë. Kthimi i 200 serbëve në 44 shtëpi të rinovuara në Zoçishtë u ndalua nga shqiptarët vendas disa vite më parë. Në Retimlje, shtëpitë dhe tokat e serbëve shfrytëzohen ilegalisht nga shqiptarët, nëse nuk shkatërrohen dhe braktisen, ndërsa kisha ortodokse dhe varrezat janë shkatërruar, një parking i ndërtuar në vendin e kishës. Kur një serb vendas i pyeti organizatat ndërkombëtare dhe Zyrën për Kosovën në Serbi nëse kishte plane për rinovimin e shtëpive në Retimlje dhe Opterushë në mënyrë që serbët të ktheheshin, u tha se nuk kishte plane dhe se ishte shumë e rrezikshme. Që nga viti 2017, nuk ka asnjë komunitet serb në Zoçishtë, Opterushë, Retimlje, Smaq, Zojiq, Krushë e Vogël, Skënderaj i Poshtëm dhe Skënderaj i Epërm. Një enklavë serbe ekziston në Hoçën e Madhe.

Gjithsej 950 persona vdiqën ose u zhdukën në Rahovec gjatë luftës. Prej tyre 826 ishin shqiptarë, 87 serbë, 23 ashkali, 9 romë, 3 malazezë, 1 turk dhe 1 boshnjak.

Një shërbim përkujtimor fetar për viktimat u mbajt në kishën e Shën Prokopijes në Beograd në vitin 2012. Rasti i Rahovecit u hetua nga ICTY por nuk u ngrit asnjë akuzë. Më pas iu dorëzua UNMIK-ut, dhe më pas EULEX-it, pas së cilës filloi një hetim në shtator 2010 që çoi në arrestimin e 2 shqiptarëve të Kosovës në prill 2011. Të arrestuarit janë në gjyq për dëbimin e civilëve joshqiptarë nga Rahoveci. Në nderim të Xhelal Hajda–Tonit dhe Selajdin Mullabazi–Micit u ndërtua një përmendore.

Shiko edhe

• Kryengritja në Kosovë (1995–1998)