Drekali

Drekali sipas traditës ishte prijësi (vojvoda, "duka") i fisit Kuçi dhe themelues i vëllazërisë Drekaloviqi, e cila i dha krerët e Kuçit për tre shekuj.

Emri

Ka pikëpamje të ndryshme për etimologjinë e Drekalit/Drekales. Një pikëpamje pohon se rrjedh nga folja arkaike sllave dreka (si në derati se) "bërtas, të bërtasësh".^[1] Megjithatë, sipas Pavel Rovinsky, Drekale është korrupsioni në gjuhën shqipe i Andrej; ^[2] që është emri i tij aktual.^[3] Po kështu, Mehmet Ahmetaj argumenton se emri është një përbërje e antroponimeve shqipe Ndre(ri) + Kalë dhe është pasqyruar në mikrotoponime si Gropa e Drekalit (shqip "Gropa e Drekalit") në fshatin Stjepoh të Trieshit.^[4]

Historia

Drekali u zgjodh në pozitën e vojvodës ("dukës") së fisit Kuçi ndoshta në gjysmën e dytë të shekullit XVI, me propozimin e Dreca Dedinit. ^[5] Sipas një tregimi, Vojvoda Zhijo Peralov nga Kosori e martoi vajzën e tij Mara me Drekalin. ^[6] Pasardhësit e tyre do të njiheshin si Drekali/Drekalović . ^[7] ^[8]

Ka disa tradita gojore dhe legjenda rreth origjinës së tij:

Një traditë thotë se babai i Drekalit ishte nga Kuçi i Vjetër, ndërsa nëna e tij ishte e bija e prijësit të Kelmendit, njëfarë Martini.^[9]
Sipas Edith Durham, Drekali ishte një pasardhës i fisit Berisha të Shqipërisë së Veriut.^[10]

Legjendat për paraardhësin e Kastratëve thonë se ishte vëllai i Drekalit ai që kishte ardhur nga Kuçi, ndërsa Gj. Slijepçeviq thekson se kishte më shumë gjasa që paraardhësi të vinte nga Kuçi por të kishte prejardhje nga ndonjë familje tjetër pasi Drekali në fakt nuk kishte vëllezër. ^[11]

Dedin Dreca në fakt ia kaloi titullin e tij të vojvodës, i impresionuar nga negociatat e suksesshme të paqes me vezirin e Sanxhakut të Shkodrës. Mark Milani tregon se ai ishte vojvoda i parë i zgjedhur, si dhe vojvoda i parë i fisit të përgjithshëm, pasi në atë kohë autoritetet osmane caktuan nga një në çdo fshat. Drekali kishte dy djem, Nikollën dhe Lalen. Sipas traditës, Drekali, së bashku me djalin e tij të madh, Nikollën, u vra në një përleshje nga anëtarët e fisit Kelmendi, teksa ishin duke kullotur në malet e Zhijevës. Djali i tij Lale mbijetoi falë faktit se, duke qenë ende i vogël, i ndërroi rrobat në lojën e fëmijës me një djalë mysliman nga Podgorica me emrin Lisiçiq. Në vend të kësaj u vra djali fatkeq, i cili herë pas here kulloste me ta. Disa historianë e vendosin këtë ngjarje rreth vitit 1550.^[12] Lale më vonë u hakmor për vdekjen e babait dhe vëllait të tij, me ndihmën e myslimanëve nga Podgorica. Hakmarrja përshkruhet në këngën epike popullore Prifti Milutin dhe Drekalovići.^[13]

Trashëgimia

Drekali përkujtohet në letërsi dhe poezinë tradicionale gojore malazeze, si Vojvoda Drekali dhe Vuk i Klimentëve.^[14]

Mark Milani ka shkruar në veprat e tij për Drekalin dhe pasardhësit e tij.^[15] Simo Matavul diskuton gjerësisht për Drekalin në një nga romanet e tij.^[16]

Shih edhe

Fiset e Malit të Zi

Referime

^ Mate Šimundić (1988). Rječnik osobnih imena. Nakladni zavod Matice hrvatske. ISBN 9788640100373. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Ровинский, П.А. (janar 2013). Черногория в ее прошлом и настоящем. Рипол Классик. fq. 79. ISBN 978-5-458-17333-9. По другимъ, она прибыла въ Брзкутъ, и тутъ у нея родился сынъ, котораго крестили по православному обряду, а имя дали Дрекале (по арнаутски: Андрей, Андрюша). {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Mitološki zbornik. Vëll. 12. Centar za mitološki studije Srbije. 2004. fq. 42. Родила је сина Дрекала (заправо Андреја), а потом ... {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Ahmetaj, Mehmet (2017). Fjalor onomastik i territoreve shqiptare në mal të zi. Prishtinë: Instituti Albanologjik. fq. 69. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Petrović, Rastislav V. (1981). Pleme Kuči: 1684-1796. Narodna knjiga. fq. 33. У вероватно другој половини 16 века, на предлог Дреце Дедина, за војводу је изабран Дрекале, предак Дрекаловића. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Đura Daničić; Pero Budmani; Tomislav Maretić (1976). Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika. U knížarnici L. Hartmana na prodaju. fq. 386. Žijo Peralov {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Slovanský sborník. 1881. fq. 381. Dzija Peralova [...] Drekale {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Milijanov, Marko (1907). Живот и обичаји Арбанаса. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Radovanović, Milovan (2004). Etnički i demografski procesi na Kosovu i Metohiji. Liber Press. fq. 130. ISBN 9788675560180. Дрекаловића повезују са братством Мрњавчића; при томе, како објашњава Никола Вукчевић, и ове две верзије садрже арбанашку компоненту јер је Дрекале „син једног Мрњавчића и кћери кли- ментског војводе Мартина . {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ High Albania. Edith Durham. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Slijepčević, Đoko M. (1983). Srpsko-arbanaški odnosi kroz vekove sa posebnim osvrtom na novije vreme. D. Slijepčević. fq. 69. За предка Кастрата предања кажу, да је био брат Дрекалов и да је дошао из Куча, али је вероватније да је дошао из Куча а- ли да потиче из другого рода, јер Дрекале није имао браће. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "Istorija - Milačići - Pleme Kuči". Arkivuar nga origjinali më 2017-09-24. Marrë më 2014-12-02. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "MONTENEGRINA - digitalna biblioteka crnogorske kulture i nasljedja". {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "Drekale vojvoda i Klimenta Vuk". ted.lib.harvard.edu/. Arkivuar nga origjinali më 6 nëntor 2014. Marrë më 6 nëntor 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Miljanov, Marko; Čađenović, Jovan (1996). Primjeri čojsvta i junaštva. Obod. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Bibliografski vjesnik. Obod. 2001. fq. 71. Уводни дио ове приповијетке одводи читаоце у прошлост, у годину 1687, у Куче, пце се укорщенио војвода Дрекале. Брзо се смјен>у1у оскудне слике: Дрекале силази ... {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Šimundić1988-1] Mate Šimundić (1988). Rječnik osobnih imena. Nakladni zavod Matice hrvatske. ISBN 9788640100373. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Ровинский2013-2] Ровинский, П.А. (janar 2013). Черногория в ее прошлом и настоящем. Рипол Классик. fq. 79. ISBN 978-5-458-17333-9. По другимъ, она прибыла въ Брзкутъ, и тутъ у нея родился сынъ, котораго крестили по православному обряду, а имя дали Дрекале (по арнаутски: Андрей, Андрюша). {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[3] Mitološki zbornik. Vëll. 12. Centar za mitološki studije Srbije. 2004. fq. 42. Родила је сина Дрекала (заправо Андреја), а потом ... {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[4] Ahmetaj, Mehmet (2017). Fjalor onomastik i territoreve shqiptare në mal të zi. Prishtinë: Instituti Albanologjik. fq. 69. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Petrović1981-5] Petrović, Rastislav V. (1981). Pleme Kuči: 1684-1796. Narodna knjiga. fq. 33. У вероватно другој половини 16 века, на предлог Дреце Дедина, за војводу је изабран Дрекале, предак Дрекаловића. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[6] Đura Daničić; Pero Budmani; Tomislav Maretić (1976). Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika. U knížarnici L. Hartmana na prodaju. fq. 386. Žijo Peralov {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[7] Slovanský sborník. 1881. fq. 381. Dzija Peralova [...] Drekale {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[8] Milijanov, Marko (1907). Живот и обичаји Арбанаса. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Radovanović2004-9] Radovanović, Milovan (2004). Etnički i demografski procesi na Kosovu i Metohiji. Liber Press. fq. 130. ISBN 9788675560180. Дрекаловића повезују са братством Мрњавчића; при томе, како објашњава Никола Вукчевић, и ове две верзије садрже арбанашку компоненту јер је Дрекале „син једног Мрњавчића и кћери кли- ментског војводе Мартина . {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[10] High Albania. Edith Durham. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Slijepčević1983-11] Slijepčević, Đoko M. (1983). Srpsko-arbanaški odnosi kroz vekove sa posebnim osvrtom na novije vreme. D. Slijepčević. fq. 69. За предка Кастрата предања кажу, да је био брат Дрекалов и да је дошао из Куча, али је вероватније да је дошао из Куча а- ли да потиче из другого рода, јер Дрекале није имао браће. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[12] "Istorija - Milačići - Pleme Kuči". Arkivuar nga origjinali më 2017-09-24. Marrë më 2014-12-02. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[13] "MONTENEGRINA - digitalna biblioteka crnogorske kulture i nasljedja". {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[14] "Drekale vojvoda i Klimenta Vuk". ted.lib.harvard.edu/. Arkivuar nga origjinali më 6 nëntor 2014. Marrë më 6 nëntor 2014. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[MiljanovČađenović1996-15] Miljanov, Marko; Čađenović, Jovan (1996). Primjeri čojsvta i junaštva. Obod. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[16] Bibliografski vjesnik. Obod. 2001. fq. 71. Уводни дио ове приповијетке одводи читаоце у прошлост, у годину 1687, у Куче, пце се укорщенио војвода Дрекале. Брзо се смјен>у1у оскудне слике: Дрекале силази ... {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]